Husniddin | blog

Men uni suyib suymayman achinib suyaman!

Inson kimnidir achinib suyishi uchun undan yuqoriroq ijtimoiy holatda boʻlishi kerak, koʻrmaysizki kambagʻalni boyga yoki kasalni sogʻ odamga achinganini. Bunday muhabbat odamdan yuksak insoniylikni talab qiladi, knyaz Mishkin shunday odam edi, insonni dardlariga achinganidan suyushi mumkin lekin bu rosmana muhabbatmi, shudir masala.

Men qoida tariqasida nima uchun savoliga javob beradigan hislarni muhabbat demayman, knyaz Nastasya Filipovnani nega suyardi ? unga achinganidan, bunga javob bor. Knyaz Aglaya Ivanovni sevardi, suyib sevardi, achinganidan emas, manashu haqiqiy muhabbat, qolgani yuksak insoniy tuygʻulardan boshqasi emas.

Farengeyt boʻyicha 451

Antiutopiada shartli ravishda mavjud boʻlmagan, haqiqatga toʻgʻri kelmagan voqelik tasvirlanadi lekin aslida ham shundaymi ? Masalan urush bu - tinchlik emasmi, unda SSSR Afgʻonistonga, Rossiya Ukrainaga nega bostirib kirdi ? Erk bu qullik boʻlmasa, nega aksariyat huquqlar olib qoʻyilgan, cheklangandan keyin teng huquqlilik, demokratik qadriyatlar haqida bong uriladi yoki oʻrtoq Napoleon davrida suvlarimiz shirin boʻlib ketmadimi ? jaholat bu - kuch ekanligi haqida endi gaplashamiz. Ha, antiutopia mavjud tuzum, ijtimoiy holat yoki voqealar rivoji qayerga olib borishi haqida soʻzlaydi.

Rey Bredberining "Farengeyt boʻyicha 451" asari 1984 dagi "Jaholat bu - kuch" qonuniyatining qanday ishlashini koʻrsatib bergan desak boʻladi. Syujetga biroz toʻxtalsak, Gay Monteg ismli oʻt oʻchiruvchining asosiy ish vazifasi kitoblarni yondirish, kul qilishdan iborat chunki axborot oqimi tezlashgan bir davrda kitob mutolaasi aql kushandasi hisoblanadi, barcha kitoblar yoqilib kuli koʻkka sovuriladi va kitob oʻqigan odam jinoyatchi va jamiyat uchun xavfli shaxs hisoblanadi. Endi tabiiyki, kitoblar taqiqlangan bir davrda uning oʻrnini gadjetlar, televizor va chigʻanoqlar (Airpods) egallaydi. Ushbu gadjetlar ommani boshqarish uchun oson manipulyativ vositaga aylanadi ( qaysidir davlatni eslatmadimi?)). Aholi ommatan gadjetlarga qaram boʻlib qolgan va yagona axborot oqimi shu boʻlganligi sababli ular orqali uzatilgan har qanday axborot soʻzsiz haqiqat sifatida qabul qilinadi, nega ? chunki alternativ axborot resursi masalan kitoblar yoʻq.

Syujetga qaytsak, kunlarning birida "oʻt oʻchiruvchi" Gay Montegda oʻz kasbining toʻgʻriligiga shubha paydo boʻladi va shu nuqta undagi isyonning ibtidosiga aylanadi. Shundan boshlab Monteg fikrlashni, mavjud qonuniyatlarni savol ostiga olishni boshlaydi( Ha, avval ham aytganimdek, fikrlash shubhadan boshlanadi).

Bu kitobni oʻqib nimanidir oʻzgartirish mumkinmi ? yoʻq. Lekin, atrofimizda nimalar boʻlyapti, qayerga qarab ketyapmiz, shu ketishda qayerga boramiz, bizni nimalar kutyapti, nima uchun ilm-fan yetarlicha qoʻllab-quvvatlanmaydi, kitobsizlashish qanday oqibatlarga olib keladi, gadjetlar orqali brainwashing qilish haqida asosli xulosalar qilishga yordam berishi mumkin. Albatta oʻqing.

