EndoMed Clinic

🍔 Fast Food va Sog‘liq: Endokrinologik Xavflar 🏥

Zamonaviy hayotda fast food iste’mol qilish odatiy holga aylangan. Tadqiqotlarga ko'ra bu ovqatlanish uslubi endokrin tizimga jiddiy zarar yetkazishi va jiddiy metabolik kasalliklarni keltirib chiqarishi aniqlandi. Keling, fast foodning organizmga ta’sirini biokimyoviy va endokrinologik jihatdan tahlil qilamiz.

❌ Fast Foodning Asosiy Tarkibi va Biokimyoviy Ta’siri

🍟 Trans yog‘lar va zararli lipidlar → Insulin qarshiligini oshiradi, 2-toifa qandli diabet xavfini kuchaytiradi.
🥤 Tez so‘riluvchi uglevodlar (fruktoza, shakarli ichimliklar) → Qonda glyukoza darajasini tez oshiradi, bu esa insulin tizimini haddan tashqari yuklaydi.
🍔 Glyukemik indeks yuqori→ Pankreatik β-hujayralarga zarar yetkazib, insulinning sekretsiyasini buzadi.
🧂 Ko‘p miqdordagi tuz va konservantlar → Qon bosimini oshirib, gormonlar balansiga ta’sir qiladi.

⚠️ Endokrinologik Muammolar
1️⃣ Insulin qarshiligi va qandli diabet 🩸

Fast foodning yuqori kaloriya va uglevod tarkibi insulin sezuvchanligini pasaytiradi.
Biokimyoviy jihatdan bu, IRS-1 (Insulin Receptor Substrate-1) fosforillanishining buzilishi natijasida yuzaga keladi.
2️⃣ Semizlik va leptin rezistentligi ⚖️

Yog‘ to‘qimalaridan ajraluvchi leptin gormoni ochlik va to‘qlik hissini boshqaradi.
Fast food iste’moli natijasida leptinga sezgirlik pasayadi, bu esa bosh miya tomonidan to‘qlik signalining noto‘g‘ri qabul qilinishiga olib keladi.
3️⃣ Kortizol va stress gormonlari o‘zgarishi 😰

Fast food tarkibidagi zararli yog‘ va uglevodlar gipotalamus-gipofiz-buyrak usti bezi o‘qini (HPA axis) buzadi, natijada kortizol gormoni haddan tashqari ishlab chiqariladi.
Doimiy yuqori kortizol esa oshqozon yog‘ qatlamining ortishiga va metabolik sindromga sabab bo‘ladi.
4️⃣ Gormonlar disbalansi va reproduktiv muammolar 🔄

Fast fooddagi trans yog‘lar va konservantlar testosteron va estrogen nisbatini buzadi.
Ayollarda polikistik tuxumdon sindromi (PCOS), erkaklarda esa testosteron darajasining pasayishi kuzatiladi.

✅ Nima qilish kerak?
🔹 Tez so‘riluvchi uglevodlardan qochish (oq non, shirin ichimliklar)
🔹 Omega-3 yog‘ kislotalari iste’molini oshirish (baliq, yong‘oq)
🔹 Tarkibi aniq bo‘lmagan tayyor ovqatlardan voz kechish
🔹 Harakatni ko‘paytirish va insulin sezuvchanligini oshirish

Sog‘lom ovqatlanish – bu endokrin tizimni himoya qilishning eng samarali yo‘li! 🥦💪

📌 Siz fast food haqida nima deb o‘ylaysiz?
Uni tez-tez iste’mol qilasizmi yoki undan voz kechganmisiz?

#Sog‘lomHayot #Endokrinologiya #FastFood #QandliDiabet #MetabolikSog‘liq
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic

Mashhur jarrohlar o’lishi aniq bemorlarni shogirdlariga beradilar.
© Himmatulloh Rahmatov sahifasidan

Sink defisitining simptomlari.

❗️Sinkni biz faqat ovqat orqali olamiz. Organizmda sink xosil qiluvchi depo yo'q. Shuning uchun sink defisiti keng tarqalgan.

📌 Sink defisitini qanday bilib olsa bo'ladi?

– Yuqori qatordagi tishlar notekis joylashgan. Tishlar oralari ochiq;
– Tez-tez infeksiyaga chalinish;
– Psixik buzilishlar (depressiya, diqqatni bir yerga jam qila olmaslik);
– Bolalarda bo'y o'smay qolishi;
– Soch to'kilishi, qazg'oq;
– Ugri chiqishi;
– Mo'rt tirnoqlar, tirnoqdagi oq dog'lar;
– Quruq va dag'al teri;
– Anemiya;
– Xid va tam sezmay qolishlik;
– Sink defisiti bilan yurgan ayollar ko'p xollarda farzandli bo'lgani qiynalishadi.

