Бу аёл организми учун жиддий стресс хисобланиб, аёл ҳаёти давомида қуйидаги мураккаб босқичларни кузатиш мумкин:
• Ҳайз цикли.
• Жинсий етуклик.
• Биринчи ҳомиладорлик.
• Туғруқ фаолияти.
• Климакс.
Барча гормонал бузилишлар аёллар руҳиятида акс этиб, улар критик даврларда кучли зўриқиш ҳис қилишади.
🔹Ижтимоий омиллар.
Табиат аёлларга интуиция, юқори таъсирчанлик ва эмоционаллик каби хусусиятларни тақдим этгани сабабли кўп ҳодисаларни аёллар қийин бошдан кечиради. Улар ишдаги қийинчиликлар, турли йўқотишлар, ажралишлар ва бошқа инсонларнинг ёмон муносабатларини кўтара олмайдилар.
🔴Депрессия белгилари
Жиддий оқибатларни олдини олиш учун депрессиянинг хатарли белгиларини ўз вақтида аниқлаш муҳим ҳисобланади. Айрим белгиларни инкор этиш натижаси яхшилик билан тугамайди. Аёллар депрессиясини ўз вақтида аниқлаш ва керакли даво чораларини олиш лозим.
Бунда қуйидаги белгиларга эътибор қаратиш лозим:
• Фобия, қўрқув, тушунарсиз хавотир.
• Ёмон кайфият.
• Ҳаёт нурсиз, кулранг тасвирли, жозибасиз бўлиб қолиши.
• Ортиқча қўзғалувчанлик ва таъсирланувчанлик.
• Тез хафа бўлиш, йиғлоқилик, кайфият ўзгарувчанлиги.
• Доимо ички зўриқишни ҳис қилиш.
• Қувватсизланиш.
• Уйқусизлик ёки ортиқча уйқучанлик.
• Ҳаётий тонусни камайиши ва тез толиқиш.
• Ҳаётнинг маъносини йўқотиши.
• Диққатни тарқоқлиги, барча нарсага қизиқишни йўқолиши.
• Соматик бузилишлар: диспепсия, иштаҳасизлик, қорин соҳасидаги оғриқ ҳисси.
Аёл кишининг климакс давридаги, эайздан олдинги синдром пайтидаги, ҳомиладорлик давридаги депрессия ёки туғруқдан кейинги руҳий бузилиш ҳолатларининг айрим белгиларини таъкидлаб ўтиш хам мумкин. Масалан, ҳайздан олдинги синдром бир ҳафта атрофида давом этса, климактерик бузилишлар йиллаб давом этиши ва аёл саломатлигига жиддий путур етказиши мумкин.
🔴Депрессияни даволаш усуллари
Кўпчилик аёллар психологга мурожаат қилишга уялишади.
Депрессиянинг илк даврлари дориларсиз психолог томонидан даволанади. Индивидуал терапия ва тўғри танланган йуналиш даво депрессиянинг ёқимсиз белгиларини йўқотади.
Кўп ҳолларда яқин танишлардан аёлларни ўзини қўлга олиши, турли фикрлардан чалғиши, позитив кайфиятларга созланиши тавсия этилади. Депрессив бузилишлар кучаётган пайтда бундай маслаҳатлар умуман фойдасиз ҳисобланади. Аёллар депрессиясини даволашнинг махсус схемалари йўқ, ҳар бир аёл учун у индивидуал ҳисобланади. Энг эффектив давони танлаш даволовчи мутахассисга боғлиқ. Замонавий психотерапиянинг махсус даво усуллари ҳам касалликни белгиларини эсдан чиқариш ва муэим муаммоларни бартараф қилишга ёрдам беради.
Хуллас аёл киши ўзини қанчалик кучли ҳисобламасин, барибир эркак кишига нисбатан кўп марта ҳиссиётлироқ ҳисобланади. Шу сабабли муаммо туғилгандаёқ мутахассисга учраш талаб этилади. Негаки депрессиянинг оғир кўринишлари суицидал ҳолатлари билан якунланиши мумкин. Аёлнинг яқинлари унинг хулқидаги ғайриоддийликни, негатив мулоҳазалар юритаётганини сезган заҳотиёқ керакли чоралар кўриши талаб этилади.
