📚 Introvert oshxonasi

Maqolani tugatgunimcha o’zingiz va atrofdagilarga tashxis ham qo’yib turishingiz mumkin, baribir oxirida bekor qilamiz 🤝

Kichkinaligimda onam meni “ajoyib ko’nglito’lmas, odam hidi yoqmaydigan ajoyib hayolparast” deb chaqirardilar. 😁

Sizda ham shunday holatlar bo’lgan bo’lsa, izohlarga yozing. 🤝 Men ungacha maqolaning davomini yozaman. 😎

Shizotipik shaxsiyat buzilishi (yoki ajoyib hayolparast)🌚

💡Shizotipik shaxsiyat buzilishi - bu insondagi o'ziga xos fikrlash, idrok etish va xulq-atvorning doimiy anomaliyalari, shuningdek, aql va sezgi bilan bog'liq g'ayrioddiy o'zgarishlar bilan tavsiflangan ruhiy buzilishdir. ShShB g'alati yoki o'ziga xos xatti-harakatlar bilan ajralib turadigan shaxsiyat buzilishlari guruhiga kiradi.

Odam tushunadigan tilda aytsak, o'zining g'alati dunyosida yashaydigan va "g'aroyib" fikrlaydigan insonlar.

📈 Shizotipik shaxs buzilishining diagnostik me'zonlari bilan tanishamiz. Ular ja’mi 9ta bo’lib, kasallik tashxisi qo’yilishi uchun simptomlardan kamida 5 tasi, shuningdek, barcha shaxsiyat buzilishlari uchun umumiy belgilar (Gannushkin uchligi) ham hammasi topilishi kerak.

1️⃣ Aloqadorlik g'oyasi

Aloqadorlik g'oyasini odamning atrofidagi voqealarni o'ziga bog'lashi, ularga ma'no berish ishonchi sifatida ta'riflashimiz mumkin. Bu g'oyalar ko'pincha aniq bo'lmasligi yoki yashirin bo'lishi va odamga o'ziga aloqador bo'lib tuyulishi mumkin.

✅ Aloqadorlik g'oyasining (идея отношений) shizofreniyadagi alahsirashdan (отношения бреда, safsata) farqi bor. Shizofreniyada inson o'z qarashlariga 100% amin bo'ladi va bu galyutsinatsiyalar bilan mustahkamlanadi. Shizotipik shaxs buzilishida esa, inson atrofdagi hamma voqealar unga aloqador ekani haqida to'laqonli ishonchda bo'lmaydi. Shizotipik shaxs buzilishi shizofreniya spektriga tegishliligini hisobga olsak, uni shizofreniyaning yengil ko'rinishi deb olish mumkin. Ko'pincha, shizofreniya tashxis uchun yetarli simptomlar topilmasa, bemorlarga shizotipik shaxs buzilishi tashxisi qo'yiladi. (Shizotipik – shizofreniya tipidagi shaxs buzilishi).

2️⃣ G'ayrioddiy e'tiqodlar (магическое мышление)

Bunda inson turli fitna nazariyalari, g'ayrioddiy kuchlar, ruhlar, oltinchi his, telepatiya, yulduzlar yoki bashoratga ishonishi mumkin. Ammo, shu bilan birga bu e'tiqodlar u yashaydigan muhit va jamiyatdagi madaniy va submadaniy normalarga mos kelmasligi, diniy yoki falsafiy tarafdan ko'pchiliknikidan katta farq qilishi kerak.

🙂 Odam tushunadigan tilga o'g'irsak: aytaylik, Yakutiyada yashaydigan yoki Afrikalik qabilalar uchun qandaydir "ruh”larga ishonish o'sha jamiyat odamlari uchun patologiya hisoblanmaydi. (Bu yerda gap e'tiqodning to'g'ri yoki notog'riligi haqida ketmayapti). Chunki bunday e'tiqod shu region uchun normal madaniy hodisa hisoblanadi.

