(Ijtimoiy stratifikatsiya tizimlari)
Sinflar
Sinfiy tizimlar quldorlik va kasta tizimlaridan koʻp jihatlardan farq qiladi. Ularning toʻrt asosiy xususiyatini koʻrib chiqamiz.
1. Boshqa stratalardan farqli oʻlaroq, sinflar qonun yoki urf-odatlar bilan belgilangan tugʻma xislatlarga aloqador emas. Sinfiy tizimlar, boshqa stratifikatsiya tizimlariga qaraganda, ancha elastikdir, sinflar oʻrtasida hech qachon aniq belgilangan chegara boʻlmaydi. Turli sinflarda insonlar oʻrtasidagi nikohlarga hech qanday toʻsiqlar yoʻq.
2. Sinfga mansublik shaxs tomonidan qozoniladi, boshqa stratifikatsiya tizimlaridagi kabi meros boʻlib qolmaydi. Ijtimoiy harakatchanlik — sinfiy tuzilma ichida yuqori va pastga siljishi bu yerda boshqa tizimlardan ancha avvalroq paydo boʻlgan (masalan, kastalar tizimida shaxsning bir kastadan boshqasiga oʻtishi umuman mumkin emas).
3. Boshqa stratifikatsiya tizimlarida noiqtisodiy omillar yetakchi rol oʻynasa (masalan, hind, kastalar tizimida — din), sinflar insonlarning iqtisodiy ahvolidagi farqlar, moddiy resurslarni boshqarish va ularga ega boʻlishi bilan bogʻliq.
4. Boshqa stratifikatsiya tizimlarida tengsizlik birinchi oʻrinda insonlar shaxsiy munosabatlarida huquq va majburiyatlarning farqliligida namoyon boʻladi, sinflar tizimi esa, aksincha katta miqyosdagi shaxssiz munosabatlarda, masalan, sinfiy boʻlinishining eng muhim omillaridan biri — har qanday kategoriya vakillariga tegishli boʻlgan va oʻz navbatida umumiy iqtisodiy ahvolga bogʻliq boʻlgan mehnat qilish va haq toʻlash sharoitlaridir.
Sinflarning moddiy boyliklarga ega boʻlishi va buning natijasida hayot tarzi jihatidan bir-biriga yaqin insonlarning yirik guruhi, deb taʼriflash mumkin. Sinfiy farqlanish birinchi oʻrinda insonlarning moddiy farovonligi va maslagiga bogʻliq. Hozirgi zamon gʻarb jamiyatida quyidagi sinflar mavjud: yuqori sinf (boy, tadbirkor, sanoatchilar va ishlab chiqarish vositalarini bevosita nazorat qiluvchi yuqori tabaqa rahbarlari), oʻrta sinf (koʻpchilik xizmatchilar va mutaxassislar) va ishchi sinfi (jismoniy mehnat bilan band odamlar). Baʼzi industrial davlatlarda, masalan, Fransiya va Yaponiyada, toʻrtinchi sinf— anʼanaviy qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullanuvchi dehqonlar yaqingacha muhim rol oʻynab kelgan. Uchinchi dunyo (rivojlanayotgan) mamlakatlarida dehqonlar hozir ham eng koʻp sonli sinfni tashkil etishi mumkin.
Kanalga ulanish:
@sotsiologiyaa 👈
Sinflar
Sinfiy tizimlar quldorlik va kasta tizimlaridan koʻp jihatlardan farq qiladi. Ularning toʻrt asosiy xususiyatini koʻrib chiqamiz.
1. Boshqa stratalardan farqli oʻlaroq, sinflar qonun yoki urf-odatlar bilan belgilangan tugʻma xislatlarga aloqador emas. Sinfiy tizimlar, boshqa stratifikatsiya tizimlariga qaraganda, ancha elastikdir, sinflar oʻrtasida hech qachon aniq belgilangan chegara boʻlmaydi. Turli sinflarda insonlar oʻrtasidagi nikohlarga hech qanday toʻsiqlar yoʻq.
2. Sinfga mansublik shaxs tomonidan qozoniladi, boshqa stratifikatsiya tizimlaridagi kabi meros boʻlib qolmaydi. Ijtimoiy harakatchanlik — sinfiy tuzilma ichida yuqori va pastga siljishi bu yerda boshqa tizimlardan ancha avvalroq paydo boʻlgan (masalan, kastalar tizimida shaxsning bir kastadan boshqasiga oʻtishi umuman mumkin emas).
3. Boshqa stratifikatsiya tizimlarida noiqtisodiy omillar yetakchi rol oʻynasa (masalan, hind, kastalar tizimida — din), sinflar insonlarning iqtisodiy ahvolidagi farqlar, moddiy resurslarni boshqarish va ularga ega boʻlishi bilan bogʻliq.
4. Boshqa stratifikatsiya tizimlarida tengsizlik birinchi oʻrinda insonlar shaxsiy munosabatlarida huquq va majburiyatlarning farqliligida namoyon boʻladi, sinflar tizimi esa, aksincha katta miqyosdagi shaxssiz munosabatlarda, masalan, sinfiy boʻlinishining eng muhim omillaridan biri — har qanday kategoriya vakillariga tegishli boʻlgan va oʻz navbatida umumiy iqtisodiy ahvolga bogʻliq boʻlgan mehnat qilish va haq toʻlash sharoitlaridir.
Sinflarning moddiy boyliklarga ega boʻlishi va buning natijasida hayot tarzi jihatidan bir-biriga yaqin insonlarning yirik guruhi, deb taʼriflash mumkin. Sinfiy farqlanish birinchi oʻrinda insonlarning moddiy farovonligi va maslagiga bogʻliq. Hozirgi zamon gʻarb jamiyatida quyidagi sinflar mavjud: yuqori sinf (boy, tadbirkor, sanoatchilar va ishlab chiqarish vositalarini bevosita nazorat qiluvchi yuqori tabaqa rahbarlari), oʻrta sinf (koʻpchilik xizmatchilar va mutaxassislar) va ishchi sinfi (jismoniy mehnat bilan band odamlar). Baʼzi industrial davlatlarda, masalan, Fransiya va Yaponiyada, toʻrtinchi sinf— anʼanaviy qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullanuvchi dehqonlar yaqingacha muhim rol oʻynab kelgan. Uchinchi dunyo (rivojlanayotgan) mamlakatlarida dehqonlar hozir ham eng koʻp sonli sinfni tashkil etishi mumkin.
Kanalga ulanish:
@sotsiologiyaa 👈