@azamov_blogi

"Toʻgʻrirogʻi, bularning hammasi bordir, lekin biz u dunyodagi hayotni va uning qonuniyatlarini tushunmaymiz. Lekin buni tushunish va anglash shunchalar qiyin va mumkin emas boʻlsa, nahotki, men anglab yetib boʻlmaydigan narsalar uchun, ularni anglab boʻlmasligi uchun javobgar boʻlsam ?"

Dostoyevskiy qahramonlari bir-biriga oʻxshash, masalan, "Telba"dagi Ippolit "Aka-uka Karamazovlar"dagi Ivan Karamazovga oʻxshaydi, knyaz Mishkin Alyoshani oʻzginasi, Nastasya Filipovnada Grushenkoni koʻrish mumkin. Raskolnikov bilan Ivan Karamazov ham gʻoya qurbonlari, juda oʻxshash personajlar. Eng oʻxshash joyi, hammasi bemor odamlar, baʼzan jisman baʼzan ruhan.

Pul bu - alternativ. Alternativ bu - qoʻrquvning yoʻqolishi chunki sizni qoʻrqitadigan narsani qoʻrqitmaydigan muqobiliga almashtirish imkoniyati paydo boʻladi. Qoʻrquv yoʻqolsa oʻrnini xotirjamlik egallaydi, tabiiyki inson qoʻrqmagan narsasidan xotirjam boʻladi. Xotirjamlik esa baxtning asosi.

Feruz Allayevni Sigma podcastdagi chiqishini koʻrayotgandim, bir gapi qiziq tuyuldi. Feruz aka aytyaptiki, endi kitob oʻqishni boshlagan odam uchun Dostoyevskiygacha 10 yil bor hali. 10 yil aniq mezon emasku lekin umuman olganda qanchadir vaqt kerak deb tushunsa boʻladi.

Dostoyevskiyni birinchi marta birinchi kursligimda oʻqigandim. Davlat tilida ish yuritish degan fan doirasida majburan oʻqish kerak edi "Jinoyat va jazo", " Yoz yomgʻiri" va "Klod Gyo" ni. Tahminan 90% talaba oʻqimagan qolgan oʻn foiz oʻqib tushunmagandi chunki hechkim tayyormasdi Dostoyevskiyga. Men yarmigacha oʻqib toʻxtatgandim, zerikarli, tushunarsiz, maʼnosiz tuyulgandi chunki oʻsha paytlar endi kitob oʻqishni boshlagan, Omina Shenlikoʻgʻli, Mehmed Olaqoshlar bilan qadrdon edim.

Omina Shenlikoʻgʻlidan Dostoyevskiygacha 2-3 yil vaqt ketdi. Hozir tushunyapman, zavq olyapman, boshqa ishlarni yigʻishtirib boʻlsa ham oʻqiyapman, avval sessiya uchun kerak boʻlsa ham oʻqimagandim.

P.s Shunchaki Feruz aka toʻgʻri aytyapti demoqchidim. )

Мен фалакка ўт қўярман дилдаги оҳим билан,
Кўнгулдан ҳеч кетмаган дард — ўша моҳим билан.

Бас, мени йиғлатдилар, ўкситдилар, камситдилар,
Бошим қўйган ул макон — дил саждагоҳим билан.

Хеч кима айтмам сирим, ёрилмасман ёрилса тош,
Кетса бош, майлига, кетсин қон бўлган ҳар ёғим билан.

Сен киму, мен сенга ким? — билмагайдир ҳеч ким,
Бир сену бир мен билгум ёлғиз Оллоҳим билан.

Қисматинг кўнглим аниқ, қисматинг — гулхан ёниқ,
Бир куни мен ҳам ўчарман дилдаги оҳ-воҳим билан...

