JIZPI AKADEMIK LITSEYI 🏛

Bolaligi - Mahmudxо‘ja Behbudiy 1875-yilning 19-yanvarida Samarqand yaqinidagi Baxshitepa qishlog‘ida dunyoga kelgan. Otasi Behbudxо‘ja Solihxо‘ja о‘g‘li Ahmad Yassaviyning avlodlaridan bо‘lib, imom-xatiblik qilgan. Ona tomonidan bobosi Niyozxо‘ja urganchlik bо‘lib, Buxoro amiri Shohmurod davrida (1785–1800) Samarqandga kelib qolgan. Otasi vafotidan sо‘ng Mahmudxо‘ja tog‘asi qozi Muhammad Siddiq tarbiyasi va qaramog‘ida о‘sib voyaga yetgan.

Ma’lumoti - Mahmudxо‘ja Behbudiy kichik tog‘asi Mulla Odildan arab tili grammatikasini о‘rgangan. Buxoro madrasalarida tahsil olib yurgan paytlarida dastlab onasi (1893), sо‘ng otasi (1894) vafot etgach, moddiy qiyinchiliklar sabab о‘qishni nihoyasiga yetkazolmaydi.
Samarqandga qaytib, Muhammad Siddiq qozixonasida mirzalik qila boshladi. Tez orada qozilikdan mufti darajasiga ko‘tarildi.

lmiy-adabiy merosi - 1903-yili alloma tashabbusi bilan shogirdlari Siddiqiy Ajziy, Abduqodir Shakuriy Rajabamin qishlog‘ida, Hoji Muin Xo‘ja Nisbatdor mahallasida jadid maktablarini ochadi. Behbudiy maktablar faoliyatini tashkil etish bilan birga, ular uchun “Risolai asbobi savod” (1904-y.), “Risolai jug‘rofiyai umroniy” (1905-y.), “Risolai jug‘rofiyoyi Rusiy” (1905-y.), “Kitobat ul-atfol” (1908-y.), “Amaliyoti islom” (1908-y.), “Tarixi islom” (1909-y.) kabi darslik va qo‘llanmalar yozadi.
1908-yili “Qiroatxonayi Behbudiya” (keyinchalik “Behbudiya” nomi bilan mashhur bo‘lgan) kutubxonasini ochadi. Ushbu kutubxona ikki navbatda – soat 9 dan 17 gacha va soat 18 dan 24 gacha kitobxonlarga xizmat ko‘rsatgan.
1913-yildan matbuot ishlarini yo‘lga qo‘yadi va shu yilning aprelidan “Samarqand” gazetasi hamda avgust oyidan “Oyina” jurnalini chiqara boshlaydi. “Samarqand” gazetasi o‘zbek va tojik tillarida, haftada ikki marta, dastlab ikki, so‘ng to‘rt sahifada chop etilgan.
Behbudiy ijodiy faoliyati davomida ikki pyesa yozgan. Ulardan mashhuri - «Padarkush»da otalar va bolalami bir-biriga nisbatan shafqatsiz mavjudotlarga aylantirgan ma’naviy qashshoqlik, mol-mulkka ruju qo‘yish qattiq qoralangan edi. Unda yot odatlaming kirib kelishi jamiyat uchun muqaddas bo‘lgan oilani yemirishi ko‘rsatib berildi.

Mashhur so’zlari: «Teatr – bu ibratxonadir», «Haq olinur, berilmas!»

Oilasi - Mahmudxо‘ja Behbudiyning tо‘rt о‘g‘li va bir qizi bо‘lgan. Mahmudxо‘ja Behbudiy о‘ldirilgach, bolalarga Qozi Haydarbek, Akobir va Abduvohid afandilar vasiylik qilganlar. Mahmudxо‘ja Behbudiyning tо‘ng‘ich о‘g‘li Ma’sudxon 1897-yili tug‘ilgan va 2 yoshida vafot etgan. Geografiya ilmiga iqtidorli va qobiliyatli bо‘lgan Maqsudxon (1910–1931) erta vafot etgan. 1914-yili tug‘ilgan о‘g‘li Matlubxon Ikkinchi jahon urushida bedarak yо‘qolgan. Qizi Parvin (Surayyo) (1902–1984) 82 yoshda vafot etgan. 1919-yili tug‘ilgan о‘g‘li Shavkat 1990 yili vafot etgan.

Vafoti - Mahmudxо‘ja Behbudiy 1919-yili Favqulodda komissiya ayg‘oqchilari yordamida Shahrisabz bekligida qо‘lga olingan. Oradan taxminan ikki oy о‘tgach, Qarshiga keltirib zindonga tashlangan. Bir necha kundan sо‘ng Qarshi begi Tog‘aybekning buyrug‘i bilan yordamchisi Nuriddinxо‘ja Og‘aliq Ahmadxо‘ja о‘g‘li tomonidan zindon yaqinidagi “podsholik chorbog‘i”da о‘ldirilgan.