NEKROZ
Nekroz – tirik organizmda hujayralar yoki to‘qimalarning patologik nobud bo‘lish jarayoni bo‘lib, tashqi va ichki omillar ta’sirida rivojlanadi. Bu qaytarilmas jarayon bo‘lib, nekrotik to‘qima hayotiy funksiyalarni bajara olmaydi va organizm undan xalos bo‘lishga harakat qiladi.
✅ Etiologiyasi:
Nekroz turli sabablarga ko‘ra rivojlanishi mumkin:
1. Ishemiya – qon aylanishining buzilishi tufayli kislorod yetishmovchiligi.
2. Travma – mexanik shikastlanish yoki uzoq davom etgan bosim natijasida hujayralarning nobud bo‘lishi.
3. Termik omillar – kuchli issiqlik yoki sovuq ta’siri.
4. Kimyoviy omillar – kuchli kislota, ishqor yoki toksik moddalar bilan zararlanish.
5. Infeksiya va yallig‘lanish – bakteriyalar, viruslar yoki zamburug‘lar tomonidan hujayralarning shikastlanishi.
✅ Nekroz rivojlanishi bir necha bosqichdan iborat:
> Hujayralarning qaytarilmas shikastlanishi – metabolik buzilishlar chuqurlashadi.
> Sitoplazma va yadro o‘zgarishlari – kariopiknoz, karioreksis va karyolizis sodir bo‘ladi.
> To‘qima parchalanishi va yallig‘lanish – organizm o‘lik hujayralardan xalos bo‘lish uchun immun javobni ishga tushiradi.
✅ Tasnifi:
Nekroz jarayonining xususiyatiga qarab bir necha asosiy turlarga bo‘linadi:
1. Koagulyatsion (quruq) nekroz – hujayra oqsillarining denaturatsiyasi natijasida hosil bo‘ladi, asosan yurak, buyrak va taloqda uchraydi.
2. Kolikuativ (nam) nekroz – proteolitik fermentlar faol bo‘lgan joylarda rivojlanadi, odatda miya to‘qimasida kuzatiladi.
3. Gangrena – nekrotik to‘qimalarning infeksiya bilan asoratlanishi. Quruq, nam va gazli shakllari mavjud.
4. Kazeoz nekroz – tuberkulyozda uchraydigan tipik nekroz bo‘lib, pishloqsimon struktura hosil bo‘ladi.
5. Yog‘li nekroz – yog‘ to‘qimalarining shikastlanishi natijasida pankreatit yoki travmada yuzaga keladi.
✅ Klinik belgilari:
Nekrozning simptomlari uning joylashgan joyiga bog‘liq:
✓ Terida yoki mushaklarda – rang o‘zgarishi, quruqlashish yoki suyuqlik ajralishi, og‘riq yoki hissiyot yo‘qolishi.
✓ Ichki organlarda – organ funksiyasining buzilishi, intoksikatsiya alomatlari (isitma, zaiflik).
✓ Markaziy nerv tizimida – falajlik, nutq yoki ong buzilishi.
✅ Diagnostika:
Nekrozni aniqlash uchun biopsiya, radiologik usullar (MRT, KT), laborator tekshiruvlar (yallig‘lanish markerlari) qo‘llaniladi.
✅ Davolash esa quyidagilarga asoslanadi:
💉 Antibiotik va infuzion terapiya – infeksiyani oldini olish va organizm holatini yaxshilash.
🔪 Jarrohlik muolajalari – nekrotik to‘qimalarni olib tashlash, og‘ir hollarda amputatsiya.
🩸 Revaskulyarizatsiya – qon aylanishini tiklash (angioplastika, bypass).
✅ Profilaktikasi:
Nekrozni oldini olish uchun qon aylanishini yaxshilash, shikastlanishlardan himoyalanish, infektsiyalarni erta aniqlash va nazorat qilish muhim.
Nekroz – organizm uchun og‘ir patologik jarayon bo‘lib, uni erta tashxislash va davolash hayot sifatini oshirish hamda asoratlarni oldini olishda muhim rol o‘ynaydi.
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
@TIBBIY_LUGAT - tibbiyotga oid atamalarning izohli baza-kanali!