Bir narsa eʼtiborimni tortdi, yangi kvartiraga koʻchganimdan beri ikkita xonadoshim kitob oʻqishni boshladi, undan oldingi kvartirada ham bittasi boshlagandi, oʻtgan yil turgan joyimda ham ikkita edi adashmasam. Qoʻshni, qarindosh, sinfdoshlarni qoʻshganda 10 ga yaqin odam boʻlib qolarkan balki koʻproqdir, online tanishlar ham bor. Umuman olganda men hechkimga jiddiy kitob oʻqishni tavsiya qilmadim, qoʻliga kitob berib qoʻymadim, shunchaki oldilarida kitob oʻqishim mumkin. Kichik ishlar shundan boshlansa ajabmas, paytida oʻzim ham kimnidir kitob oʻqiyotganini koʻrib adabiyotga qiziqishni boshlaganman. Aytmoqchimanki, yoshlar, odamlar kitob oʻqimayapti degan gaplar erish tuyuladi menga, bunday taʼnali gaplar bilan kimnidir kitob oʻqishga qiziqtirib boʻlmaydi ham. Shunchaki oʻzingiz kitob oʻqing, sizni koʻrgan, eshitgan, oʻqigan bir kishi kitob oʻqishni boshlasa ham minimal vazifa bajarildi hisob. Kichik ishlar nazariyasi shunday ishlaydi.

Ayni meni tavsiyam, bergan maʼlumotim, yozgan xabarimdan keyin qaysidir kitobni oʻqigan yoki oʻqimoqchi boʻlganmisiz ? yozib ketsangiz xursand boʻlardim.

Beqarorlik, meni eng koʻp qiynaydigani manashu. Ertalabki kayfiyatim kechqurunga, bugungi rejalarim ertangiga toʻgʻri kelmay qolishi mumkin. Hattoki metroga oʻzimga yuksak ishonch, bu dunyoda koʻp narsani oʻzgartirish mumkin boʻlgan kayfiyat bilan kirib, bu dunyo oʻtkinchi degan existential crisis bilan chiqib ketishim mumkin. Ha, men bugun sevib, ertaga nafratlanishim ham mumkin. Bilmayman, qachon, qayerda muvozanatni yoʻqotib qoʻyganman, avvalo uni qachondir topganmidimki keyinroq yoʻqotib qoʻygan boʻlsam.

Bu ayniqsa odamlarga munosabatimda seziladi, hechkim mutlaq fikr yetakchisi emas, hechkimni gapini absolyut haqiqat deb qabul qilmay qoʻyganman, hammasi nisbiy. Baʼzida ijtimoiy tanlanishda intelekti, dunyoqarashi, hislariga emas jamiyatdagi oʻrniga, moddiy imkoniyatlariga qarab ustunlik berilishini insoniylikdan emas deb hisoblab, baʼzida hammasini tashlab koʻproq pul topish haqida oʻylab qolaman, turgʻunlik yoʻq.

Beqarorlikni zarari intizomni oʻldiradi, bugun yaxshi kayfiyatda rus tili oʻrganishni boshlab, keyingi hafta hammasini tashlab qoʻyishim mumkin. Notoʻgʻri poyezdga chiqganimni bilaman, nega shu paytgacha tushib qolmaganimga oʻzim han hayronman.

Аросат, ҳа, шу феълимга хос,
Суллоҳ юрак, ғам-ла озиқлан.
Қўёлмайди ҳеч бир чавандоз
Бир нуқтага мени қозиқлаб!

Ijtimoiy tanlanish, qiziq. Milena Kafkani sevgan lekin hechqachon u uchun oilasini tashlab ketmagan, birga yashamagan. Bu yerda Martin haqida gapirgandim, tizimga, tuzumga isyoni bor, umuman olganda adolatsiz muhitga tupurib qoʻyganlar boshqacha sevadi, borini tikib yuboradi deb. Shunday, ularni ham sevishadi, hatto bir umr sevishlari mumkin lekin birga yashashmaydi. Oila qurishga kelganda hislar emas, ijtimoiy tanlanish muhim boʻlib qoladi, buni ongli ravishda qilishadimi yoki beixtiyor sodir boʻladimi, bunisini bilmadim.

Менким,
Минбар шоири - Маяковский,
Қатл этаман ўзим ўзимни.
Жирканч одамият сен учун,
Қолдирмадим асил сўзимни.

