Sezgi analizatorlarining ilk yoshdagi rivojlanishi
Onalarning bolalar ruhiyatidagi o'zgarishlar to'g'risida shikoyat qilishlar bir yoshdan keyin boshlanadi. Asosan 3-4yoshlarda ijtimoiylashish boshlanganda bu muammolar ko'proq ko'zga tashlana boshlaydi. Aslida 1 yoshgacha bo'lgan davrda ham muammolar aniq ko'rinmasa-da, bolaning rivojlanishida, har xil vaziyatlarda o'zini tutishida namoyon bo'ladi. Shulardan SEZGI haqida gaplashamiz.
Chaqaloq tug'ilgandan boshlab dunyoni 5ta sezgi analizatorlari orqali tanib boshlaydi. Ko'radi, eshitadi, tam biladi, hidlab ko'radi va taktil his qiladi.
Ko'zlar. Chaqaloq dastlab dunyoni rangsiz oq qora rasmlar orqali ko'radi. Keyinroq 2-3 - oydan boshlab ko'zdagi rang sezuvchi retseptorlar ishlashni boshlaydi va bola ranglarni ajratadi. Yorqin ranglarga boshqacha reaksiya, neytral ranglarga boshqacha reaksiya qiladi.
Quloqlar. Eshitish analizatori sifatida bizga ma'lum bo'lgan bu organ aslida ovozlarni miyaga yetqazib berish uchun foydalaniladi. Eshitish jarayoni esa miyada amalga oshadi. Eshitishda ham chaqaloq dastlab onasining, keyin otasining va u bilan ko'p muloqot qiladigan odamlarning ovozlarini farqlay boshlaydi. 3oydan boshlab baland, past, baqirgan, muloyim gapirgan, urushgan ovozlarni ajrata boshlaydi. Bu degani emotsiya ham shu oydan boshlab farqlanadi.
Hid va ta'm bilish. Bu ikki analizator bir biriga yaqin joylashgan va ularning ishi bir biri bilan bog'liq. Hid bilmayotgan bo'lsangiz ta'm bilishingiz ham susaygan bo'ladi. Biror achchiq narsani burningizni yopib yeb ko'ring achchiqligi unchalik sezilmaydi. Qiziq joyi ularning miya yarimsharlaridagi o'rni ham bir biriga yaqin. Bolalar 3oylikdan boshlab qo'llari bilan ushlashga harakat qilishadi. 5-6 oylikdan bolalarda qo'llariga olib og'izlariga solish boshlanadi. U vaqtgacha esa ushlagan narsasini tomosha qilishi mumkin. Bundan bilamizki hid va ta'm bilishi bolalarda 5-6oylikdan jadal rivojlana boshlaydi. Ungacha esa 2-oy oxiri 3oylikdan boshlab ta'm bilishning kurtaklarigina paydo bo'ladi. Ko'pincha onalar chaqaloqligidan aralash ovqatlanishda edi endi qo'shimcha ovqatini ichmay qo'ydi degan shikoyat bilan boshqa smes yozib berishimizni so'rab kelishadi. (Ona sutining miya rivojlanishida qanchalik foydali ekanligi haqida keyingi postlarda gaplashamiz)
Taktil his qilish. Bu sezgi analizatori bola tug'ilishi bilan ishlaydigan sezgi organi hisoblanadi. Bolalar tug'ilishi bilanoq onasining badaniga yotqaziladi bu tug'ilish vaqtidagi ajralgan stress gormonlari kamayishiga yordam beradi. Bu jarayon nafaqat bola uchun, ona uchun ham juda ahamiyatlidir. Bu keyinchalik sut ajralishiga, tug'ruqdan keyingi depressiyaga uchrash foizini kamaytirishga yordam beradi. Taktil reaksiyani bola doim his qiladi. Bolani ko'targanda tinchlanishi, quchoqlab o'tirganingizda mazza qilib uxlashida buni ko'rishingiz mumkin bo'ladi. Quchoqlanmaydigan, qo'lga kam ko'tariladigan bolalarda depressiyaga moyillik yuqori bo'ladi. (Младенческая депрессия), keyinchalik ruhiy muammolar ham bunday bolalarda ko'proq uchrashi aniqlangan.
