Trolleybus yoʻlida kimdir oʻladi
Trolleybus nazoratdan chiqib, rils izi bo‘ylab yuqori tezlikda kelmoqda. Oldinda izda besh odam turibdi va ular trolleybus kelayotganini payqamaydi. Siz trolleybusni boshqa yo‘lga yo‘naltiradigan lever oldida turibsiz. Agar leverni tortsangiz, poyezd boshqa yo‘lga o‘tadi, lekin boshqa yo‘lda bitta odam turibdi.
Savol: leverni tortasizmi?
• Agar leverni tortmasangiz, besh odam halok bo‘ladi.
• Agar leverni tortsangiz, bitta odamni oʻldirasiz, lekin besh odamni qutqarasiz.
Leverni tortish:
• Leverni tortish orqali besh kishini qutqarasiz, ammo shu bilan bir kishining hayotini qurbon qilasiz.
• Bu holatda, siz bevosita harakat qilasiz va bir odamning jonini olasiz. Axloqan bu qanchalik to‘g‘ri?
• Agar leverni tortmasangiz, siz hech qanday bevosita harakat qilmayapsiz, boʻlajak koʻngilsizlikka sizni sababchi qilishmaydi, albatta. Lekin besh kishining o‘limiga sabab bo‘ladigan voqeani toʻxtatmaysiz.
Masalani murakkablashtiruvchi savollar:
• Agar bitta odam sizning yaqin insoningiz bo‘lsa, qaroringiz o‘zgarardimi?
• Agar besh kishi axloqsiz yoki jinoyatchi bo‘lsa, bitta begunoh odamni qutqarish ma’qulroqmi?
• Siz leverni tortmay kuzatib tursangiz, o‘z harakatsizligingizni oqlay olasizmi?
Trolleybus muammosi — falsafadagi fikriy eksperimentlardan boʻlib, bunda inson qarorlarining axloqiyligiga juda kichik narsalarning ham taʼsiri borligini oʻrganadi. Siz berilgan birinchi savoldanoq qaror qabul qilasiz, vaziyat oʻzgarmaydi, ammo kichik bir vaziyat detali oʻzgartirilib qayta savol beriladiki, siz qabul qilgan qaroringizda ikkilanib qolasiz.
Trolleybus nazoratdan chiqib, rils izi bo‘ylab yuqori tezlikda kelmoqda. Oldinda izda besh odam turibdi va ular trolleybus kelayotganini payqamaydi. Siz trolleybusni boshqa yo‘lga yo‘naltiradigan lever oldida turibsiz. Agar leverni tortsangiz, poyezd boshqa yo‘lga o‘tadi, lekin boshqa yo‘lda bitta odam turibdi.
Savol: leverni tortasizmi?
• Agar leverni tortmasangiz, besh odam halok bo‘ladi.
• Agar leverni tortsangiz, bitta odamni oʻldirasiz, lekin besh odamni qutqarasiz.
Leverni tortish:
• Leverni tortish orqali besh kishini qutqarasiz, ammo shu bilan bir kishining hayotini qurbon qilasiz.
• Bu holatda, siz bevosita harakat qilasiz va bir odamning jonini olasiz. Axloqan bu qanchalik to‘g‘ri?
• Agar leverni tortmasangiz, siz hech qanday bevosita harakat qilmayapsiz, boʻlajak koʻngilsizlikka sizni sababchi qilishmaydi, albatta. Lekin besh kishining o‘limiga sabab bo‘ladigan voqeani toʻxtatmaysiz.
Masalani murakkablashtiruvchi savollar:
• Agar bitta odam sizning yaqin insoningiz bo‘lsa, qaroringiz o‘zgarardimi?
• Agar besh kishi axloqsiz yoki jinoyatchi bo‘lsa, bitta begunoh odamni qutqarish ma’qulroqmi?
• Siz leverni tortmay kuzatib tursangiz, o‘z harakatsizligingizni oqlay olasizmi?
Trolleybus muammosi — falsafadagi fikriy eksperimentlardan boʻlib, bunda inson qarorlarining axloqiyligiga juda kichik narsalarning ham taʼsiri borligini oʻrganadi. Siz berilgan birinchi savoldanoq qaror qabul qilasiz, vaziyat oʻzgarmaydi, ammo kichik bir vaziyat detali oʻzgartirilib qayta savol beriladiki, siz qabul qilgan qaroringizda ikkilanib qolasiz.