Репост из: Orbita.Uz ...Ilm-fan fazosi uzra!
Saytimizda qiziq maqolalar berib borishda davom etamiz.
Bugungi qisqa maqolamiz - matematika ruknidan, aniqrog'i, kriptografiya tarixiga oid bo'lib, Tritemiy poligrafiyasi deb nomlanadi.
Xabarni shifrdan yechish jarayonida uning matnidagi so‘zlar tegishli harflar bilan almashtiriladi. Shunisi qiziqki, Tritemiy jadvallari bo‘yicha shifrlangan har qanday matnni o‘qisangiz (xoh u siyosiy matn bo‘lsin, xoh harbiy sir va ho kazo), u xuddi nasroniylar cherkovida o‘qiladigan ibodat so‘zlaridek chiqaveradi. Masalan, shifrlangan xabarda CAB harflari bilan boshlanadigan so‘z mavjud bo‘lsa (misol uchun «cabinet» so‘zi) u Tritemiy shifrida Conditor clemens clementissismus deb ya'ni, Rahmlilarning rahmlisi Parvardigor deb yozilgan bo‘ladi. Kitobda shuningdek, bundan-da mukammalroq bo‘lgan boshqacha shifrlash usullari haqida ham so‘z boradi va tegishli jadvallar keltiriladi.
Tritemiyning yana bir mashhur asari «Steganografiya» deb nomlangan bo‘lib, u 1499-yilda yozilgan va 1606-yilda chop etilgan. Bu kitob bir necha asrlar mobaynida katolik cherkovining «Taqiqlangan kitoblar indeksi»da bo‘lgan, ya'ni, uni o‘qish va tarqatish cherkov tomonidan ma’n etilgan. Sababi, garchi bu kitob mohiyatan kodlar lug‘ati bo‘lsa-da, lekin cherkov uni qandaydir qora kuchlar bilan aloqa qiluvchi sehr-joduga aloqador kitob deb hisoblagan
Bugungi qisqa maqolamiz - matematika ruknidan, aniqrog'i, kriptografiya tarixiga oid bo'lib, Tritemiy poligrafiyasi deb nomlanadi.
Xabarni shifrdan yechish jarayonida uning matnidagi so‘zlar tegishli harflar bilan almashtiriladi. Shunisi qiziqki, Tritemiy jadvallari bo‘yicha shifrlangan har qanday matnni o‘qisangiz (xoh u siyosiy matn bo‘lsin, xoh harbiy sir va ho kazo), u xuddi nasroniylar cherkovida o‘qiladigan ibodat so‘zlaridek chiqaveradi. Masalan, shifrlangan xabarda CAB harflari bilan boshlanadigan so‘z mavjud bo‘lsa (misol uchun «cabinet» so‘zi) u Tritemiy shifrida Conditor clemens clementissismus deb ya'ni, Rahmlilarning rahmlisi Parvardigor deb yozilgan bo‘ladi. Kitobda shuningdek, bundan-da mukammalroq bo‘lgan boshqacha shifrlash usullari haqida ham so‘z boradi va tegishli jadvallar keltiriladi.
Tritemiyning yana bir mashhur asari «Steganografiya» deb nomlangan bo‘lib, u 1499-yilda yozilgan va 1606-yilda chop etilgan. Bu kitob bir necha asrlar mobaynida katolik cherkovining «Taqiqlangan kitoblar indeksi»da bo‘lgan, ya'ni, uni o‘qish va tarqatish cherkov tomonidan ma’n etilgan. Sababi, garchi bu kitob mohiyatan kodlar lug‘ati bo‘lsa-da, lekin cherkov uni qandaydir qora kuchlar bilan aloqa qiluvchi sehr-joduga aloqador kitob deb hisoblagan