Shaxslarning javobgarligi.
Keling shaxslar javobgarligi haqida gaplashamiz. Ma’lumki shaxslar ikkiga bo‘linadi: yuridk va jismoniy shaxslarga.
Qonunchilikka ko‘ra ushbu shaxslar javobgarlik masalalari o‘zaro farqlanadi. Shu farqlarni muhokama qilamiz.
Yuridik shaxs – tashkilot, muassasa.
Jismoniy shaxs – fuqarolar, xorijiy davlat fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, insonlar.
Jismoniy shaxslar jinoyat ishlarida ham, fuqarolik ishlarida ham, iqtisodiy ishlarda ham (korporativ ishlarda bir tomon jismoniy shaxs bo‘lganda yoki YaTT ni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘g‘risidagi ishlarda), ma’muriy ish yurituvida ham (jismoniy shaxs – mansabdor shaxs harakat yoki harakatsizligiga oid ishlar yuzasidan) javobgar bo‘lishi munkin.
Ammo yuridk shaxsda javobgarlikka tortish mumkin bo’lgan soha jismoniy shaxsga nisbatan torroq. Yuridk shaxs iqtisodiy sud ishlarida, fuqarolik ishlarida, ma’muriy sud ishlarida javobgar bo‘ladi, ammo jinoyat ishlarida javobgar bo‘la olmaydi. Chunki yuridik shaxs inson emas, jinoiy jazodan asosiy maqsad esa shaxsni tarbiyalash. Yuridik shaxsni esa tarbiyalab bo‘lmaydi, buni iloji yo‘q va yurudik shaxs ongli harakat qiladigan individ emas, u shaxslar tomonidan boshqariladi. Shu sababli ham yuridik shaxslar jinoiy javobgarlik masalasida uning mansabdor yoki mas’ul shaxslari javobgarlikka tortiladi.
Shunigdek, fuqarolik qonunchiligi bo‘yicha ayrim qoidalar faqat yuridik shaxslarga ayrimlari esa faqat jismoniy shaxslarga taalluqlidir. Masalan, fuqaro – jismoniy shaxsning sha’ni va qadr qimmati qonunan himoya qilinsa, ma’naviy zarari undirilsa, yurudik shaxsda ishchanlik obro‘si himoya qilinadi, ma’naviy zarar ruhiy azob uqubat natijasi deb qaralgani va yurudik shaxs ruhiy azoblanishi mumkin emasligi uchun boy berilgan foyda, moddiy zarar undirilishi mumkin.
Ps. keyingi postda sun’iy intellektning javobgarligi masalasini muhokama qilamiz.
Keling shaxslar javobgarligi haqida gaplashamiz. Ma’lumki shaxslar ikkiga bo‘linadi: yuridk va jismoniy shaxslarga.
Qonunchilikka ko‘ra ushbu shaxslar javobgarlik masalalari o‘zaro farqlanadi. Shu farqlarni muhokama qilamiz.
Yuridik shaxs – tashkilot, muassasa.
Jismoniy shaxs – fuqarolar, xorijiy davlat fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, insonlar.
Jismoniy shaxslar jinoyat ishlarida ham, fuqarolik ishlarida ham, iqtisodiy ishlarda ham (korporativ ishlarda bir tomon jismoniy shaxs bo‘lganda yoki YaTT ni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘g‘risidagi ishlarda), ma’muriy ish yurituvida ham (jismoniy shaxs – mansabdor shaxs harakat yoki harakatsizligiga oid ishlar yuzasidan) javobgar bo‘lishi munkin.
Ammo yuridk shaxsda javobgarlikka tortish mumkin bo’lgan soha jismoniy shaxsga nisbatan torroq. Yuridk shaxs iqtisodiy sud ishlarida, fuqarolik ishlarida, ma’muriy sud ishlarida javobgar bo‘ladi, ammo jinoyat ishlarida javobgar bo‘la olmaydi. Chunki yuridik shaxs inson emas, jinoiy jazodan asosiy maqsad esa shaxsni tarbiyalash. Yuridik shaxsni esa tarbiyalab bo‘lmaydi, buni iloji yo‘q va yurudik shaxs ongli harakat qiladigan individ emas, u shaxslar tomonidan boshqariladi. Shu sababli ham yuridik shaxslar jinoiy javobgarlik masalasida uning mansabdor yoki mas’ul shaxslari javobgarlikka tortiladi.
Shunigdek, fuqarolik qonunchiligi bo‘yicha ayrim qoidalar faqat yuridik shaxslarga ayrimlari esa faqat jismoniy shaxslarga taalluqlidir. Masalan, fuqaro – jismoniy shaxsning sha’ni va qadr qimmati qonunan himoya qilinsa, ma’naviy zarari undirilsa, yurudik shaxsda ishchanlik obro‘si himoya qilinadi, ma’naviy zarar ruhiy azob uqubat natijasi deb qaralgani va yurudik shaxs ruhiy azoblanishi mumkin emasligi uchun boy berilgan foyda, moddiy zarar undirilishi mumkin.
Ps. keyingi postda sun’iy intellektning javobgarligi masalasini muhokama qilamiz.