#Tarix
🎥"Ramad" masdari yoki "ramdâ’" soʻzidan kelib chiqqan "Ramazon" soʻzi, oy taqvimida Sha’bon oyidan keyin va Shavvoldan oldin keladigan to‘qqizinchi oyni anglatadi. "Ramad" masdari "kunning juda issiq bo‘lishi, quyoshning qum va toshlarni juda qizdirishi, qizigan yerda yalangoyoq yurish natijasida oyoqlarning kuyishi" ma’nolarini bildiradi. Shuningdek, "yoz oxiri va kuz faslining boshida yog‘ib, yer yuzini changdan tozalovchi yomg‘ir" ma’nosidagi "ramadî" so‘zidan yoki "qilich yoki o‘q temirini ingichkalashtirib o‘tkir qilish uchun ikki qattiq tosh orasiga qo‘yib urish" ma’nosidagi "ramd" masdaridan kelib chiqqani ham aytiladi. Odatda “shahr” (oy) so‘zi bilan qo‘shilib, "shahru ramazon" shaklida ishlatiladi.
🎥Buxoriy va Nasoiy alohida bob ajratib, "Ramazon" so‘zi yolg‘iz ishlatilgan hadislarni keltirishgan (Buxoriy, Savm, 5; Nasoiy, Siyom, 6). Islomdan avval Arabistonning qadimgi xalqlari – Âd va Samud qabilalari yashagan davrda bu oy deymur yoki zeymur deb atalgan va yil shu oy bilan boshlangan.
🎥Ba’zi manbalarda ushbu oy nomlari milodiy V asr boshlarida Payg‘ambarimizning beshinchi bobosi Kilob ibn Murra tomonidan belgilab qo‘yilgani qayd etilgan. Klassik manbalarda bu oy Ramazonul-Muazzam (ulug‘ Ramazon) deb ham yuritilgan (Qalqashandiy, II, 405).
🎥Manbalarda bu oyga "Ramazon" nomi berilishining sabablari haqida turli tushuntirishlar mavjud. Eng ko‘p qabul qilingan fikrga ko‘ra, ushbu oy unga to‘g‘ri kelgan fasl juda issiq va jazirama bo‘lgani uchun shunday nomlangan. Hijriy taqvimdagi Jumad‐ul avval va Rabi‘‐ul avval oylarining nomlari ham muayyan fasl va ob-havo sharoitlariga ishora qilishi bu fikrni qo‘llab-quvvatlaydi.
🎥Hijriy oylar muayyan fasllarga bog‘lanib qolmay, turli fasllar bo‘ylab harakatlanishi sababli, bu tushuntirishni qabul qilgan olimlar arablar eski oy nomlarini o‘zgartirganda ularning aynan qaysi faslga to‘g‘ri kelganiga qarab nom berganini aytishgan. Ramazon oyiga nom berilishining ham jazirama issiqlik hukm surgan mavsumga to‘g‘ri kelgani bilan bog‘liq ekanligi qayd etilgan. Ba’zi manbalarda arablar bu nomlarni belgilash chog‘ida fasllarning doimiy ravishda almashinib turishini bilmaganliklari ham aytiladi (Mas‘udiy, II, 204).
🎥"Ramazon" so‘zining kelib chiqishi haqida ba’zi kitoblarda shunday tushuntirishlar uchraydi: bu oyda ro‘za tutish natijasida ochlik va chanqoqlik sababli insonning ichi "yonadi", ro‘zaning harorati esa gunohlarni "yoqadi"; xuddi kuz yomg‘irlari yerni yuvib tozalagani kabi, ramazon ro‘zasi ham mo‘minlarni gunohlardan poklaydi.
🎥Biroq bu kabi izohlar, asosan, Islomdan keyin ro‘zaning ta’siriga qarab qilingan talqinlar bo‘lib, tarixiy ma’lumotlarga to‘liq mos kelmaydi. Chunki hijriy taqvimdagi oy nomlari Islomdan avval, arablar tomonidan belgilab qo‘yilgani aniq. Shuning uchun "Ramazon" so‘zining kelib chiqishi, asosan, uning dastlab qanday faslga to‘g‘ri kelgani va ob-havo bilan bog‘liq talqinlar bilan izohlanishi ilmiy jihatdan ishonchliroq hisoblanadi.
