Inflatsiya sababchilari oʻzimiz yoki "Odam inflatsiya"
Inflatsiya, ya’ni tovar va xizmatlar narxining umumiy oshishi ko‘pincha murakkab iqtisodiy omillar bilan bog‘liq. Ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda inflatsiyaning asosiy sabablaridan biri bu odamlarning o‘z iqtisodiy xatti-harakatlari bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ayniqsa, daromadlar oshishi bilan muayyan tovar va xizmatlarga talabning ortishi inflatsiyaga olib keladi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda "talab inflyatsiyasi"
1. Daromad oshishi – talab oshishi:
Rivojlanayotgan mamlakatlarda aholining daromadi oshgani sayin, ko‘pchilik o‘z yashash sharoitini yaxshilashga intiladi. Bu esa uy-joy, avtomobillar, elektronika va hatto kundalik ehtiyojlarga bo‘lgan talabning keskin oshishiga olib keladi.
Uy-joy bozori: Daromad oshishi bilan ko‘pchilik uy sotib olishga harakat qiladi. Taklif cheklangan bo‘lsa, uy-joy narxi keskin ko‘tariladi.
Avtomobillar: Odamlar moliyaviy imkoniyatlari oshganda ko‘proq mashina sotib olishga intiladi. Bu talab oshishi avtomobillar narxini ko‘taradi.
2. Taklif va ishlab chiqarish cheklovlari:
Rivojlanayotgan mamlakatlarda ko‘pincha ishlab chiqarish quvvatlari va infratuzilma cheklangan. Talab oshganda, ishlab chiqaruvchilar bu talabni qondirishga yetarlicha moslasha olmaydi. Natijada narxlar o‘sadi.
3. Importga bog‘liqlik:
Talab oshishi ko‘p hollarda chet eldan import qilish zaruratini tug‘diradi. Bu esa chet el valyutasiga talabni oshiradi va milliy valyutaning qadrsizlanishiga olib keladi. Natijada import qilingan mahsulotlar narxi oshadi, bu esa inflatsiyani kuchaytiradi.
Nega bu rivojlanayotgan mamlakatlarda ko‘proq kuzatiladi?
Tez o‘sayotgan iqtisodiyot: Odamlarning daromadi tez oshgani bilan ishlab chiqarish quvvatlari bu o‘sishga moslashib ulgurmaydi.
Moliya savodxonligi: Tejash odati past darajada, ko‘pchilik daromadini darhol sarflashga intiladi. Bu iqtisodiy faollikni oshiradi, lekin inflatsiyani ham kuchaytiradi.
Resurslarning yetishmovchiligi: Tovarlar va xizmatlarning taklifini oshirish qiyin bo‘lgani uchun talabning oshishi narxlarning o‘sishiga olib keladi.
Nima qilish kerak?
1. Ishlab chiqarishni oshirish: Mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash va texnologiyalarni rivojlantirish talabga mos ishlab chiqarishni ta’minlaydi.
2. Moliya savodxonligini oshirish: Odamlarga daromadlarini tejash va investitsiya qilish yo‘llarini o‘rgatish inflatsiya bosimini kamaytirishi mumkin.
3. Importga bog‘liqlikni kamaytirish: Milliy ishlab chiqarishni rivojlantirish orqali iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash kerak.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda daromad oshishi bilan bog‘liq bo‘lgan talab inflyatsiyasi iqtisodiyotning tabiiy holati hisoblanadi. Ammo agar ishlab chiqarish va taklif oshmasa, bu iqtisodiy muvozanatga zarar yetkazadi va inflatsiya oshishiga olib keladi. Shuning uchun odamlarning iqtisodiy xatti-harakatlari va hukumatning ishlab chiqarishni rag‘batlantiruvchi siyosati muhim ahamiyatga ega.
"Odam inflatsiya" – bu bizning talabimiz va imkoniyatimizning iqtisodiyotga qanchalik ta’sir qilishini eslatadi.
