Shisha bino

​​Bilgan yaxshiroq

Ko’pchiligimizga disneyning "Uyqudagi malikasi" tanish bo’lsa kerak. Multfilm Charles Perraultining shu nomdagi ertakiga asoslangan. Biroq, dastlabki uyqudagi go’zal Charles Perraultidan bir necha o’n yil avval Italyalik ertakshunos Giambattista Basilening qalamiga mansub “Ertaklar ertaki” nomi bilan tanilgan to’plamida tilga olingan.

“Ertaklar ertaki”dagi syujet anchayin murakkab va qorong’u. Unga ko’ra munajjimlar Taliya ismli malikaning zig’ir parchasi tufayli kalajakda hayoti xavf ostida qolishini bashorat qilishadi. Kun kelib bashorat amalga oshadi, ehtiyotkorliklarga qaramay zig’ir parchasi Taliyaning tirnoqlari ostiga kirib qoladi, natijada malika mangu uyquga ketadi. Qayg’uga botgan lord qizini uyg’otishga bo’lgan besamar urunishlaridan so’ng uni o’rmon ichra bir kulbaga tashlab ketadi.

Oradan yillar o’tib, o’rmonda ov qilayotgan ajnabiy qirol uyqudagi malika qarshisidan chiqadi. Qirol Taliyaning go’zlligiga mahliyo bo’lib uni hushiga keltirishga harakat qiladi, biroq urunishlari foydasiz yakun topadi. Ammo, o’z hirslarini jilovlay olmay malikani uyqudalik chog’ida zo’rlaydi, so’ngra o’z yo’liga ravona bo’ladi. To’qqiz oydan so’ng, Taliya egizaklar – Quyosh ismli o’g’il va Oy ismli qizaloqni dunyoga keltiradi, farzandlari ko’krak sutini emib kata bo’lishadi. Kunlarning birida qizalog’i onasining barmoqlari orasiga kirib qolgan zaharli tikanni payqab qoladi va uni so’rib, olib tashlaydi, nihoyat Taliya uzoq yillik uyqudan uyg’onadi. Bu paytga kelib, uyqudagi hurliqoning tadiriga qiziqqan qirol o’rmonga qaytib keladi va egzak farzandlar qurshovidagi Taliyani topadi. Ularning yuragida muhabbat kurtak yozadi, qirol qilgan ishlari tan olib, Taliya va farzandlarini o’z qirolligiga olib ketadi. Ammo ertak shu bilan tugamaydi.

Qirol allaqachon uylangan edi, uning rashkchi qirolichasi Taliya va bolalar haqida xabar topgandan so’ng, g’azabga to’lib, bolalarni o’ldirib kechki taomga tortishni, Taliyani esa tiriklayin yoqishni buyuradi. Kechki ovqat tayyorlanadi, Taliyani ham gulxanga otadilar, biroq o’z qirolichasining rejasidan voqif bo’lgan qirol malikani qutqarib qoladi. Keyinchalik, kechki ovqatni tayyorlagan oshpaz bolalarga rahmi kelib, ularni qo’zichoq bilan almashtirib qo’yganligini tan oladi. Ohir-oqibat yovuz qirolicha qatl etiladi. Taliya, qirol va bolalari uzoq va baxtli hayot kechiradilar.

Perraulti, Basilening Quyosh, Oy va Taliya ertakidan ilhomlangan va uni takomillashtirib, fransuz jamiyatining didi va his-tuyg’ulariga moslashtiradi. Shu tariqa biz bilgan “Uyqudagi malika” dunyoga keldi.

@shisha_bino

​​#review

Tomas Xarris. Qo’zichoqlar sukunati

Asar o’zining ko’p qirrali personajlari, murakkab syujeti va chuqur psixologik izohlari bilan o’ziga torta oladi. Hikoya psixiatr va seriyali qotil Gannibal Lekterdan intervyu olish vazifasi yuklangan FQB xodimi Klarisa Starling atrofida qurilgan. Klarisaning maqsadi ayollarni doimiy ravishda o'ldirib kelayotgan boshqa bir seriyali qotil Buffalo Billning motivlarini tushunishdir.

Yozuvchi Starling va Lekter, FQB va Buffalo Bill o'rtasidagi qo'shaloq mushuk-sichqon o'yinlari orqali keskin burilishlarga boy syujetni taklif qiladi. Menga ko’proq Xarrisning axloq tushunchasining murakkabligini, yaxshilik va yomonlik o’rtasidagi nozik pardani tasvirlay olgani yoqdi.

Lekterning harakatlari shubhasiz dahshatli, ammo u intellektual qobiliyati va madaniyatli xulq-atvori orqali an’anaviy axloq qoidalariga qarshi chiqadi, demakki, yovuzlik ham madaniyat va nafosatga ega bo’lishi mumkin. Men Gannibalni eng xarizmatik antiqahramonlar qatoriga qo’shgan bo’lardim.

Qo’zichoqlar sukunati Xarris repertuaridan o’qigan birinchi kitobim bo’ldi. Uslubi o’tkir, yozuvlari ta’sirli hamda hayajon uyg’ota oladi. Tavsiya qilaman.

@shisha_bino