ТИРИКЛИКНИНГ ҲИДИ КЕЛАР БИТИКЛАРИДАН
Ижодкор зоти азалдан бошқалардан ажралиб турган. Бироқ худо назар солган шоирлару ёзувчилар ичида ҳам айро тургувчи “зоҳид”лари борлигини биласизми? Уларнинг феъли-ю аъмоли бўлак, дунёси бўлак. Рауф Парфи, Шукур Холмирзаев, Тоғай Мурод, Тилак Жўра каби бир қатор сўз заргарларига замондошлари мана шундай нисбат берганликлари бежиз эмас. Мақоламиз қаҳрамони ҳам ижодда “дарвишлик жандасини елкасига илган” қаламкашлардан бири, десак муболаға бўлмайди.
Унинг пўрим кийинганини, қиммат тақинчоқлар-у пардозга кўнгли суст кетганини биров пайқамаган. Оқ оралаган сочларини ҳинога бўяб олишини ҳисобга олмаганда, ўз одатича ўша оддийликка содиқ қолган. Яёв юришни яхши кўргани учун кўпинча уни қўлтиғига бир даста қоғоз қистирган кўйи шаҳар кўчаларида кезиб юрганини кўришади. Гоҳ обуна дардида ташкилотма-ташкилот юрса, гоҳида эски шаҳарнинг тор кўчалари бўйлаб вазмин қадам ташлаб кетаётган бўлади. Нега десангиз, боболар пой-қадами етган жойлар, ўтмишдан мерос ҳар бир осори-атиқа уни ўзига мафтун этаверади.
Шоира ва журналист Ибодат Ражабованинг болалиги кўҳна Бухоронинг Пешкў туманида, аниқроғи олис Қалаймиришкор қишлоғида кечган. Шу қишлоқ, унинг соддадил одамлари, ота ҳовли илк шеърларига “доялик қилган”. Қалам аҳлининг аксарияти табиати кўзни қувнатадиган ўрмонлар, тоғлар ва дарёлар атрофларида яшаб, шу гўзалликдан илҳомланиб улғайганини биламиз. Аммо Ватан шундай бир гўшаки, у тоғда бўладими, саҳродами, фарқи йўқ, ўз дилбандининг қалбини муҳаббатга лиммо-лим қилаверади, уни илҳомлантираверади.
Ёш Ибодат кўп болали деҳқон оиласида вояга етди. Ўша кезлар бир қишлоқ қизи қилиши керак бўлган барча юмушларни бажарган. Шу юмушлардан, мактабдан ортиб китоб ўқишга ҳам вақт топарди. Серфарзанд оилаларда ҳар доим ҳам тўкинлик бўлавермаган. Ҳамманинг янги кийим олгиси, синфдошлари олдида мақтангиси келарди. Бироқ, катталарнинг кийими тор келиб қолгани учун кичиклар уларни кийишга мажбур бўлишарди.
У ниҳоятда серсавол қиз эди. Бу эса баъзида катталарнинг ғашини келтирарди. Шунда бобоси унинг тарафини олар, ўғли Абдуллани уришиб, ота масъулиятини ёдига солиб қўярди. Невара бундан руҳланар, яна саволга тутаверарди: “Анави тепаликнинг номи нима?”, “Даштдаги мозористонни кўҳна дейишади, унга кимлар кўмилган?”, “Қишлоғимиз номининг маъносини айтиб беринг?”, “Биз томонларда ҳам ҳимоя деворлари бўлганми?”, “Афросиёбнинг қабри қаерда?..”
Бобосининг қўллаб-қувватлови билан дастлаб Самарқанд давлат университетининг филология, кейинроқ эса Тошкент давлат университети (ҳозирги Ўзбекистон Миллий университети)нинг журналистика факультетларини тамомлади.