Лек барибир исмим тилингда,
Ҳар қадамим сен учун қутлуғ.
Бир фоҳшанинг бағрида ёзган,
Шеърларимни санайсан улуғ.

Сен маймунсан ҳозирга қадар,
Чангалзорлар ичра урчиган.
Мен-чи, она сути ўрнига
Бўри қонин ичиб ўсганман.

Шу сабаб ҳам мағрурман, сармаст,
Бино қўйдим ортиқ ўзимга.
Подшоларнинг кетига эмас,
Ғарч ёпишдим жирканч бўғзига.

Мен уларга бўлмадим муте,
Товон ялаб эгмадим ҳеч бош.
Амалдорга қараб шунчаки,
Роҳат эди қаҳ-қаҳа отиш.

Илма-тешик танни қолдириб,
Кетарканман мангу йўқликка.
Фақат таъзим қилиб қоламан,
Малла ранг соч лўли йигитга.

Дафн куним ҳорғин тўпланиб,
Ёлғон йиғлаб чекманг азият.
Менга олтин рус далалари,
Йўлласа бас сокин марсия.

Сўнги сўзим тингла оломон,
Ҳавас эмас менга ўлмоқлик:
Шунчаки ор, сизлар билан тенг
Бир ҳаводан нафас олмоқлик!

Мен, Владимир Маяковский,
Қатл этдим ўзим ўзимни...

Sevgi judayam, judayam kam odamga nasib qiladi. Odatda oʻzaro kelishuv yoki bir taraf sevgisi va ikkinchi tarafni bunga roziligi bilan boshlanadi munosabatlar. Sevgi bilan boshlandimi, tabriklayman jekpot, aksinchami, fojea emas.

Sevgi boʻlmasligini birdan bir plusi, parameterlar bilan bemalol hisoblashish mumkin. Prioritetlarni ilgari sursa boʻladi, boʻyi baland, boy, oliy maʼlumotli, chiroyli, kitob oʻqiydigan, jismonan baquvvat va hokazo. Sevgida bular kafolatlanmaydi, nazoratdan tashqari hammasi.

P.s agar sevib qolmasangiz, shunchaki yaxshi odamni tanlang.

Bu gaplar Aka-uka Karamazovlar uchun epigraf qilib olingan, shu epigrafni Dostoyevskiy bugʻdoy donalaridek sochib yuborgan asarga.

Bir-biridan mutlaq mustaqil obrazlar, yozuvchiga ham boʻysunmaydi hatto, yechimi yoʻq masalalar.

The Brothers Karamazov is just another level, even I don't know how deep it is. What a masterpiece.

Rost, rost aytaman sizga:
magarkim bugʻdoy donasi yerga tushib, oʻlmasa, bir oʻzi qolajak;
agar oʻlsa, unda koʻp hosil berajak.

(Yuhanno Injili, XII bob, 24-satr)

Askar bolani olib kelib naq toʻpning ogʻziga toʻgʻrilab qoʻying jang paytlarida, uning basharasiga qarab oting, u boʻlsa hechnarsa boʻlmaganday hali yashashga umid qiladi, lekin huddi shu askar bolani muqarrar hukmga giriftor qilib koʻring-chi, u yo jinni boʻlib qoladi va yo yigʻlab yuboradi.

Bu "Telba" dan Dostoyevskiyning gaplari (knyaz Mishkin tilidan). Eng katta jinoyat umidni oʻldirish, buni Kamyu zoʻr tariflagandi. Oʻlim jazosiga hukm qilingan odam, pistoletga 10 ta oʻq tushadi lekin 9 ta oʻq solingan, demak bitta imkoniyat bor. Manashu bitta imkoniyat soʻngi soniyalargacha umidni oʻlmay turishini taʼminlaydi (adashmasam shunga yaqin mazmunda edi). Bu yerda ham shu mazmunda gap ketyapti, tasavvur qiling jang maydonidasiz, istalgan payt bitta daydi oʻq sabab oʻlib ketish mumkin lekin shu bilan birgalikda tirik qolish imkoniyati ham mavjud yaʼni hali umid bor. Shakl turlicha boʻlsada, ayni oʻrinda mazmun bir xil ikkala yozuvchida ham. Agar kimdir Kamyu gʻoyalarini Dostoyevskiydan olgan yoki undan ilhomlangan desa, ajablanmayman endi.