✅ Sutkalik norma – 10-25 mg.

📌 Agar farzandingiz yomg'irda qolsa, sovqotib qolib shamollashning birinchi alomatlari sezilsa – o'sha kunni o'zida bolaga qo'shimcha sink berish kerak. Chunki tana sovuq qotganda ko'p miqdordagi sink birinchi siydik bilan yuvilib chiqib ketadi.

Davolash paytida men sinkga aloxida e'tibor beraman, chunki organizmdagi roli juda katta. DNK strukturasidan boshlab, oqsil sintez qilish va immunitet ko'tarishgacha!

©doctor Aziza opa
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic

💊“DEKSAMETAZON”💊 mexanizmini bir mnemonikada yodlab oling!🔥

• D - Depressiyani kamaytiradi (markaziy asab tizimiga ta’siri).
• E - Endokrin tizimga ta’sir qiladi (gipofiz orqali kortizol sekretsiyasini bostiradi).
• K - Kallikrein tizimini ingibirlaydi (yallig‘lanishga qarshi).
• S - Stress reaksiyasini susaytiradi (adrenal tizimni bostiradi).
• A - Autoimmun kasalliklarni davolashda ishlatiladi.
• M - Modda almashinuvini o’zgartiradi (glyukoneogenezni oshiradi, proteolizni kuchaytiradi).
• E - Eozinofillarni kamaytiradi (allergik reaksiyalarni pasaytiradi).
• T - To’qimalar shishini kamaytiradi (anti-yallig‘lanish xususiyati).
• A - Astmada yordam beradi (bronxial yallig‘lanishni pasaytiradi).
• Z - Zarur bo‘lsa septik shokda ishlatiladi.
• O - Og‘riq va yallig‘lanishni bostiradi (prostaglandin sintezini pasaytiradi).
• N - Neytrofillarni ko‘paytiradi (leykotsitoz bilan bog‘liq o‘zgarish).

Kanalni ulashish esdan chiqmasin😉
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic

Sovuqda velosiped haydash: sog‘liqqa zarar emas, balki foyda! 🚴‍♂️❄️

Ko‘pchilik sovuq havoda velosiped haydash nafas olish organlariga zarar yetkazadi va o‘pka kasalliklarini keltirib chiqaradi deb hisoblaydi. Ammo bu fikr ilmiy tadqiqotlar va tajribalar asosida ko'rib chiqmoqchi bo'ldim va bir necha maqolalarni chiqdim.

Sovuqni nafas olish tizimiga ta’siri
Sovuq havoda nafas olish yo‘llari mukozasi o‘zini himoya qilish uchun ko‘proq shilliq hosil qiladi. Ammo bu jarayon sog‘lom odamlarda hech qanday jiddiy zarar keltirmaydi. Tadqiqotlarga ko‘ra:
Sovuq havo burun orqali nafas olinsa, isitilib va namlanib, o‘pkaga yetadi.
Vaqti-vaqti bilan sovuqda nafas olish, immunitetni kuchaytirishga yordam beradi.

Velosiped va gormonlar (endokrinolog sifatida buni qo'shmasam bo'lmasdi 😉)
Sovuqda velosiped haydash gormonlar faolligini oshiradi:
1. Endorfinlar: Stressni kamaytiradi va kayfiyatni ko‘taradi.
2. Adrenalin: Mushaklarni tonusda ushlab turadi va yurak-qon tomir tizimini rag‘batlantiradi.
3. Kortizol: Sovuq havo, ayniqsa stressli vaziyatlar organizmda kortizol ishlab chiqarilishini oshiradi. Kortizol — stress gormoni, u:
Stressga qarshi himoya qiladi: Sovuqda organizm ko‘proq kortizol ishlab chiqaradi, bu esa tananing sovuqdan himoya qilish imkoniyatini oshiradi.
Tana haroratini ushlab turishga yordam beradi: Kortizol organizmning issiqlik ishlab chiqarishini rag‘batlantiradi va tana haroratining muvozanatini saqlaydi.

Sovuqni fodali ta’sirlari
Gormonlar muvozanatini yaxshilaydi: Sovuqda jismoniy faoliyat gormonlar ishlab chiqarilishini tartibga solib, organizmni to‘liq muvozanatga keltiradi.
Immunitetni kuchaytiradi: Sovuqda tananing stressga qarshi himoya mexanizmlari kuchayadi, bu esa kasalliklarga qarshi kurashishda yordam beradi.
Yurak va qon tomir tizimi faoliyatini yaxshilaydi: Adrenalin va kortizol kabi gormonlar yurak-qon tomir tizimining samarali ishlashiga yordam beradi.

