Mavzu: Binolik so‘z turlari
🔹Arab tili grammatikasida binolik (mabniy) so‘zlar alohida o‘rin tutadi. Bu so‘zlar o‘z oxiri har qanday holatda ham o‘zgarmaydi, ya’ni irrob (so‘z oxiri o‘zgarishi) qoidalariga bo‘ysunmaydi. Ushbu mavzuda binolik so‘zlar turlari va ularning grammatik xususiyatlari haqida tushunchalar keltirilgan.
Binolik so‘zlar (Mabniy so‘zlar)
⏺Arab tilida barcha so‘zlar ikki turga bo‘linadi: mabniy (binolik) va mu’rob (o‘zgaruvchan). Mabniy so‘zlar oxiri qat’iy bo‘lib, jumladagi boshqa so‘zlar bilan munosabatda ham shaklan o‘zgarmaydi. Bu so‘zlarga quyidagilar kiradi:
1⃣ Fe’llar (أفعال):
Fe’llardan faqat o‘tgan zamon fe’li (الماضي) va buyruq fe’li (الأمر) mabniy hisoblanadi.
Misollar:
كتبَ (yozdi)
اكتبْ (yoz!).
Hozirgi zamon fe’li (المضارع), agar u "nuni takid" yoki "nuni nisva" bilan birikmagan bo‘lsa, o‘zgaruvchan (mu’rob) hisoblanadi.
2⃣Ismlar (أسماء):
Arab tilida barcha ismlar mabniy emas, faqat ayrimlari qat’iy shaklda qoladi. Mabniy ismlar quyidagilardan iborat:
Zamirlar (الضمائر):
Zamirlar qat’iy shaklda ishlatiladi va jumlada o‘rnini almashtiradi.
Munfasil zamirlar: أنا (men), نحن (biz), أنتَ (sen), هو (u - erkak), هي (u - ayol).
Muttasil zamirlar: كتابي (kitobim), كتابك (sening kitobing).
Ismi mavsul (الأسماء الموصولة):
Bog‘lovchi ismlar. Misollar:
الذي (kimki - erkak uchun)
التي (kimki - ayol uchun).
Ismi ishora (أسماء الإشارة):
Ko‘rsatuvchi so‘zlar. Misollar:
هذا (bu - erkak uchun)
هذه (bu - ayol uchun).
Shart ismlari (أسماء الشرط):
Shartli holatlar uchun ishlatiladi. Misollar:
من (kim)
ما (nima)
متى (qachon).
3⃣ Harflar (حروف):
Har qanday harflar (حروف) mabniy bo‘lib, ular o‘z shaklini o‘zgartirmaydi. Misollar:
إنَّ (albatta)
على (ustida)
هل (mi)
قد (darhaqiqat).
🔹Xulosa
Mabniy so‘zlar arab tilida alohida o‘ringa ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali jumlalarning to‘g‘ri tuzilishini ta’minlash mumkin. Mabniy so‘zlar qat’iy shaklda qoladi va grammatik vazifasi o‘zgarishidan qat’i nazar, oxiri o‘zgarmaydi.
Arab tilini o‘rganayotgan bo‘lsangiz, mabniy va mu’rob so‘zlarni ajrata olish grammatik qoidalarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Savollaringiz bo‘lsa, izohlarda yozib qoldiring❗️
🔹Arab tili grammatikasida binolik (mabniy) so‘zlar alohida o‘rin tutadi. Bu so‘zlar o‘z oxiri har qanday holatda ham o‘zgarmaydi, ya’ni irrob (so‘z oxiri o‘zgarishi) qoidalariga bo‘ysunmaydi. Ushbu mavzuda binolik so‘zlar turlari va ularning grammatik xususiyatlari haqida tushunchalar keltirilgan.
Binolik so‘zlar (Mabniy so‘zlar)
⏺Arab tilida barcha so‘zlar ikki turga bo‘linadi: mabniy (binolik) va mu’rob (o‘zgaruvchan). Mabniy so‘zlar oxiri qat’iy bo‘lib, jumladagi boshqa so‘zlar bilan munosabatda ham shaklan o‘zgarmaydi. Bu so‘zlarga quyidagilar kiradi:
1⃣ Fe’llar (أفعال):
Fe’llardan faqat o‘tgan zamon fe’li (الماضي) va buyruq fe’li (الأمر) mabniy hisoblanadi.
Misollar:
كتبَ (yozdi)
اكتبْ (yoz!).
Hozirgi zamon fe’li (المضارع), agar u "nuni takid" yoki "nuni nisva" bilan birikmagan bo‘lsa, o‘zgaruvchan (mu’rob) hisoblanadi.
2⃣Ismlar (أسماء):
Arab tilida barcha ismlar mabniy emas, faqat ayrimlari qat’iy shaklda qoladi. Mabniy ismlar quyidagilardan iborat:
Zamirlar (الضمائر):
Zamirlar qat’iy shaklda ishlatiladi va jumlada o‘rnini almashtiradi.
Munfasil zamirlar: أنا (men), نحن (biz), أنتَ (sen), هو (u - erkak), هي (u - ayol).
Muttasil zamirlar: كتابي (kitobim), كتابك (sening kitobing).
Ismi mavsul (الأسماء الموصولة):
Bog‘lovchi ismlar. Misollar:
الذي (kimki - erkak uchun)
التي (kimki - ayol uchun).
Ismi ishora (أسماء الإشارة):
Ko‘rsatuvchi so‘zlar. Misollar:
هذا (bu - erkak uchun)
هذه (bu - ayol uchun).
Shart ismlari (أسماء الشرط):
Shartli holatlar uchun ishlatiladi. Misollar:
من (kim)
ما (nima)
متى (qachon).
3⃣ Harflar (حروف):
Har qanday harflar (حروف) mabniy bo‘lib, ular o‘z shaklini o‘zgartirmaydi. Misollar:
إنَّ (albatta)
على (ustida)
هل (mi)
قد (darhaqiqat).
🔹Xulosa
Mabniy so‘zlar arab tilida alohida o‘ringa ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali jumlalarning to‘g‘ri tuzilishini ta’minlash mumkin. Mabniy so‘zlar qat’iy shaklda qoladi va grammatik vazifasi o‘zgarishidan qat’i nazar, oxiri o‘zgarmaydi.
Arab tilini o‘rganayotgan bo‘lsangiz, mabniy va mu’rob so‘zlarni ajrata olish grammatik qoidalarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Savollaringiz bo‘lsa, izohlarda yozib qoldiring❗️