Pediatr, bolalar psixiatri Soliyeva Barno Farhadovna.
https://t.me/psixiatrkundaligi
https://t.me/DrGavharDarvish
Onalarning bolalar ruhiyatidagi o'zgarishlar to'g'risida shikoyat qilishlar bir yoshdan keyin boshlanadi. Asosan 3-4yoshlarda ijtimoiylashish boshlanganda bu muammolar ko'proq ko'zga tashlana boshlaydi. Aslida 1 yoshgacha bo'lgan davrda ham muammolar aniq ko'rinmasa-da, bolaning rivojlanishida, har xil vaziyatlarda o'zini tutishida namoyon bo'ladi. Shulardan SEZGI haqida gaplashamiz.
Chaqaloq tug'ilgandan boshlab dunyoni 5ta sezgi analizatorlari orqali tanib boshlaydi. Ko'radi, eshitadi, tam biladi, hidlab ko'radi va taktil his qiladi.
Ko'zlar. Chaqaloq dastlab dunyoni rangsiz oq qora rasmlar orqali ko'radi. Keyinroq 2-3 - oydan boshlab ko'zdagi rang sezuvchi retseptorlar ishlashni boshlaydi va bola ranglarni ajratadi. Yorqin ranglarga boshqacha reaksiya, neytral ranglarga boshqacha reaksiya qiladi.
Quloqlar. Eshitish analizatori sifatida bizga ma'lum bo'lgan bu organ aslida ovozlarni miyaga yetqazib berish uchun foydalaniladi. Eshitish jarayoni esa miyada amalga oshadi. Eshitishda ham chaqaloq dastlab onasining, keyin otasining va u bilan ko'p muloqot qiladigan odamlarning ovozlarini farqlay boshlaydi. 3oydan boshlab baland, past, baqirgan, muloyim gapirgan, urushgan ovozlarni ajrata boshlaydi. Bu degani emotsiya ham shu oydan boshlab farqlanadi.
Hid va ta'm bilish. Bu ikki analizator bir biriga yaqin joylashgan va ularning ishi bir biri bilan bog'liq. Hid bilmayotgan bo'lsangiz ta'm bilishingiz ham susaygan bo'ladi. Biror achchiq narsani burningizni yopib yeb ko'ring achchiqligi unchalik sezilmaydi. Qiziq joyi ularning miya yarimsharlaridagi o'rni ham bir biriga yaqin. Bolalar 3oylikdan boshlab qo'llari bilan ushlashga harakat qilishadi. 5-6 oylikdan bolalarda qo'llariga olib og'izlariga solish boshlanadi. U vaqtgacha esa ushlagan narsasini tomosha qilishi mumkin. Bundan bilamizki hid va ta'm bilishi bolalarda 5-6oylikdan jadal rivojlana boshlaydi. Ungacha esa 2-oy oxiri 3oylikdan boshlab ta'm bilishning kurtaklarigina paydo bo'ladi. Ko'pincha onalar chaqaloqligidan aralash ovqatlanishda edi endi qo'shimcha ovqatini ichmay qo'ydi degan shikoyat bilan boshqa smes yozib berishimizni so'rab kelishadi. (Ona sutining miya rivojlanishida qanchalik foydali ekanligi haqida keyingi postlarda gaplashamiz)
Taktil his qilish. Bu sezgi analizatori bola tug'ilishi bilan ishlaydigan sezgi organi hisoblanadi. Bolalar tug'ilishi bilanoq onasining badaniga yotqaziladi bu tug'ilish vaqtidagi ajralgan stress gormonlari kamayishiga yordam beradi. Bu jarayon nafaqat bola uchun, ona uchun ham juda ahamiyatlidir. Bu keyinchalik sut ajralishiga, tug'ruqdan keyingi depressiyaga uchrash foizini kamaytirishga yordam beradi. Taktil reaksiyani bola doim his qiladi. Bolani ko'targanda tinchlanishi, quchoqlab o'tirganingizda mazza qilib uxlashida buni ko'rishingiz mumkin bo'ladi. Quchoqlanmaydigan, qo'lga kam ko'tariladigan bolalarda depressiyaga moyillik yuqori bo'ladi. (Младенческая депрессия), keyinchalik ruhiy muammolar ham bunday bolalarda ko'proq uchrashi aniqlangan.
Pediatr, bolalar psixiatri Soliyeva Barno Farhadovna.
https://t.me/psixiatrkundaligi
https://t.me/DrGavharDarvish