📚2. QO'SHMA FE'LLAR
▪️ Ikki asosdan tashkil topgan fe'llar QO'SHMA FE'LLAR deyiladi.
▪️ Qo'shma fe'llarning tarkibiga ko'ra ikki turi mavjud:
1. Fe'l bo'lmagan so'z + fe'l shaklidagi qo'shma fe'llar.
Masalan:
▪️ Ot+fe'l: havas qilmoq, taklif qilmoq
▪️ Sifat+fe'l: norozi bo'lmoq, yaxshi ko'rmoq
▪️ Taqlid so'z+fe'l: chirs etmoq, taq etmoq
▪️ Undov so'z+fe'l: oh urmoq, dod solmoq
2. Fe'l + fe'l shaklidagi qo'shma fe'llar.
Masalan: olib bermoq, sotib olmoq, kelib ketmoq...
▪️ Bunday qo'shma fe'llarning ikkinchi qismi o'z ma'nosida qo'llanmaganda (atash ma'nosini yo'qotganda) ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmasi hosil bo'ladi.
Masalan: o'qib chiqdi (o'qidi, lekin chiqmadi, yig'lab yubordi (yig'ladi, lekin yubormadi).
▪️ Qo'shma fe'llar quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Asoslari hamisha ajratib yoziladi.
2. Bitta so'roqqa javob bo'ladi.
3. Ikki asosdan iborat bo'ladi.
4. Bitta sintaktik vazifa bajaradi.
5. Ikkala asosi ham ma'no mustaqilligiga ega bo'ladi.
6. Asoslari orasida boshqa so'z va qo'shimchalarni qo'llab bo'lmaydi.
7. Asoslari bitta urg'uga ega bo'ladi.
▪️ Ikki asosdan tashkil topgan fe'llar QO'SHMA FE'LLAR deyiladi.
▪️ Qo'shma fe'llarning tarkibiga ko'ra ikki turi mavjud:
1. Fe'l bo'lmagan so'z + fe'l shaklidagi qo'shma fe'llar.
Masalan:
▪️ Ot+fe'l: havas qilmoq, taklif qilmoq
▪️ Sifat+fe'l: norozi bo'lmoq, yaxshi ko'rmoq
▪️ Taqlid so'z+fe'l: chirs etmoq, taq etmoq
▪️ Undov so'z+fe'l: oh urmoq, dod solmoq
2. Fe'l + fe'l shaklidagi qo'shma fe'llar.
Masalan: olib bermoq, sotib olmoq, kelib ketmoq...
▪️ Bunday qo'shma fe'llarning ikkinchi qismi o'z ma'nosida qo'llanmaganda (atash ma'nosini yo'qotganda) ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmasi hosil bo'ladi.
Masalan: o'qib chiqdi (o'qidi, lekin chiqmadi, yig'lab yubordi (yig'ladi, lekin yubormadi).
▪️ Qo'shma fe'llar quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Asoslari hamisha ajratib yoziladi.
2. Bitta so'roqqa javob bo'ladi.
3. Ikki asosdan iborat bo'ladi.
4. Bitta sintaktik vazifa bajaradi.
5. Ikkala asosi ham ma'no mustaqilligiga ega bo'ladi.
6. Asoslari orasida boshqa so'z va qo'shimchalarni qo'llab bo'lmaydi.
7. Asoslari bitta urg'uga ega bo'ladi.