BOBORAHIM MASHRAB NOMLI XUSUSIY MAKTAB |KIMYO|BIOLOGIYA| Namangan|

MILLIY SERTIFIKAT NAMUNAVIY TETS YECHIMLARI BIOLOGIYA

Maktabimiz manzili

❗️Atom orbitallarining gibridlanishi.

✅ Gibridlanish – shakli va energiyasi bilan farq qiluvchi (s va p) orbitallarining o’zaro qo’shilib energiyasi va ko’rinishlari bi xil bo’lgan yangi elektron orbitallarining hosil bo’lishi gibridlanish deyiladi.

✅ Gibridlanishda – taqsimlanmagan juft elektronlar va sigma bog’lar qatnashadi.
Gibridlanishda s orbitaldan 1 ta, p orbitaldan 3 ta, d orbitaldan 5 ta gibrid orbitallar qatnashadi.

✅ sp-gibridlanish - 1 ta s va 1 ta p orbitallarning o’zaro qo’shilishidan 2 ta sp (es-pe deb o’qiladi) gibrid orbitallar hosil qilishiga aytiladi.
Tarkibida 2 ta qo’sh bog’ va uch bog’ tutgan moddalarning ko’pchiligi shu gibridlanishga kiradi
Shakli chiziqli, valent burchagi 180o ga teng bo’ladi.
Vakillari - C(karbin), CH2=C=CH2, CO2, CS2, KrF2, BeCl2, BaCl2, C2H2 va uning gomologlari molekulalarining uch bog’li qismi, HCN, ZnCl2, Berilliy birikmalari.

✅ sp2-gibridlanish - 1 ta s va 2 ta p orbitallarning o’zaro qo’shilishidan 3 ta sp2 (es-pe-2 deb o’qiladi) gibrid orbitallar hosil qilishiga aytiladi.
Tarkibida 1 ta qo’sh bog’ tutgan birikmalarda uchraydi.
Shakli burchakli, uchburchak, teng tomonli uchburchak valent burchagi 120o ga teng
Vakillari - C(grafit), benzol (C6H6), vinil benzol (stirol C6H5C2H3), SO2, SO3, BCl3, BF3, BBr3, AlCl3, H2SO3, HNO3, HNO2, KrOF2, CO, CaCl2, GaBr3, -COOH, -CHO, O3, COF2, O2, H2CO3, aldegid, keton, HCOOH, SnCl2, SnBr2, SnS, SnF2, RbBr2 PbS2, COCl2, NOCl, NOBr, POF, POBr, С2H4 va uning gomologlarining qo’sh bog’li qismi, Bor va Alyuminiy birikmalari. (ajaratib ko’rsatilgan molekulalar teng tomonli uchburchak tuzilishga ega)

✅ sp3-gibridlaish - - 1 ta s va 3 ta p orbitallarning o’zaro qo’shilishidan 4 ta sp3 (es-pe-3 deb o’qiladi) gibrid orbitallar hosil qilishiga aytiladi.
Shakli tetraedr yoki trigonal piramida valent burchagi 109,28 va 104,5o ga teng.
Vakillari - С(olmos), Alkanlar va siklo alkanlardagi uglerod atomi , H2SO4, NH3, PH3, NF3, PCl3, NCl3, NH2SO3,SOCl2, SOGal2, NH4+, H2O, H3O+, HCl, HClO, HClO2,HClO3, F2O, CCl4, HClO4 (tuzlari), P4, SiO2, POCl3, H3PO4, P4O10,
KrO2F2, MnO4-, MnO42-, CH3NO2, CH4, CF4, SiH4, GeH4, NSF, SO42-, PO43-, OsO4, CuO4, BH4, PH4+, XeO2, F2O3, (ajratilgan moddalar uchburchakli piramida va burchakli tuzilishga ega)

✅ sp3d-gibridlanish – 2 ta s, 3 ta p va 1 ta d orbitalla o’zaro qo’shilishidan 5 ta sp3d gibrid orbitallar hosil bo’lishi.
Shakli uchburchakli bipiramida valent burchagi 120 va 90o ga teng
Vakillari - PF5, PCl5, SOF3, SOBr4, SOCl4, XeO3F2, ClF2, XeOF2, SF4, ClF3, XeF2 (ajratilgan moddalar T-shakl tuzilishga ega)

✅ sp3d2-gibridlanish – 1 ta,3 ta p va 2 ta d orbitallar o’zaro qo’shilib yangi 6 ta sp3d2 gibridlangan orbitallar hosil bo’lishi.
Shakli oktaedr valent burchagi 90o ga teng
Vakillari - SF6, SCl6, Ba2[XeO6], K4[Fe(CN)6], K3[Fe(CN)6, [Cr(NH3)6]Cl3, UF6, XeOF4, SF3, XeF5, XeF4, SCl4, ClF4 (ajratilgan moddalar kvadrat piramida va kvadrat tuzilishga ega), XeF6 PtF6, Na4[XeO6], Na6[XeO6], Ba3[XeO6]…OKTAEDR tuzilishga ega.