3️⃣ Haqiqatni buzib idrok etish

Insonga qandaydir ovozlar eshitilganday, ko’ziga g’ayrioddiy narsalar ko’ringandek bo’lishi, his qilish bilan bog’liq tana illyuziyalari kuzatilishi mumkin. Bu yerda yana shizofreniya bilan adashtirmaslik uchun illyuziya va galyutsinatsiyani farqlab ketishimiz kerak. Illyuziyada inson ko’rgandek, eshitgandek, his qilgandek bo’ladi. Galyutsinatsiyada esa aniq ko’radi, eshitadi va his qiladi. 😶‍🌫️

4️⃣ G’ayrioddiy fikrlash va g’ayrioddiy nutq

Bu yerda fikrlashdan ko’ra nutqdagi g’ayrioddiylik ko’proq sezilishi mumkin. Inson gapirganda murakkab so’zlar, aforizmlar, metafralar, noaniq so’zlardan ko’p foydalanadi. Nutq mantiqan bitta mavzuni ochib bersada, metafra va murakkab birikmalarning ko’pligini hisobiga uning nutqini tushunish qiyinchilik tug’diradi.📚

5️⃣ Shubhalanish yoki paranoid fikrlar:

Boshqalarga doimiy ishonmaslik, shubha qilish, boshqalar xavfli bo'lishi yoki unga nisbatan yashirin xusumatga ega bo’lishi mumkinligiga ishonish va bu shubxalarning hech qanday aqliy (yoki mantiqiy) asosi bo’lmasligi.

🌀 Bunday shubxalar paranoid shaxs buzilishida ham uchraydi, navbatdagi mavzuni tahlil qilganimizda ularning farqini tushuntirib ketaman.

6️⃣ Hissiy noadekvatlik

Hissiy noadekvatlik deyilganda, insondagi hissiy reaksiyalarning vaziyatga mos bo’lmagan darajada kuchli bo’lishi yoki umuman bo’lmasligi tushuniladi. (Masalan, kulguli holatda yig’lash, yoki yig’lash kerak bo’lgan holatda reaksiya qilmaslik). Ba’zida o’rinsiz affektlar (boshqarib bo’lmaydigan darajada kuchli hissiy reaksiyalar) ham kuzatilishi mumkin. Yoki insonda hissiyotlarini ifodalash bilan bog’liq muammolar bo’lishi mumkin.👇

Ikki kundan beri shizotipik shaxs buzilishi haqida yozaman, biram qiynalib ketdim tushuntirishga. 🌚 Bugun maqolani tugatsam joylayman, yarmini bo’lsa ham

Shaxs buzilishlari orasida boshqalarga eng kam zarari tegadigani shizoid shaxs buzilishi bo’lsa kerak. 👀

😐 Shizoidlik va introvertlik bitta narsa emas, introversiya yuqoridagi belgilarni deyarli hammasini rad qiladi, jumladan:

🍃 Birinchi belgi:

Yaqin munosabatlardan rohatlana olmaslik.

Shizoid shaxs buzilishida bu umumiy, global ma’noda, ya’ni deyarli hech kim bilan yaqin munosabatdan rohatlana olmaydi. Introvertlar esa aksincha, yaqin munosabatlardan rohatlanadi. Bu yerda faqat ikki inson o’rtasidagi sevgi emas, ota-ona, farzandlar, aka-ukalar, yaqin do’stlar ham nazarda tutilgan. Eng ashaddiy introvertni ham u zavqlana oladigan ijtimoiy doirachasi bo’ladi.

🍃 Ikkinchi belgi:

Yolg’izlikni afzal bilish.

To’g’ri, introvertlar yolg’izlikni afzal biladi, lekin bu darajasi bilan farq qiladi. Introvertlar uchun shovqinli va aktiv jamoalardan ko’ra yolg’izlik yaxshi, shizoid shaxs buzilishida esa yolg’izlik bu yagona tanlov. Introversiya haqida gap ketganda, biz ijtimoiy aktivlik introvertlarni tez charchatishi haqida gapiramiz, shizoid shaxs buzilishida esa yolg’izlikka nisbatan hech qanday variant yoki istisnolar yo’q.

🍃 Uchinchi belgi:

Jismoniy va taktil yaqinlikdan rohatlanmaslik.