Tajribadan xulosalar
Kanadada o‘tkazilgan tadqiqotda velosipedchilar sovuq mavsum davomida ochiq havoda muntazam mashq qilishgan. Natijalar:
Ularda nafas yo‘llari infektsiyalarining ko‘rsatkichi past bo‘lgan.
Yurak-qon tomir sog‘lig‘i yaxshilangan.

Tibbiyot mutaxassislarining ayrim tavsiyalari
1. Burun orqali nafas olishni odat qiling
2. Sovuq havoda o‘zingizni qulay his qiladigan niqob yoki sharf bilan yuzingizni yoping.
3. Vaqti-vaqti bilan issiq ichimlik iching.

Xulosa
Sovuq havoda velosiped haydash zararli emas, balki sog‘lom turmush tarzining ajralmas qismi bo‘lishi kerak.

🚴‍♀️ Shunday ekan, sovuqdan qo‘rqmang — o‘z kuchingizga ishoning va tabiatni his qiling! ❄️
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic
JM || Personal blog

Ana endi men sizlarga statistikalarni taqdim qilaman:
Hozirgi statistikalar
Semizlik: Jahon Sog'liqni Saqlash Tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, dunyoda semizlik darajasi 1975-yildan beri 3 baravar oshdi. 2023-yilda kattalarning qariyb 39% ortiqcha vaznga ega bo'lib, 13% semizlikka chalingan.

Qandli diabet: 2021-yilda dunyo bo'ylab 537 million kattalarda qandli diabet (asosan 2-tur) qayd etilgan. Bu raqam 2030-yilda 643 millionga yetishi prognoz qilinmoqda.

Bolalar ovqatlanishi: Bolalar orasida nosog'lom ovqatlanish va semizlik ko'rsatkichi ham o'sib bormoqda. JSST ma'lumotiga ko'ra, 5 yoshgacha bo'lgan 39 million bola ortiqcha vaznga ega.

Keling endi sizlar bilan TMI (tana massa indeks) haqida gaplashib olamiz:
Buni hisoblash uchun hozirdagi vazningizni (kg) bo'yingizni (metr) kvatratiga bo'lasiz.
70kg lik vazndagi bo'yi 170 sm bo'lgan odamni hisoblab ko'ramiz:
TMI=m(kg)/(bo'y(m)*bo'y)
70/(1.7*1.7)=24.22

< 18.5—————Kam vazn
18.5 - 24.9———Sog'lom vazn
25.0 - 29.9———Ortiqcha vazn
30.0 - 34.9———Semizlik (1-daraja)
35.0 - 39.9———Semizlik (2-daraja)
≥ 40.0—————Haddan tashqari semizlik (3-daraja)

Endi buni qanchalik muhimligi haqida to'xtalsak:
Agar sizda TMI 30dan baland bo'lsa yurak-qon tomir kasalliklari 2-3 barobarga oshadi.
2-tur qandli diabet bo'lish ehtimoli 7-10 barobar oshadi.
TMI har 5 birlikka oshganda gipertoniya kasalligi 50% ga oshadi.
Tizza Osteoartriti 2-4 barobar oshadi.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic

👉DORILARNI NIMA BILAN ICHISH TAQIQLANADI !!!

❌Choy

Choy o'zida tanin saqlaydi — dori so'rilishi tezligiga ta'sir qiluvchi faol modda. Ba'zi holatlarda u ortiqcha qo'zg'alishni keltirib chiqaradi, masalan, antidepressantlar bilan davolash fonida. Boshqalarida esa preparat samarasini kamaytiradi (oral kontraseptivlar qabulida). «YUrak», «oshqozon» tabletkalari va antibiotiklarni choy bilan ichmang.

❌Kofe

U tetiklashtiradi va kuchli siydik haydovchi ta'sir ko'rsatadi. Agar dori-darmonni kofe bilan ichsangiz, preparat tanadan juda tez chiqib ketishiga yoki uning ta'siri kuchayishiga yo'l ochishingiz mumkin (masalan, og'riq qoldiruvchi vositalar shu jumladan). 

❌Sut

Ba'zi hollarda sut bilan dori-darmonlarni, masalan, kaliy preparatlari va vitaminlarni ichish alohida tavsiya etiladi. Ammo tetrasiklin guruhiga kiruvchi antibiotiklar va «yurak» dorilari sut bilan hamkorlik qilishni yoqtirmaydi. 