Oyog‘ingda seni zanjir, diling nolon, ketolmassan,
Yuragingni yoqar hijron. Visol-bu tush- yetolmassan.

Ko‘zing ichra cho‘kar tunlar, otar tonglar quyoshi-la,
O‘tar umring, ketar umring, uni boqiy etolmassan.

Nechun kelding? Muroding ne?
Bu dunyo ne, jigarbandim?
O‘zing olam eng mukammal, lek mukammal bo‘lolmassan.

Qo‘ling bog‘liq, yurak dog‘lig‘, g‘am-alam - nayzali otliq,
Sen piyoda bu dunyoda, hargiz otdan o‘tolmassan.

Sen ey Oybek, parvonadek, o‘zingni o‘tga urgaysan.
Na kuyib kul bo‘lolmassan, na yonib she'r bitolmassan...

© Oybek Hamdam

Dindor odam kim ?

Albatta bunga kimsada turlicha mezonlar boʻlish mumkin, men aniq oʻlchov belgilashdan yiroqman, shunchaki ushbu oʻrindagi oʻzimni pozitsiyamni ochiqlab ketmoqchiman.

Dinning funksiyasi nima, nima uchun paygʻambar yuborildi ? albatta har qanday ishdan murod bor, yangi dindan foyda nima agar u qaysidir muammoni yechmasa. Huquqda bir narsa bor, qonunlar mavjud muammolarni tartibga soladi, qandaydir ijtimoiy muammo paydo boʻlsa u qonun bilan tartibga solinadi yaʼni masalan koʻp xotinlik taʼqiqlangan lekin koʻp erli boʻlishga taʼqiq yoʻq, nega ? chunki koʻp erli boʻlish mavjud ijtimoiy muammo emas, qachondir boʻlsa tartibga solish uchun yangi qonun qabul qilinadi (shu joyini eslab qoling).

Juda aylantirdim a, endi asosiy mavzuga qaytsak, dinning funksiyasi yaʼni maqsadi nima, qaysi ijtimoiy muammoni hal qilish uchun yuborilgan ? bu muammo axloqsizlik. Demak, dinning funksiyasi axloqiy normalarni tartibga solish. Rasulullohni bir gapi bor "Men go‘zal xulqlarni kamolga yetkazish uchun yuborildim". Demak, oʻsha paytda axloqsizlik mavjud boʻlgan(Lut qavsi misol) va uni tartibga solish uchun yuborilgan paygʻambar.

Dinning vazifasi xulqlarni kamolotga yetkazish boʻlsa, dindor odam dinning kelishidan maqsad boʻlgan vazifani bajarayotgan yaʼni xulqi goʻzal shaxs. Mening subyektiv mezonim shunday, dindor odam deganda xulqi goʻzal odamni tasavvur qilaman. Farqi yoʻq u oʻn ikkita qiroatdan ijozati bormi, tahajjudda yigʻlaydimi, agar xulqi goʻzal boʻlmasa dindor emas.

Jinoyat va jazoga qisqa qilib "natija vositani oqlamaydi" degan boʻlardim. Dunyodagi eng ezgu amalni niyat qilmaysizmi, millionlab odamlarga quvonch, farovon hayot ulashmaysizmi, muhimi bular hech qachon birovning hisobidan boʻlmasligi kerak.

Baʼzi insofli oʻgʻrilar haqida eshitgandim, boyni tunab kambagʻalga ehson qiladi. Bu ehson (natija) orqali qilayotgan qingʻir ishi(vosita)ni oqlamoqchi, koʻngliga taskin bermoqchi boʻladi. Lekin vijdon buni hech qachon tan olmaydi (agar boʻlsa), Dostoyevskiy shuni tahlil qiladi.