Tahrir.uz📝

Афсус

ИЛМНИ ИНКОР ҚИЛИШ ОҚИБАТИ

Бугун муҳаррир ва мусаҳҳиҳ хизматини инкор этадиганлар ҳар қадамда топилади. Юрган йўлимизда алмойи-жалмойи гаплар, хато ёзилган сўзларга дуч келаётганимизнинг сабаби шу. Касаллигимизнинг илдизи — саводни, яъниким, тайёр илмни рад этаётганимиз.

Мана, қўлимда машҳур, ўзини ҳам, чиқарган китобларини ҳам зўр реклама қилишни боплайдиган нашриётда босилган бир асар.
Унда "Арава усти остига қилиб ўгирилган кемани эслатарди" деб ёзилибди.

"Усти остига қилиб ўгириш"ни сиз қандай тушундингиз? Мен арава тўнтарилган кемага ўхшашини тасаввур қилдим. Бу ерда асосий сўз "тўнтарилган". Менимча, муаллиф аравани айнан "тўнтарилган кема"га ўхшатяпти.

Афсуски, унинг хаёлига ўша керакли сўз келмай қолган. Оқибатда ўқувчи "усти остига қилиб ўгирилган" деган ўта ясама, кўз кўриб, қулоқ эшитмаган жумлани ҳазм қилишга мажбур этилган.

Энди йўлбарсга берилган манави таърифга эътибор беринг: муаллиф фикрича, бу жонивор — "қўрқинчли тишли ва тирноқли" эмиш.

Шунинг ўрнига тилимизда минг йиллардан бери ишлатиб келинаётган тайёр "йиртқич" сўзи қўлланса, кифоя эди-ку. "Қўрқинчли тишли ва тирноқли" дегани нимаси энди?

"Ичилган қадаҳ". Тўғри ўқияпсиз, айнан шундай ёзилган — "ичилган қадаҳ". Мен оддий инсон сифатида метал ёки шишадан қилинган қадаҳни ҳеч қачон ичолмаган бўлардим. Лекин бу китоб қаҳрамони қадаҳни кўрдим демай "сипқориб" юборади.

Аслида, у бир қадаҳ шаробни ичган эди, биллур қадаҳни эмас. Муҳаррир ўқиганида, эҳтимол, жумлани "ичилган шароб" ёки "бўшатилган қадаҳ" деб тузатиб қўярди ва шу билан олам гулистон эди...

Ҳа, муҳаррир меҳнатига ҳар доим эҳтиёж бўлади. Фақат унга муносабатни жамиятнинг ўзи белгилайди. Қадрласа, ривожланади. Уни хор қилса, ўзи ҳам тубанга шўнғиб бораверади.

@Eshmonmalla

#билиб_олинг

Бир шогирд тажрибали мусаҳҳиҳдан сўрабди: "Устоз, сиздек маҳоратли бўлиш учун нима қилиш керак?"

Шунда устоз "Бўтам, бунинг йўли жуда осон: 5-синфдан 11-синфгача бўлган она тили дарсликларини пухта ўқиб чиқиш керак", дебди.

Бу ҳазил, албатта. Аммо шунга ўхшаш воқеа бўлган. Буни айтишдан мақсад сизга бир қоидани эслатишдир.

Она тилида турдош отлар битта нарса ёки тўдани ифодалашига кўра якка ва жамловчи отларга бўлинади.

Бир турдаги предметнинг биттасини билдирадиган отлар якка отлар дейилади. Масалан: ўқувчи, ишчи, гул, уй, одам ва ҳоказо.

Ўзи бирлик шаклида бўлиб, мазмунан кўпликни билдирадиган отлар жамловчи от дейилади. Масалан: халқ, армия, уюр, гуруҳ ва ҳоказо.

Аҳоли сўзи ҳам жамловчи от. Ундан олдин ҳеч қандай саноқ сон қўлланмайди. У фуқаро, одам, шахс, киши сўзларига синоним эмас. Лекин буни айримлар тан олмайди.

2024 йилда 5 миллион аҳолининг бандлигига кўмаклашиш дастури ишлаб чиқилди.

Деҳқончилик қилиб, даромад топиши учун 800 минг аҳолига 260 минг гектар ер ажратилди,

деб ёзади. Ҳолбуки бу тўғри эмас. Аслида қуйидагича бўлиши керак:

2024 йилда 5 миллион фуқаронинг бандлигига кўмаклашиш дастури ишлаб чиқилди.

Деҳқончилик қилиб, даромад топиши учун 800 минг кишига 260 минг гектар ер ажратилди.

@tahrir_uz

ЎЗБЕКЧА “КУБ” ВА ИНГЛИЗЧА “CUP” СЎЗЛАРИ ҲАҚИДА

Дунё тилларига ўзлашиб, сингиб кетган бўлса-да, келиб чиқиши туркийча экани айтилмаган сўзлар ҳам кўп.

Масалан, “куб”, “кубок” сўзларининг тақдири шундай.
Ўзбек тилининг изоҳли луғатига кўра, ”куб” асли юнонча бўлиб, “кубос” – идиш, коса деган ма'ноларни англатади. У шунингдек, юнон тилидан бошқа тилларга ҳам ўтган, жумладан, ўрис тилида катта тоғора, идиш ма'ноларида ишлатилади.

“Кубок”нинг асли ҳам худди шундай, уни инглизлар “cup” (“кап”), испанлар эса “copa” (“копа”) дейди. Ма'носи ўрисча ва юнончадагига яқинроқ, я'ни, ҳам идиш (пиёла), ҳам ғолиб спортчиларга тақдим этиладиган совринни билдиради.
Ўзбек тилида “кува, кувача” деган сўз бор. Айнан кўза эмас, лекин унга ўхшайдиган сопол идиш кува дейилади.

Мен Қошғарий луғатида “куб” (“kϋb”) сўзига дуч келдим. У хум (хумча) маъносида ишлатилган экан. Мисол: Kϋb čïwïladï (Куб чивилади) – Хум қайнади.
Ма'носи ва талаффузидаги ўхшашлик туфайли “куб” (“kϋb”) билан “кува”нинг илдизи бир эканига шубҳа қилмайман. Лекин, қизиқ, улар Ўрис ўлкаси ва Оврўпага қандай бориб қолди экан?

P.C: батафсил ўқиш учун манба

#амалиёт

Дори нима учун қабулимизга келмайди?

Нега дори воситалари дейишларини ҳеч тушунмайман. Шунингдек, дорини қабул қилиш ҳам мен учун чучмал жумла бўлиб туюлади.

Келинг, дори воситалари эмас, дори-дармон дейлик. Дорини ҳам қабул қилишдан воз кечиб, ичиш билан кифояланайлик. Чунки қанча кутсак ҳам дори қабулимизга келмайди😁. Шундай бўлгач, қандай қилиб дорини қабул қиламиз?

Бир устозимиз бундай деганди: "Душ қабул қилиш учун шунча йилдан бери кутаман, лекин бирор марта ҳам келмади".

Тилдан узоқлашмаслик керак, деб ўйлайман. Таржимада ҳам, таҳрирда ҳам халқ гапираётган жонли тилга хос ифодадан фойдаланиш маъқул.

@tahrir_uz