RAMAZON OYI TARIXI. 🇹🇷
🎥"Ramad" masdari yoki "ramdâ’" soʻzidan kelib chiqqan "Ramazon" soʻzi, oy taqvimida Sha’bon oyidan keyin va Shavvoldan oldin keladigan to‘qqizinchi oyni anglatadi. "Ramad" masdari "kunning juda issiq bo‘lishi, quyoshning qum va toshlarni juda qizdirishi, qizigan yerda yalangoyoq yurish natijasida oyoqlarning kuyishi" ma’nolarini bildiradi. Shuningdek, "yoz oxiri va kuz faslining boshida yog‘ib, yer yuzini changdan tozalovchi yomg‘ir" ma’nosidagi "ramadî" so‘zidan yoki "qilich yoki o‘q temirini ingichkalashtirib o‘tkir qilish uchun ikki qattiq tosh orasiga qo‘yib urish" ma’nosidagi "ramd" masdaridan kelib chiqqani ham aytiladi. Odatda “shahr” (oy) so‘zi bilan qo‘shilib, "shahru ramazon" shaklida ishlatiladi.
🎥Buxoriy va Nasoiy alohida bob ajratib, "Ramazon" so‘zi yolg‘iz ishlatilgan hadislarni keltirishgan (Buxoriy, Savm, 5; Nasoiy, Siyom, 6). Islomdan avval Arabistonning qadimgi xalqlari – Âd va Samud qabilalari yashagan davrda bu oy deymur yoki zeymur deb atalgan va yil shu oy bilan boshlangan.
🎥Ba’zi manbalarda ushbu oy nomlari milodiy V asr boshlarida Payg‘ambarimizning beshinchi bobosi Kilob ibn Murra tomonidan belgilab qo‘yilgani qayd etilgan. Klassik manbalarda bu oy Ramazonul-Muazzam (ulug‘ Ramazon) deb ham yuritilgan (Qalqashandiy, II, 405).
🎥Manbalarda bu oyga "Ramazon" nomi berilishining sabablari haqida turli tushuntirishlar mavjud. Eng ko‘p qabul qilingan fikrga ko‘ra, ushbu oy unga to‘g‘ri kelgan fasl juda issiq va jazirama bo‘lgani uchun shunday nomlangan. Hijriy taqvimdagi Jumad‐ul avval va Rabi‘‐ul avval oylarining nomlari ham muayyan fasl va ob-havo sharoitlariga ishora qilishi bu fikrni qo‘llab-quvvatlaydi.
🎥Hijriy oylar muayyan fasllarga bog‘lanib qolmay, turli fasllar bo‘ylab harakatlanishi sababli, bu tushuntirishni qabul qilgan olimlar arablar eski oy nomlarini o‘zgartirganda ularning aynan qaysi faslga to‘g‘ri kelganiga qarab nom berganini aytishgan. Ramazon oyiga nom berilishining ham jazirama issiqlik hukm surgan mavsumga to‘g‘ri kelgani bilan bog‘liq ekanligi qayd etilgan. Ba’zi manbalarda arablar bu nomlarni belgilash chog‘ida fasllarning doimiy ravishda almashinib turishini bilmaganliklari ham aytiladi (Mas‘udiy, II, 204).
🎥"Ramazon" so‘zining kelib chiqishi haqida ba’zi kitoblarda shunday tushuntirishlar uchraydi: bu oyda ro‘za tutish natijasida ochlik va chanqoqlik sababli insonning ichi "yonadi", ro‘zaning harorati esa gunohlarni "yoqadi"; xuddi kuz yomg‘irlari yerni yuvib tozalagani kabi, ramazon ro‘zasi ham mo‘minlarni gunohlardan poklaydi.
🎥Biroq bu kabi izohlar, asosan, Islomdan keyin ro‘zaning ta’siriga qarab qilingan talqinlar bo‘lib, tarixiy ma’lumotlarga to‘liq mos kelmaydi. Chunki hijriy taqvimdagi oy nomlari Islomdan avval, arablar tomonidan belgilab qo‘yilgani aniq. Shuning uchun "Ramazon" so‘zining kelib chiqishi, asosan, uning dastlab qanday faslga to‘g‘ri kelgani va ob-havo bilan bog‘liq talqinlar bilan izohlanishi ilmiy jihatdan ishonchliroq hisoblanadi.
🌟 @Turakurgoniy ⚡️ Ulashing ✈️