Mentalitet — bu inson yoki ijtimoiy guruhning fikrlash usuli, dunyoqarashi, qadriyatlari, e’tiqodlari va xulq-atvori tizimi. U kishining atrof-muhitni qanday qabul qilishi, unga qanday munosabat bildirishini belgilaydigan psixologik va madaniy xususiyatlarni o‘z ichiga oladi.
Mentalitetning asosiy xususiyatlari:
1. Madaniy kontekst:
Mentalitet biror millat, madaniyat yoki jamiyatning an’analaridan, urf-odatlaridan va qadriyatlaridan shakllanadi. Masalan, Sharq va G‘arb mentaliteti o‘rtasida sezilarli farqlar mavjud.
2. Tarixiy omil:
Har bir xalqning tarixi, urushlar, ijtimoiy tuzumlar va boshqa omillar uning mentalitetiga ta’sir qiladi. Bu omillar xalqning o‘ziga xos dunyoqarashi va fikrlash uslubini belgilaydi.
3. Individ va guruh darajasi:
Mentalitet shaxsiy (individ darajasida) yoki jamoaviy (xalq, millat yoki ijtimoiy guruh darajasida) bo‘lishi mumkin.
4. Psixologik va hissiy xususiyatlar:
Mentalitet insonning his-tuyg‘ulari, fikrlash jarayonlari va qaror qabul qilish usulida namoyon bo‘ladi. Masalan, ba’zi madaniyatlar ko‘proq hissiy, ba’zilari esa ratsional fikrlashga urg‘u beradi.
5. Moslashuvchanlik va rivojlanish:
Mentalitet doimiy o‘zgarmaydi, balki vaqt o‘tishi bilan yangi bilimlar, texnologiyalar, ijtimoiy o‘zgarishlar yoki boshqa ta’sirlar asosida rivojlanib boradi.
Misol uchun mentalitet ta’sirida shakllangan xatti-harakatlar:
• Sharq mentaliteti: Oila, ota-onaga hurmat, jamoatchilik fikriga ahamiyat berish, mehr-oqibat.
• G‘arb mentaliteti: Shaxsiy erkinlik, individuallik, huquqlar va mas’uliyatga urg‘u berish.
Mentalitet odamlarning dunyoqarashini, jamiyatdagi o‘rnini va qanday yashash uslubini belgilaydigan asosiy omildir.
Mentalitetning asosiy xususiyatlari:
1. Madaniy kontekst:
Mentalitet biror millat, madaniyat yoki jamiyatning an’analaridan, urf-odatlaridan va qadriyatlaridan shakllanadi. Masalan, Sharq va G‘arb mentaliteti o‘rtasida sezilarli farqlar mavjud.
2. Tarixiy omil:
Har bir xalqning tarixi, urushlar, ijtimoiy tuzumlar va boshqa omillar uning mentalitetiga ta’sir qiladi. Bu omillar xalqning o‘ziga xos dunyoqarashi va fikrlash uslubini belgilaydi.
3. Individ va guruh darajasi:
Mentalitet shaxsiy (individ darajasida) yoki jamoaviy (xalq, millat yoki ijtimoiy guruh darajasida) bo‘lishi mumkin.
4. Psixologik va hissiy xususiyatlar:
Mentalitet insonning his-tuyg‘ulari, fikrlash jarayonlari va qaror qabul qilish usulida namoyon bo‘ladi. Masalan, ba’zi madaniyatlar ko‘proq hissiy, ba’zilari esa ratsional fikrlashga urg‘u beradi.
5. Moslashuvchanlik va rivojlanish:
Mentalitet doimiy o‘zgarmaydi, balki vaqt o‘tishi bilan yangi bilimlar, texnologiyalar, ijtimoiy o‘zgarishlar yoki boshqa ta’sirlar asosida rivojlanib boradi.
Misol uchun mentalitet ta’sirida shakllangan xatti-harakatlar:
• Sharq mentaliteti: Oila, ota-onaga hurmat, jamoatchilik fikriga ahamiyat berish, mehr-oqibat.
• G‘arb mentaliteti: Shaxsiy erkinlik, individuallik, huquqlar va mas’uliyatga urg‘u berish.
Mentalitet odamlarning dunyoqarashini, jamiyatdagi o‘rnini va qanday yashash uslubini belgilaydigan asosiy omildir.