✍Дилором Алимова, педагог, психолог.
• Ҳайз цикли.
• Жинсий етуклик.
• Биринчи ҳомиладорлик.
• Туғруқ фаолияти.
• Климакс.
Барча гормонал бузилишлар аёллар руҳиятида акс этиб, улар критик даврларда кучли зўриқиш ҳис қилишади.
🔹Ижтимоий омиллар.
Табиат аёлларга интуиция, юқори таъсирчанлик ва эмоционаллик каби хусусиятларни тақдим этгани сабабли кўп ҳодисаларни аёллар қийин бошдан кечиради. Улар ишдаги қийинчиликлар, турли йўқотишлар, ажралишлар ва бошқа инсонларнинг ёмон муносабатларини кўтара олмайдилар.
🔴Депрессия белгилари
Жиддий оқибатларни олдини олиш учун депрессиянинг хатарли белгиларини ўз вақтида аниқлаш муҳим ҳисобланади. Айрим белгиларни инкор этиш натижаси яхшилик билан тугамайди. Аёллар депрессиясини ўз вақтида аниқлаш ва керакли даво чораларини олиш лозим.
Бунда қуйидаги белгиларга эътибор қаратиш лозим:
• Фобия, қўрқув, тушунарсиз хавотир.
• Ёмон кайфият.
• Ҳаёт нурсиз, кулранг тасвирли, жозибасиз бўлиб қолиши.
• Ортиқча қўзғалувчанлик ва таъсирланувчанлик.
• Тез хафа бўлиш, йиғлоқилик, кайфият ўзгарувчанлиги.
• Доимо ички зўриқишни ҳис қилиш.
• Қувватсизланиш.
• Уйқусизлик ёки ортиқча уйқучанлик.
• Ҳаётий тонусни камайиши ва тез толиқиш.
• Ҳаётнинг маъносини йўқотиши.
• Диққатни тарқоқлиги, барча нарсага қизиқишни йўқолиши.
• Соматик бузилишлар: диспепсия, иштаҳасизлик, қорин соҳасидаги оғриқ ҳисси.
Аёл кишининг климакс давридаги, эайздан олдинги синдром пайтидаги, ҳомиладорлик давридаги депрессия ёки туғруқдан кейинги руҳий бузилиш ҳолатларининг айрим белгиларини таъкидлаб ўтиш хам мумкин. Масалан, ҳайздан олдинги синдром бир ҳафта атрофида давом этса, климактерик бузилишлар йиллаб давом этиши ва аёл саломатлигига жиддий путур етказиши мумкин.
🔴Депрессияни даволаш усуллари
Кўпчилик аёллар психологга мурожаат қилишга уялишади.
Депрессиянинг илк даврлари дориларсиз психолог томонидан даволанади. Индивидуал терапия ва тўғри танланган йуналиш даво депрессиянинг ёқимсиз белгиларини йўқотади.
Кўп ҳолларда яқин танишлардан аёлларни ўзини қўлга олиши, турли фикрлардан чалғиши, позитив кайфиятларга созланиши тавсия этилади. Депрессив бузилишлар кучаётган пайтда бундай маслаҳатлар умуман фойдасиз ҳисобланади. Аёллар депрессиясини даволашнинг махсус схемалари йўқ, ҳар бир аёл учун у индивидуал ҳисобланади. Энг эффектив давони танлаш даволовчи мутахассисга боғлиқ. Замонавий психотерапиянинг махсус даво усуллари ҳам касалликни белгиларини эсдан чиқариш ва муэим муаммоларни бартараф қилишга ёрдам беради.
Хуллас аёл киши ўзини қанчалик кучли ҳисобламасин, барибир эркак кишига нисбатан кўп марта ҳиссиётлироқ ҳисобланади. Шу сабабли муаммо туғилгандаёқ мутахассисга учраш талаб этилади. Негаки депрессиянинг оғир кўринишлари суицидал ҳолатлари билан якунланиши мумкин. Аёлнинг яқинлари унинг хулқидаги ғайриоддийликни, негатив мулоҳазалар юритаётганини сезган заҳотиёқ керакли чоралар кўриши талаб этилади.
✍Дилором Алимова, педагог, психолог.