Mahmud Gʻaznaviy, Afgʻoniston podshohi
Bir kuni shoh eski kiyimlarni kiyib, oddiy ko‘rinishda shahar ko‘chalarini aylanib yurganida o‘g‘rilarga ko‘zi tushib qoladi va ularning oldiga boradi.
O‘g‘rilar bir joyni o‘marishning maslahatini qilishayotgan paytda u ularning yoniga boradi. Shunda podshohdan: "Sen kimsan?" deb so‘rashdi. U esa: "Sizlardan biriman", deb javob berdi.
Keyin o‘g‘rilardan biri: "Hamma o‘g‘rining bir iste’dodi bo‘ladi, shularni aytinglar, qanday iste’dodingiz bor?" deb so‘radi. Shunda biri so‘z boshladi:
1. "Mening shunday iste’dodim bor: it vovullab turganda, nima deganini tushunaman", dedi.
2. Ikkinchi odam: "Men yerga tekkanimda, bu yerda xazina ko‘milganmi yo‘qmi, bilib olaman", dedi.
3. Yana biri: "Men har qanday mustahkam devorni buzib kira olaman", dedi.
4. Boshqasi: "Men baland devorlarning ustiga arqon otib bera olaman", dedi.
5. Keyingi odam: "Men qorong‘ida bir odamning ro‘parasidan kelaman, uni ko‘rmayman, lekin kunduz kuni ham u odamni ko‘rsam, taniy olaman", dedi.
Navbat podshohga kelganda, u shunday dedi: "Mening shunday iste’dodim bor: soqolimni silab qo‘ysam, jallotning doridan osilmay qoladi". Shunda o‘g‘rilar: "Ichimizda eng muhim odam sen ekansan. Bizning qilgan ishlarimiz dor ostiga olib boradi, sen bizga yordam berarkansan", deyishdi.
Ular kelishib, G‘aznaviy qasriga o‘g‘rilikka tushishdi. Yo‘lda bir it akilladi. Ulardan biri itning tiliga tushunar edi va dedi: "Ishonasizmi yo‘qmi, bu it podshoh bizning oramizda ekanini aytayapti". Biroq, ular bunga ishonmay yo‘lda davom etishdi.
Arqon otuvchi mergan qasr devoriga arqon otib berdi va ichkariga kirishdi. Xazinani topuvchi sherik xazinani qayerda ekanligini aniqlab berdi. Har qanday devorni buzib kira oladigan odam esa xazinaga yo‘l ochdi va ular xazinani qo‘lga kiritishdi. Ikki odam o‘z qobiliyatlaridan foydalanmadi.
O‘g‘rilar tarqalib ketishdi. Podshoh saroyga qaytib, vazirlarga voqea haqida aytdi va ularni tutib kelishlarini buyurdi.
Davomi bor yozish ancha vaqt olib qoydi dostlar qolganini toldirib qoyaman
Jaloliddin Rumiy masnaviy kitob dan Yorqinjon domla marizalari .
؟ Shomansuro