Nekroz – tirik organizmda hujayralar yoki to‘qimalarning patologik nobud bo‘lish jarayoni bo‘lib, tashqi va ichki omillar ta’sirida rivojlanadi. Bu qaytarilmas jarayon bo‘lib, nekrotik to‘qima hayotiy funksiyalarni bajara olmaydi va organizm undan xalos bo‘lishga harakat qiladi.
✅ Etiologiyasi:
Nekroz turli sabablarga ko‘ra rivojlanishi mumkin:
1. Ishemiya – qon aylanishining buzilishi tufayli kislorod yetishmovchiligi.
2. Travma – mexanik shikastlanish yoki uzoq davom etgan bosim natijasida hujayralarning nobud bo‘lishi.
3. Termik omillar – kuchli issiqlik yoki sovuq ta’siri.
4. Kimyoviy omillar – kuchli kislota, ishqor yoki toksik moddalar bilan zararlanish.
5. Infeksiya va yallig‘lanish – bakteriyalar, viruslar yoki zamburug‘lar tomonidan hujayralarning shikastlanishi.
✅ Nekroz rivojlanishi bir necha bosqichdan iborat:
> Hujayralarning qaytarilmas shikastlanishi – metabolik buzilishlar chuqurlashadi.
> Sitoplazma va yadro o‘zgarishlari – kariopiknoz, karioreksis va karyolizis sodir bo‘ladi.
> To‘qima parchalanishi va yallig‘lanish – organizm o‘lik hujayralardan xalos bo‘lish uchun immun javobni ishga tushiradi.
✅ Tasnifi:
Nekroz jarayonining xususiyatiga qarab bir necha asosiy turlarga bo‘linadi:
1. Koagulyatsion (quruq) nekroz – hujayra oqsillarining denaturatsiyasi natijasida hosil bo‘ladi, asosan yurak, buyrak va taloqda uchraydi.
2. Kolikuativ (nam) nekroz – proteolitik fermentlar faol bo‘lgan joylarda rivojlanadi, odatda miya to‘qimasida kuzatiladi.
3. Gangrena – nekrotik to‘qimalarning infeksiya bilan asoratlanishi. Quruq, nam va gazli shakllari mavjud.
4. Kazeoz nekroz – tuberkulyozda uchraydigan tipik nekroz bo‘lib, pishloqsimon struktura hosil bo‘ladi.
5. Yog‘li nekroz – yog‘ to‘qimalarining shikastlanishi natijasida pankreatit yoki travmada yuzaga keladi.
✅ Klinik belgilari:
Nekrozning simptomlari uning joylashgan joyiga bog‘liq:
✓ Terida yoki mushaklarda – rang o‘zgarishi, quruqlashish yoki suyuqlik ajralishi, og‘riq yoki hissiyot yo‘qolishi.
✓ Ichki organlarda – organ funksiyasining buzilishi, intoksikatsiya alomatlari (isitma, zaiflik).
✓ Markaziy nerv tizimida – falajlik, nutq yoki ong buzilishi.
✅ Diagnostika:
Nekrozni aniqlash uchun biopsiya, radiologik usullar (MRT, KT), laborator tekshiruvlar (yallig‘lanish markerlari) qo‘llaniladi.
✅ Davolash esa quyidagilarga asoslanadi:
💉 Antibiotik va infuzion terapiya – infeksiyani oldini olish va organizm holatini yaxshilash.
🔪 Jarrohlik muolajalari – nekrotik to‘qimalarni olib tashlash, og‘ir hollarda amputatsiya.
🩸 Revaskulyarizatsiya – qon aylanishini tiklash (angioplastika, bypass).
✅ Profilaktikasi:
Nekrozni oldini olish uchun qon aylanishini yaxshilash, shikastlanishlardan himoyalanish, infektsiyalarni erta aniqlash va nazorat qilish muhim.
Nekroz – organizm uchun og‘ir patologik jarayon bo‘lib, uni erta tashxislash va davolash hayot sifatini oshirish hamda asoratlarni oldini olishda muhim rol o‘ynaydi.
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
@TIBBIY_LUGAT - tibbiyotga oid atamalarning izohli baza-kanali!