BRONX (BRONCHUS)
Bronxlar – naysimon shakldagi nafas yo‘llari bo‘lib, traxeyadan davom etib, havoni o‘pkaga yetkazish va qayta chiqarishda ishtirok etadi. Traxeya T4–T5 oraliqda ikkita asosiy bronxga ajraladi: o‘ng asosiy bronx (bronchus principalis dexter) va chap asosiy bronx (bronchus principalis sinister). O‘ng bronx kengroq, qisqaroq va tikroq yo‘nalishda bo‘lib, shu sababli begona jismlar ko‘proq shu tomonga tushadi. Chap bronx esa torroq va uzunroq bo‘lib, yurakka yaqin joylashgani bilan ajralib turadi.
Quyida batafsil o‘qing:
Bronxlarning normal faoliyati nafas olish jarayonining uzluksizligi va samaradorligini ta’minlaydi. Kasalliklar natijasida (bronxit, astma, bronxektaziya) bronxlarning torayishi yoki shilliq to‘planishi nafas olishni qiyinlashtirishi mumkin. Shu sababli, bronxlarning sog‘lom holatda saqlanishi nafaqat to‘g‘ri nafas olish, balki butun organizm uchun muhim hisoblanadi.
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
@TIBBIY_LUGAT - tibbiyotga oid atamalarning izohli baza-kanali!
Bronxlar – naysimon shakldagi nafas yo‘llari bo‘lib, traxeyadan davom etib, havoni o‘pkaga yetkazish va qayta chiqarishda ishtirok etadi. Traxeya T4–T5 oraliqda ikkita asosiy bronxga ajraladi: o‘ng asosiy bronx (bronchus principalis dexter) va chap asosiy bronx (bronchus principalis sinister). O‘ng bronx kengroq, qisqaroq va tikroq yo‘nalishda bo‘lib, shu sababli begona jismlar ko‘proq shu tomonga tushadi. Chap bronx esa torroq va uzunroq bo‘lib, yurakka yaqin joylashgani bilan ajralib turadi.
Quyida batafsil o‘qing:
Anatomik jihatdan bronxlar bronx daraxti (arbor bronchialis) shaklida shoxlanib, asosiy bronxlar ikkilamchi (lobar) bronxlarga, so‘ng uchlamchi (segmentar) bronxlarga ajraladi. Har bir o‘pka segmenti o‘z bronxial tarmoqlariga ega bo‘lib, bu tizim havoni o‘pkaning chuqur tuzilmalariga yetkazishga xizmat qiladi.
Bronxlarning devori yupqa tog‘ay plastinkalari bilan mustahkamlangan bo‘lib, ular nafas yo‘llarining shaklini saqlab turish uchun kerak. Ichki yuzasi silindrsimon epiteliy bilan qoplangan bo‘lib, uning yuzasida joylashgan shilimshiq va kiprikchalar (cilia) chang, mikroblar hamda zararli zarrachalarni tashqariga chiqarishda muhim rol o‘ynaydi.
Bronxlarning fiziologik funksiyalari:
1. Ventilatsiya (havo almashinuvi) – bronxlar havo oqimini boshqarib, o‘pkaga kislorod yetkazish va karbonat angidridni chiqarishda ishtirok etadi.
2. Havoni filtrlash – kiprikchali epiteliy va shilimshiq qavati chang, bakteriyalar va boshqa zararli zarralarni ushlab qoladi, keyin ularni yo‘tal yoki aks urish refleksi orqali tashqariga chiqaradi.
3. Havoni namlantirish va isitish – bronxlar orqali o‘tuvchi havo organizm haroratiga mos ravishda isitiladi va namlanadi.
4. Reflektor faollik – bronxlarning sezgir nerv tolalari turli stimullarga javob berib, himoya reflekslarini (yo‘tal, aks urish) keltirib chiqaradi.
5. Regulyatsiya – bronxlarning diametri avtonom nerv tizimi tomonidan boshqariladi:
Parasimpatik nervlar (n. vagus) – bronxokonstriksiya (torayish) chaqiradi.
Simpatik nervlar – bronxodilatatsiya (kengayish) hosil qiladi.
Bronxlarning normal faoliyati nafas olish jarayonining uzluksizligi va samaradorligini ta’minlaydi. Kasalliklar natijasida (bronxit, astma, bronxektaziya) bronxlarning torayishi yoki shilliq to‘planishi nafas olishni qiyinlashtirishi mumkin. Shu sababli, bronxlarning sog‘lom holatda saqlanishi nafaqat to‘g‘ri nafas olish, balki butun organizm uchun muhim hisoblanadi.
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
@TIBBIY_LUGAT - tibbiyotga oid atamalarning izohli baza-kanali!