Inflatsiya, ya’ni tovar va xizmatlar narxining umumiy oshishi ko‘pincha murakkab iqtisodiy omillar bilan bog‘liq. Ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda inflatsiyaning asosiy sabablaridan biri bu odamlarning o‘z iqtisodiy xatti-harakatlari bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ayniqsa, daromadlar oshishi bilan muayyan tovar va xizmatlarga talabning ortishi inflatsiyaga olib keladi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda "talab inflyatsiyasi"
1. Daromad oshishi – talab oshishi:
Rivojlanayotgan mamlakatlarda aholining daromadi oshgani sayin, ko‘pchilik o‘z yashash sharoitini yaxshilashga intiladi. Bu esa uy-joy, avtomobillar, elektronika va hatto kundalik ehtiyojlarga bo‘lgan talabning keskin oshishiga olib keladi.
Uy-joy bozori: Daromad oshishi bilan ko‘pchilik uy sotib olishga harakat qiladi. Taklif cheklangan bo‘lsa, uy-joy narxi keskin ko‘tariladi.
Avtomobillar: Odamlar moliyaviy imkoniyatlari oshganda ko‘proq mashina sotib olishga intiladi. Bu talab oshishi avtomobillar narxini ko‘taradi.
2. Taklif va ishlab chiqarish cheklovlari:
Rivojlanayotgan mamlakatlarda ko‘pincha ishlab chiqarish quvvatlari va infratuzilma cheklangan. Talab oshganda, ishlab chiqaruvchilar bu talabni qondirishga yetarlicha moslasha olmaydi. Natijada narxlar o‘sadi.
3. Importga bog‘liqlik:
Talab oshishi ko‘p hollarda chet eldan import qilish zaruratini tug‘diradi. Bu esa chet el valyutasiga talabni oshiradi va milliy valyutaning qadrsizlanishiga olib keladi. Natijada import qilingan mahsulotlar narxi oshadi, bu esa inflatsiyani kuchaytiradi.
Nega bu rivojlanayotgan mamlakatlarda ko‘proq kuzatiladi?
Tez o‘sayotgan iqtisodiyot: Odamlarning daromadi tez oshgani bilan ishlab chiqarish quvvatlari bu o‘sishga moslashib ulgurmaydi.
Moliya savodxonligi: Tejash odati past darajada, ko‘pchilik daromadini darhol sarflashga intiladi. Bu iqtisodiy faollikni oshiradi, lekin inflatsiyani ham kuchaytiradi.
Resurslarning yetishmovchiligi: Tovarlar va xizmatlarning taklifini oshirish qiyin bo‘lgani uchun talabning oshishi narxlarning o‘sishiga olib keladi.
Nima qilish kerak?
1. Ishlab chiqarishni oshirish: Mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash va texnologiyalarni rivojlantirish talabga mos ishlab chiqarishni ta’minlaydi.
2. Moliya savodxonligini oshirish: Odamlarga daromadlarini tejash va investitsiya qilish yo‘llarini o‘rgatish inflatsiya bosimini kamaytirishi mumkin.
3. Importga bog‘liqlikni kamaytirish: Milliy ishlab chiqarishni rivojlantirish orqali iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash kerak.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda daromad oshishi bilan bog‘liq bo‘lgan talab inflyatsiyasi iqtisodiyotning tabiiy holati hisoblanadi. Ammo agar ishlab chiqarish va taklif oshmasa, bu iqtisodiy muvozanatga zarar yetkazadi va inflatsiya oshishiga olib keladi. Shuning uchun odamlarning iqtisodiy xatti-harakatlari va hukumatning ishlab chiqarishni rag‘batlantiruvchi siyosati muhim ahamiyatga ega.
"Odam inflatsiya" – bu bizning talabimiz va imkoniyatimizning iqtisodiyotga qanchalik ta’sir qilishini eslatadi.