❌Alkogol 

Dorilarning spirtli ichimliklar fonida so'rilish tezligini ko'rish uchun olimlar ingichka ichakka o'xshash sun'iy muhit yaratishdi. Tajribalar shuni ko'rsatdiki, sinovdan o'tkazilgan dorilarning deyarli 60 foizi alkogolli suyuqlikda tezroq eriydi. Ayniqsa antidepressantlar, antibiotiklar, analgetiklar va issiqni tushiruvchilarni qabul qilishda alkogol qat'iyan taqiqlanadi.

Hatto zararsiz hisoblanuvchi parasetamol ham spirt bilan qo'shilib jigarni zaharlay oladi.

❌Gazlangan ichimliklar

SHakarli vijillaydigan ichimliklarning foydasizligi — oshqozon shilliq qavatini tirnashi, ko'ngil aynishini chaqirishi, shishirishi yetmagandek, dori bilan birgalikda oshqozon-ichak trakti uchun haqiqiy «bomba» bo'ladi. Bu, ayniqsa ovqat hazm qilinishini yaxshilovchi, siydik haydovchi, antibiotiklar uchun aloqador.

❌Kompotlar va kisellar

SHifokorlar ushbu oxirgi variantni gastrit va oshqozon yarasidan aziyat chekuvchi bemorlarga tavsiya qilishlari mumkin: kisel oshqozon devorlarini o'rab oladi va shu bilan preparatning tirnash xususiyatini kamaytiradi. Biroq preparatning davolovchi ta'siri ham kamayadi va buni e'tiborga olish muhim. Tabletkani kompot bilan ichish yaramaydi — mevali kislotalar ba'zi dorilarning, shu jumladan me'da qaynashi va gipertoniyaga qarshi vositalarning farmakologik ta'sirini o'zgartirishi mumkin. 

✅Nima bilan ichish kerak?

Eng yaxshisi xona haroratidagi oddiy qaynatilgan yoki sotuvdagi gazsiz suv. Bundan tashqari, suvni tejamaslik kerak: bitta tabletkani ichish uchun kamida yarim stakan suv ketadi (aksariyat holatlardagi kabi bir yoki ikki qultum emas).

Foydali buldi degan umidaman...
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic

📍 Xurmoning organizm uchun foydali xususiyatlari

♻️ Kundalik energiya manbai
Xurmo tabiiy shakarlar — glyukoza, fruktoza va saxaroza bilan boy. Kun davomida energiya talabini qondirish uchun foydali.

♻️ Immunitetni mustahkamlash
Xurmo tarkibida antioksidantlar (flavonoidlar, karotenoidlar va fenolik birikmalar) mavjud bo‘lib, ular erkin radikallarning zararini kamaytiradi va immunitetni kuchaytiradi.

♻️ Suyak sog‘lig‘i
Xurmo kalsiy, fosfor, va magnezium manbai hisoblanadi. Ushbu minerallar osteoporoz xavfini kamaytirishga yordam beradi.

♻️ Qon bosimini me'yorlashtiradi
Xurmodagi yuqori kaliy miqdori yurak faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi va qon bosimini pasaytirishga yordam beradi.

♻️ Ovqat hazm qilishni yaxshilaydi
Xurmo tarkibidagi to‘yimli tolalar ichak harakatini tartibga soladi va qabziyatning oldini oladi.

♻️ Temir darajasini oshiradi
Xurmo tarkibida temir bo‘lib, qon tarkibidagi gemoglobin miqdorini oshiradi va anemiyaga qarshi kurashadi.

♻️ Yurak sog‘lig‘ini yaxshilaydi
Xurmo past glyemik indeksga ega va xolesterin darajasini oshirmaydi. Bundan tashqari, uning tarkibidagi antioksidantlar yurakni oksidlovchi stressdan himoya qiladi.

♻️ Ko‘rishni yaxshilaydi
Xurmo tarkibidagi beta-karotin organizmda A vitaminiga aylanadi. Bu esa ko‘z salomatligi uchun juda muhim.

♻️ Stress va charchoqqa qarshi yordam
Xurmo tarkibidagi vitamin B6 serotonin va norepinefrin ishlab chiqarilishini rag‘batlantiradi, bu esa kayfiyatni yaxshilaydi va charchoqni kamaytiradi.

♻️ Homiladorlikda foydali
Tadqiqotlarga ko‘ra, xurmo homiladorlikning oxirgi bosqichida tug‘ruq jarayonini yengillashtirishga yordam beradi.

♻️ Qon tomirlar salomatligi
Xurmodagi taninlar qon tomir devorlarini mustahkamlaydi va yallig‘lanishni kamaytiradi.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
EndoMed Clinic