Аввал туман газетасида ишлаб, устозлардан журналистиканинг сир-асрорларини ўрганди. Шеърлари, мақолалари маҳаллий ва республика нашрларида бирин-кетин эълон қилина бошлади. Фаолиятининг салмоқли қисми Бухоро вилоят телевидениеси билан боғлиқ. Телевидениеда ишлар экан, Бухоро тарихини ўрганиш ва аждодлар меросини халққа танитиш борасида катта ишлар қилди.
Эътирозини шартта одамнинг юзига айтиб ташлайдиган одати бор. Адолат талабида ноҳақликка қарши муносабат билдирадиганлар ҳаммага ҳам ёқмайди. Шу сабаб раҳбарият билан келишолмай, ишдан бўшайди. Кўп ўтмай “Бухоро оқшоми” газетасининг ўша пайтдаги муҳаррири Сафар Аҳмедов уни ишга олди. Айнан ўша даврдан бошлаб ушбу нашрда бирга ишлай бошлаганмиз.
Ўша йилларда ҳам матбуотнинг нони юмшоқ бўлмаган. Кўпинча таҳририятлар пулга ёлчимасди. Бир томондан молиявий қийинчиликлар, иккинчи тарафдан танқидий материаллар учун босимлар, бошқа томондан таҳририят ходимлари учун муносиб шароитларнинг йўқлиги бизни қийнарди. Қишнинг изғиринли кунларида совуқ хоналарда ўтириб ишлашга мажбур бўлардик. Чунки таҳририятнинг ўз биноси сносга туширилиб, бузиб ташланган, бирровга деб кўчиб ўтган жойда эса иссиқлик тизими ишламасди. Совуқ жонимиздан ўтган кезлар Ибодат опа билан ташқарига чиқардик ва кучсиз қуёш нурларида бироз “исиниб”, тағин хонага қайтардик.
Турли мавзуларда баҳслашардик, муҳокамалар қилардик. Кўпинча тарихдан сўз очар, янги ёзган шеърларидан ўқиб берарди. Шулардан бирини сиз ҳам ўқиб кўринг-а?
Ижодкор зоти азалдан бошқалардан ажралиб турган. Бироқ худо назар солган шоирлару ёзувчилар ичида ҳам айро тургувчи “зоҳид”лари борлигини биласизми? Уларнинг феъли-ю аъмоли бўлак, дунёси бўлак. Рауф Парфи, Шукур Холмирзаев, Тоғай Мурод, Тилак Жўра каби бир қатор сўз заргарларига замондошлари мана шундай нисбат берганликлари бежиз эмас. Мақоламиз қаҳрамони ҳам ижодда “дарвишлик жандасини елкасига илган” қаламкашлардан бири, десак муболаға бўлмайди.
Унинг пўрим кийинганини, қиммат тақинчоқлар-у пардозга кўнгли суст кетганини биров пайқамаган. Оқ оралаган сочларини ҳинога бўяб олишини ҳисобга олмаганда, ўз одатича ўша оддийликка содиқ қолган. Яёв юришни яхши кўргани учун кўпинча уни қўлтиғига бир даста қоғоз қистирган кўйи шаҳар кўчаларида кезиб юрганини кўришади. Гоҳ обуна дардида ташкилотма-ташкилот юрса, гоҳида эски шаҳарнинг тор кўчалари бўйлаб вазмин қадам ташлаб кетаётган бўлади. Нега десангиз, боболар пой-қадами етган жойлар, ўтмишдан мерос ҳар бир осори-атиқа уни ўзига мафтун этаверади.
Шоира ва журналист Ибодат Ражабованинг болалиги кўҳна Бухоронинг Пешкў туманида, аниқроғи олис Қалаймиришкор қишлоғида кечган. Шу қишлоқ, унинг соддадил одамлари, ота ҳовли илк шеърларига “доялик қилган”. Қалам аҳлининг аксарияти табиати кўзни қувнатадиган ўрмонлар, тоғлар ва дарёлар атрофларида яшаб, шу гўзалликдан илҳомланиб улғайганини биламиз. Аммо Ватан шундай бир гўшаки, у тоғда бўладими, саҳродами, фарқи йўқ, ўз дилбандининг қалбини муҳаббатга лиммо-лим қилаверади, уни илҳомлантираверади.
