Kitobim muqovasida kitob nomi va muallifning ismi nega yo‘q?
Ko‘pchilik so‘raydi: “Kitob nomi qani? Muallifning ismi nega yo‘q?” Aslida, buning to‘rtta sababi bor.
Birinchidan, qanchalik g‘alati tuyulmasin, o‘z ismim va kitob nomini ko‘rsatmaslikka qaror qilgan sababi o‘zimni oldingi planga surishni istamayman. Kitobimni siz meni tanigangiz yoki men haqimda eshitganingiz uchun emas, balki hikoyalarni o‘qishga arziydi deb topganingiz uchun o‘qishingizni xohlayman. Bu kitobning bosh qahramoni men emas, balki men yozgan o‘nta inson. Ha, ilmiy-ommabop adabiyot davrida, kitob savdosi mazmundan ko‘ra muallifning ismi va mashhurligiga ko‘proq bog‘liq bo‘lsa-da, mening yondashuvim zamonaviy marketing tendensiyalariga zid. Ha mayli, menga shunisi ma’qul.
Ikkinchi sabab — bu san’at asarini yaratgan rassom-illyustratorga minnatdorchilik. Muqova va ichki rasmlar muallifi bo‘lgan do‘stim Eldos Fozilbekov ismim va kitob nomini kiritishni talab qildi. U juda qattiq talab qilbi. Men “yo‘q” dedim. Nega? Men kitobni pul topish uchun emas, balki san’atga, ayniqsa, yozuvchilikka befarq bo‘lmaganim uchun yozganman. Bugungi kunda muqovani sun’iy intellekt yordamida yaratish juda oson. Sun’iy intellektda hech qanday yomon narsa yo‘q, lekin uning qalbi yo‘q. Professional rassomda esa u bor. Kitobim san’at bilan sug‘orilgan bo‘lishini, Eldos kitob mazmunining ruhini aks ettiradigan illyustratsiya yaratishini xohladim. Kitobim O‘zbekistonning turli avlodlarini ifodalagani uchun, Eldos bu g‘oyani muqova orqali yetkazishga qaror qildi. Ya’ni, O‘zbekistonning turli me’moriy davrlari fonida ikki avlod odamlari tasvirlangan. Muqova “O‘zbekistonda yana bir kun” kitobining nomi bilan uyg‘un. Orqa muqovaga ham e’tibor bering. U old muqovaning davomidir. Rasmning “me’moriy yaxlitligi”ni buzmaslik uchun men ISBN shtrix-kodini ham kiritmaslikka qaror qildim.
Uchinchidan, muqova formati. Matnning ruscha va o‘zbekcha versiyalari bitta muqovada. Moliyaviy sabablarga ko‘ra ikkita versiyani birlashtirish kerak bo‘ldi. Rus va o‘zbek versiyalarini alohida nashr etish juda qimmatga tushadi. Buning ma’nosi ham yo‘q, chunki hikoyalar o‘z-o‘zidan juda qisqa. Sahifalash tugagach, Eldos bilan muqovada kitob nomi qaysi tilda bo‘lishi kerakligini muhokama qildik. O‘zbek tilida yozish siyosiy jihatdan to‘g‘ri bo‘lardi, ammo hammasini o‘zbek tilida yozganman deb yolg‘on gapirishdan bosh tortdim. Nomni faqat rus tilida qoldirish tarjimonlar va muharrirlarning hissasiga hurmatsizlik bo‘lardi. Shunday qilib, bu yerda ham yulduzlar to‘g‘ri keldi: nom va ismni kiritmaslikka qaror qildik.
Nihoyat, ha nima bo‘pti? Ochig‘i, belgilangan qoliplarga rioya qilishni xohlamadim. Nima uchun kitob muqovasi nomsiz va muallifsiz bo‘lishi mumkin emas? Kitobxon muallifning ismini emas, kitobni eslab qolishini istayman. Yuqorida aytganimdek, o‘z nomimni sotmoqchi emasdim — kitobxonga o‘z mahoratimni taqdim etmoqchiman. Bu yerda musiqiy albomlar muqovalaridan ham ilhomlandim. Misol uchun, har bir kishi Kanye Westning “My Beautiful Dark Twisted Fantasy” yoki Beyoncening “Cowboy Carter” albomi muqovasini eslaydi. Qaysidir ma’noda kitobimning muqovasi — albomim muqovasi. Esda qoladigan muqova yaratish — bu ulkan san’atdir.
