"TO‘YCHIBOY"
To‘ychiboy to‘y qiladigan bo‘ldi: sunnat to‘y...
"Sabzi to'g 'rar"ga kelgan mahalla oqsoqollari "yuz kilo guruch damlash shartmi, o'zingizni qiynamay qo‘ya qoling",
degan edi, astoydil xafa bo‘ldi:
- Nima, men odam emasmani? O‘zimga yarasha orzu-havasim bor, ulfatlarim bor... Men ham yurtning oshini yeganman...
...Shunday bo‘ldi... Yuz kilo emas, yuz yigirma kilo osh damlandi...
Tong otmasdan hofizlar xonish qildilar... Guruh-guruh odamlar keldi...
To‘ychiboy "yuz yigirma kilo oshning tagida bir kapgir ham qolmagan"ini gapirib yurdi...
...Ikki haftadan keyin uyida qiy-chuv bo‘lib qoldi. O‘zi baqirdi, xotini dodladi...
Har qalay, qo‘shni... Chiqdim.
Qarasam, To‘ychiboy tok so‘risi tagida turibdi. Ko‘zlari olaygan. Nuqul bir gapni takrorlaydi: "O‘zimni o‘ldirsam qutulamanmi? O‘lib ketsam qutulamanmi, sanlardan?!"
Yanga nariroqda shumshayib turibdi.
- To‘y qilaman deb bo‘g‘zimgacha qarzga botdim! - dedi
qo‘shnim chinqirib. - Meni xonavayron qilmoqchimisan?!..
O‘zimni o‘ldirib qo‘ya qolay!..
Yanga meni ko‘rib bir qadar taskin topdi, shekilli, erini yupatdi:
- Qo‘ying, dadasi, o‘zingizni bosing...
- Keyin ayvon tomonga qarab musht do‘laytirdi. - Sen, qizg‘ur, qachon
aql kirar ekan-a?! Men buni nonga chiqarsam, kitob olib kelibdi!..
Hah, o‘sha sanga kitob o‘qishni buyurgan o‘qituvchingning
uyiga o‘t tushsin! Sakkiz yuz so‘mga ham kitob oladimi, juvonmarg?! Kitob senga osh bilan non bo‘larmidi, yer yutgur!
...Qo‘shnimning yettinchi yoki sakkizinchi sinfda o‘qiydigan qiziga endi ko‘zim tushdi.
Qizaloq ayvon ustuniga suyanib turardi, kafti bilan yuzini
to‘sgancha, unsiz, o‘kinib-o‘kinib yig‘lardi...
Indamay, chiqib ketdim.
...Rostini aytsam, umrimda birinchi marta... o‘zbek bo‘lganimdan uyaldim...
(c) O'tkir Hoshimov. Daftar hoshiyasidagi bitiklar
To‘ychiboy to‘y qiladigan bo‘ldi: sunnat to‘y...
"Sabzi to'g 'rar"ga kelgan mahalla oqsoqollari "yuz kilo guruch damlash shartmi, o'zingizni qiynamay qo‘ya qoling",
degan edi, astoydil xafa bo‘ldi:
- Nima, men odam emasmani? O‘zimga yarasha orzu-havasim bor, ulfatlarim bor... Men ham yurtning oshini yeganman...
...Shunday bo‘ldi... Yuz kilo emas, yuz yigirma kilo osh damlandi...
Tong otmasdan hofizlar xonish qildilar... Guruh-guruh odamlar keldi...
To‘ychiboy "yuz yigirma kilo oshning tagida bir kapgir ham qolmagan"ini gapirib yurdi...
...Ikki haftadan keyin uyida qiy-chuv bo‘lib qoldi. O‘zi baqirdi, xotini dodladi...
Har qalay, qo‘shni... Chiqdim.
Qarasam, To‘ychiboy tok so‘risi tagida turibdi. Ko‘zlari olaygan. Nuqul bir gapni takrorlaydi: "O‘zimni o‘ldirsam qutulamanmi? O‘lib ketsam qutulamanmi, sanlardan?!"
Yanga nariroqda shumshayib turibdi.
- To‘y qilaman deb bo‘g‘zimgacha qarzga botdim! - dedi
qo‘shnim chinqirib. - Meni xonavayron qilmoqchimisan?!..
O‘zimni o‘ldirib qo‘ya qolay!..
Yanga meni ko‘rib bir qadar taskin topdi, shekilli, erini yupatdi:
- Qo‘ying, dadasi, o‘zingizni bosing...
- Keyin ayvon tomonga qarab musht do‘laytirdi. - Sen, qizg‘ur, qachon
aql kirar ekan-a?! Men buni nonga chiqarsam, kitob olib kelibdi!..
Hah, o‘sha sanga kitob o‘qishni buyurgan o‘qituvchingning
uyiga o‘t tushsin! Sakkiz yuz so‘mga ham kitob oladimi, juvonmarg?! Kitob senga osh bilan non bo‘larmidi, yer yutgur!
...Qo‘shnimning yettinchi yoki sakkizinchi sinfda o‘qiydigan qiziga endi ko‘zim tushdi.
Qizaloq ayvon ustuniga suyanib turardi, kafti bilan yuzini
to‘sgancha, unsiz, o‘kinib-o‘kinib yig‘lardi...
Indamay, chiqib ketdim.
...Rostini aytsam, umrimda birinchi marta... o‘zbek bo‘lganimdan uyaldim...
(c) O'tkir Hoshimov. Daftar hoshiyasidagi bitiklar