Ko’pchilik shu belgini asos qilib olishyapti, lekin bu belgi alohida holatlarda ham kuzatilishi mumkin. Eng ashaddiy introvertlarda ham hech bo’lmaganda bir nechta yaqinlari bilan bunday ehtiyoj bo’ladi. (Farzandlar, ota-ona, turmush o’rtoq yoki shulardan biri). Shizoid shaxs buzilishida esa umuuuuuman jismoniy yaqinlikka extiyoj bo’lmaydi. Absulot 0 ga teng bu extiyoj. Jinsiy maylga keladigan bo’lsak, introvertlarda bu turli darajada kuchli yoki kuchsiz bo’lishi mumkin. Shizoid shaxs buzilishida esa, maylning o’zi deyarli bo’lmaydi.

🍃 To’rtinchi belgi:

Aktiv faoliyatlardan zavq olishning yo’qligi.

Introvertlar, agar bu ularning sevimli ishi bo’lsa, aktiv faoliyatdan zavq olish imkoniyatiga ega. Shizoid shaxs buzilishida esa yoqtirish so’zini ishlatishni o’zi xato.

🍃 Beshinchi belgi:

O’ta cheklangan sotsial doira.

Shizoid shaxs buzilishida bu doira ular o’sgan oila bilan cheklanadi. Introvertlarda esa kam bo’lsa ham yaqin do’stlari, qandaydir onlayn hamfikrdoshlari bo’ladi.

🍃 Oltinchi, yettinchi va eng muhim belgilar:

Tanqid va maqtovlarga befarqlik hamda hissiy sovuqlik

Introvertlar aynan shu jihatdan mos kelmaydi. Yuqoridagi maqolada hissiy sovuqliik bu shaxs buzilishining asosi deb aytildi. Introvertlar esa o’ta ta’sirchan bo’ladi. (Introvertlar tanqidga ta’sirchan, ekstrovertlar maqtovga ta’sirchan). Aksariyat introvertlar atrofdagi ekstravertlar bilan o’zini solishtirib, “hissiz ekanman” – degan xulosaga kelishadi. Aslida bu notog’ri me’zon. Siz muhabbat, jaxl, umid, ishonch, qayg’u kabi hislarni yoki ulardan hech yo’q bittasini tuya olsangiz ham, demak sizda shizoid shaxs buzilishi yo’q. Chunki siz hissiyotlarni (ular ijobiy yo salbiy bo’lsin) tuya olishga qodirsiz. ❣️

😵‍💫 Introvertlar, o’zingizga shizoid shaxs buzilishi tashxisini qo’yishga shoshmang, siz uchun maqolani davomi bor 😉

Ha aytgancha, gap shaxs buzilishi, ya’ni kasallik haqida ketyapti. PATOLOGIYA. (Kasallik bo’lmagan, shunchaki shizoid xarakterdagi qahramonlar esa ko’p: Ameli, Doktor Xaus)

🤔 Men shizoid shaxs buzilishiga ega personajlarni deyarli bilmas ekanman. ChatGPT’dan so’rab ko’rsam, Kamyuning “Begona” asarining bosh qahramonida shunga o’xshash belgilar kuzatilishini aytdi. Asarni o’qiganlar, nima deysiz, Kamyuning qahramonida bu shaxs buzilishi bor deb tahmin qilish mumkinmi?

Azizam, o'qiganlarning hammasi ham uqgan bo'lmaydi.

Tushun, diplomli bo'lish-ziyoli,farosatli bo'ldi degani emas. Aksincha,biror bir kasb faoliyati uchun yetarli kadr,mutaxassis bo'lish degani. Bu xuddi avtobus pattasiday bir gap, faqat manzilga yetib borish uchun kifoya qiladi. Avtobus ichida esa turli qiyofalar, turli xulqli insonlar bo'ladi.

Ma'lumotli bo'lib, hayvonday badxulqlarini uchratdim.

Ma'lumotsiz bo'lib, dunyoqarashi keng, so'zida,ko'zida ziyosi borlarni uchratdim.

Saviya,farosat,xulq diplom bilan berilmaydi. Uni diplomga umuman aloqasi yo'q. Ular umuman begona narsalar.

Malika Latipova

Rahmat!
https://t.me/odilxonorifjonov/1632