@andanotherday
Ko‘pchilik so‘raydi: “Kitob nomi qani? Muallifning ismi nega yo‘q?” Aslida, buning to‘rtta sababi bor.
Birinchidan, qanchalik g‘alati tuyulmasin, o‘z ismim va kitob nomini ko‘rsatmaslikka qaror qilgan sababi o‘zimni oldingi planga surishni istamayman. Kitobimni siz meni tanigangiz yoki men haqimda eshitganingiz uchun emas, balki hikoyalarni o‘qishga arziydi deb topganingiz uchun o‘qishingizni xohlayman. Bu kitobning bosh qahramoni men emas, balki men yozgan o‘nta inson. Ha, ilmiy-ommabop adabiyot davrida, kitob savdosi mazmundan ko‘ra muallifning ismi va mashhurligiga ko‘proq bog‘liq bo‘lsa-da, mening yondashuvim zamonaviy marketing tendensiyalariga zid. Ha mayli, menga shunisi ma’qul.
Ikkinchi sabab — bu san’at asarini yaratgan rassom-illyustratorga minnatdorchilik. Muqova va ichki rasmlar muallifi bo‘lgan do‘stim Eldos Fozilbekov ismim va kitob nomini kiritishni talab qildi. U juda qattiq talab qilbi. Men “yo‘q” dedim. Nega? Men kitobni pul topish uchun emas, balki san’atga, ayniqsa, yozuvchilikka befarq bo‘lmaganim uchun yozganman. Bugungi kunda muqovani sun’iy intellekt yordamida yaratish juda oson. Sun’iy intellektda hech qanday yomon narsa yo‘q, lekin uning qalbi yo‘q. Professional rassomda esa u bor. Kitobim san’at bilan sug‘orilgan bo‘lishini, Eldos kitob mazmunining ruhini aks ettiradigan illyustratsiya yaratishini xohladim. Kitobim O‘zbekistonning turli avlodlarini ifodalagani uchun, Eldos bu g‘oyani muqova orqali yetkazishga qaror qildi. Ya’ni, O‘zbekistonning turli me’moriy davrlari fonida ikki avlod odamlari tasvirlangan. Muqova “O‘zbekistonda yana bir kun” kitobining nomi bilan uyg‘un. Orqa muqovaga ham e’tibor bering. U old muqovaning davomidir. Rasmning “me’moriy yaxlitligi”ni buzmaslik uchun men ISBN shtrix-kodini ham kiritmaslikka qaror qildim.
Uchinchidan, muqova formati. Matnning ruscha va o‘zbekcha versiyalari bitta muqovada. Moliyaviy sabablarga ko‘ra ikkita versiyani birlashtirish kerak bo‘ldi. Rus va o‘zbek versiyalarini alohida nashr etish juda qimmatga tushadi. Buning ma’nosi ham yo‘q, chunki hikoyalar o‘z-o‘zidan juda qisqa. Sahifalash tugagach, Eldos bilan muqovada kitob nomi qaysi tilda bo‘lishi kerakligini muhokama qildik. O‘zbek tilida yozish siyosiy jihatdan to‘g‘ri bo‘lardi, ammo hammasini o‘zbek tilida yozganman deb yolg‘on gapirishdan bosh tortdim. Nomni faqat rus tilida qoldirish tarjimonlar va muharrirlarning hissasiga hurmatsizlik bo‘lardi. Shunday qilib, bu yerda ham yulduzlar to‘g‘ri keldi: nom va ismni kiritmaslikka qaror qildik.
Nihoyat, ha nima bo‘pti? Ochig‘i, belgilangan qoliplarga rioya qilishni xohlamadim. Nima uchun kitob muqovasi nomsiz va muallifsiz bo‘lishi mumkin emas? Kitobxon muallifning ismini emas, kitobni eslab qolishini istayman. Yuqorida aytganimdek, o‘z nomimni sotmoqchi emasdim — kitobxonga o‘z mahoratimni taqdim etmoqchiman. Bu yerda musiqiy albomlar muqovalaridan ham ilhomlandim. Misol uchun, har bir kishi Kanye Westning “My Beautiful Dark Twisted Fantasy” yoki Beyoncening “Cowboy Carter” albomi muqovasini eslaydi. Qaysidir ma’noda kitobimning muqovasi — albomim muqovasi. Esda qoladigan muqova yaratish — bu ulkan san’atdir.
@andanotherday