Ёш Ибодат кўп болали деҳқон оиласида вояга етди. Ўша кезлар бир қишлоқ қизи қилиши керак бўлган барча юмушларни бажарган. Шу юмушлардан, мактабдан ортиб китоб ўқишга ҳам вақт топарди. Серфарзанд оилаларда ҳар доим ҳам тўкинлик бўлавермаган. Ҳамманинг янги кийим олгиси, синфдошлари олдида мақтангиси келарди. Бироқ, катталарнинг кийими тор келиб қолгани учун кичиклар уларни кийишга мажбур бўлишарди.
У ниҳоятда серсавол қиз эди. Бу эса баъзида катталарнинг ғашини келтирарди. Шунда бобоси унинг тарафини олар, ўғли Абдуллани уришиб, ота масъулиятини ёдига солиб қўярди. Невара бундан руҳланар, яна саволга тутаверарди: “Анави тепаликнинг номи нима?”, “Даштдаги мозористонни кўҳна дейишади, унга кимлар кўмилган?”, “Қишлоғимиз номининг маъносини айтиб беринг?”, “Биз томонларда ҳам ҳимоя деворлари бўлганми?”, “Афросиёбнинг қабри қаерда?..”
Бобосининг қўллаб-қувватлови билан дастлаб Самарқанд давлат университетининг филология, кейинроқ эса Тошкент давлат университети (ҳозирги Ўзбекистон Миллий университети)нинг журналистика факультетларини тамомлади.
Аввал туман газетасида ишлаб, устозлардан журналистиканинг сир-асрорларини ўрганди. Шеърлари, мақолалари маҳаллий ва республика нашрларида бирин-кетин эълон қилина бошлади. Фаолиятининг салмоқли қисми Бухоро вилоят телевидениеси билан боғлиқ. Телевидениеда ишлар экан, Бухоро тарихини ўрганиш ва аждодлар меросини халққа танитиш борасида катта ишлар қилди.
Эътирозини шартта одамнинг юзига айтиб ташлайдиган одати бор. Адолат талабида ноҳақликка қарши муносабат билдирадиганлар ҳаммага ҳам ёқмайди. Шу сабаб раҳбарият билан келишолмай, ишдан бўшайди. Кўп ўтмай “Бухоро оқшоми” газетасининг ўша пайтдаги муҳаррири Сафар Аҳмедов уни ишга олди. Айнан ўша даврдан бошлаб ушбу нашрда бирга ишлай бошлаганмиз.
Ўша йилларда ҳам матбуотнинг нони юмшоқ бўлмаган. Кўпинча таҳририятлар пулга ёлчимасди. Бир томондан молиявий қийинчиликлар, иккинчи тарафдан танқидий материаллар учун босимлар, бошқа томондан таҳририят ходимлари учун муносиб шароитларнинг йўқлиги бизни қийнарди. Қишнинг изғиринли кунларида совуқ хоналарда ўтириб ишлашга мажбур бўлардик. Чунки таҳририятнинг ўз биноси сносга туширилиб, бузиб ташланган, бирровга деб кўчиб ўтган жойда эса иссиқлик тизими ишламасди. Совуқ жонимиздан ўтган кезлар Ибодат опа билан ташқарига чиқардик ва кучсиз қуёш нурларида бироз “исиниб”, тағин хонага қайтардик.
Турли мавзуларда баҳслашардик, муҳокамалар қилардик. Кўпинча тарихдан сўз очар, янги ёзган шеърларидан ўқиб берарди. Шулардан бирини сиз ҳам ўқиб кўринг-а?