Ian Brammer nima haqida gapirgan?
Ingliz tilida qiynaladiganlar uchun o’zbek tilida soddaroq qilib tushuntirishga harakat qilaman. (Albatta ingliz tilida tushunib eshitish zavqi boshqacha. Shuning uchun ingliz tilini o’rganing 😊)
Dunyoni kim boshqarishi haqida oddiy hulosalar.
Dunyoni kim boshqaradi?
Oldin, javob oddiy edi.
Agar siz 45 yoshdan katta bo’lsangiz, dunyo AQSH va Sovet ittifoqi tomonidan boshqarilishini eslasangiz kerak.
Agar siz 45 yoshdan kichik bo’lsangiz, unda Sovet Ittifoqi qulaganini, va AQSH dunyodagi yagona super kuchga ega davlat sifatida dunyoni boshqarishini aytishingiz mumkin.
Taxminan 15 yillar oldin, jarayon biroz murakkablashdi. AQSH dunyoda tartibni nazoratga soluvchi yoki global savdo va iqtisodiyotni asosiy tarafdori bo’lishni hohlamay qoldi. Natijada, boshqa davlatlar, o’rnatilgan qoidalarni o’zlari uchun yoqmaydiganlarini bekor qilishdi va ba’zilari, o’zlari uchun yangi qoidalar o’ylab topishdi.
Nima uchun bunday bo’ldi? Uchta sabab:
1. Rossiya G’arb institutlariga kiritilmadi, ya’ni G’arb u bilan birlashishni inkor qildi. U kuchli davlat edi va bundan tabiiyki jaxli chiqdi.
2. Xitoy Amerika bilan birlashib ketadi (majoziy manoda) degan umid bilan AQSH boshchiligidagi muassasalarga kiritilindi, ammo Xitoy, Xitoyligicha qoldi.
3. Boy hisoblangan demokratik mamlakatlardagi ko’p odamlar, o’zlarini globallashuvdan ortda qolayotgandek his qildi va buning uchun rahbariyatni aybladi.
Yuqoridagi 3 ta sabab, biz xozirgi kunda ko’rayotgan muojarolarning asosiy sabablaridandir. Va endi biz, dunyoda yakdil hukumronlar bo’lmagan davrda yashamoqdamiz.
Kelajakda bizni nimalar kutmoqda?
Biz dunyoni, bir yoki ikki super kuchlar boshqaradigan davrga qaytara olmaymiz, uni o’rniga, biz yashash va fikrlash tarzimizga ta’sir o’tkaza oladigan uchta bir-biriga o’xshash dunyo tartibiga ega bo’lamiz:
1. Global xavfsizlik tartibi: AQSH va uning ittifoqchilari harbiy jihatdan eng kuchli hisoblanadi va ular o’z harbiylarini dunyoning istalgan nuqtasiga yuborishi mumkin. Xitoy esa Osiyoda o’z qo’shinlarini ko’paytirmoqda. Shu sababli, boshqa davlatlar himoyalanish uchun ko’proq AQSH ga bog’lanmoqda. Keyingi o’n yil ichida AQSH hukmron harbiy kuch bo’lib qolishi mumkin.
2. Global iqtisodiy tartib: Hokimiyat bir nechta mamlakatlar o’rtasida taqsimlanadi. AQSH kuchli iqtisodiyotga ega, ammo, u boshqa mamlakatlarni o’z iqtisodiy istaklarini bajarishga majburlay olmaydi. AQSH va Xitoy iqtisodiy jihatdan bir biriga juda bog’lanib qolgan va ular buni nazorat qila olishmaydi. Bundan tashqari, Yevropa Ittifoqi, Hindiston va Yaponiya kabi davlatlar ham muhim o’yinchilardur. Demak, Global iqtisodiyot ko’p qutbli bo’lib qoladi va hech qanday davlat uni nazorat qila olmaydi.
3. Raqamli tartib (Texnalogik kompaniyalar): Bu eng muhumi va u hukumatlar tomonidan emas, balki texnalogik kompaniyalar tomonidan boshqariladi. Bu kompaniyalar urushlar, siyosat va shaxsiy daxlsizligimizga ta’sir qiladi. Masalan, bunday kompaniyalar Ukrainani Rossiyadan bo’ladigan kiberxujumlardan asrab qolishdi, Sotsial media platformalari yordamida Trump butun halq bilan gaplasha olishi, yoki ular to’g’ri bo’lmagan ma’lumot tarqatishi orqali urushlarga sabab bo’lishi mumkin. Eng yomoni, algoritmlar endi bizni shaxsiyatimizni tabiat va tarbiya bilan birgalikda shakllantiradi.
Raqamli tartibning kelajagi quydagilarga bog’liq:
- Agar tex kompaniyalar hukumatlar bilan kelishib olsalar, masalan AQSH yoki Xitoy bilan, raqamli dunyo ikkiga bo’linib, raqamli sovuq urushga duch kelishimiz mumkin. Bu qanday bo’ladi, tasavvur ham qilolmayman
- Agar tex kompaniyalar, o’zlarining biznes modellarini saqlasalar, biz globallashuvning yangi shakliga ega bo’lishimiz mumkin. Bu - global raqamli tartib bo’ladi.
- Agar tex kompaniyalar hukumatdan kuchliroq bo’lib qolishsa, ular global miqyosda katta kuchga aylanib, “texno-qutbli” dunyoga olib kelishi mumkin. Bu esa cheksiz imkoniyatlarni yoki erkinlikni yo’qotishni anglatadi.
Ingliz tilida qiynaladiganlar uchun o’zbek tilida soddaroq qilib tushuntirishga harakat qilaman. (Albatta ingliz tilida tushunib eshitish zavqi boshqacha. Shuning uchun ingliz tilini o’rganing 😊)
Dunyoni kim boshqarishi haqida oddiy hulosalar.
Dunyoni kim boshqaradi?
Oldin, javob oddiy edi.
Agar siz 45 yoshdan katta bo’lsangiz, dunyo AQSH va Sovet ittifoqi tomonidan boshqarilishini eslasangiz kerak.
Agar siz 45 yoshdan kichik bo’lsangiz, unda Sovet Ittifoqi qulaganini, va AQSH dunyodagi yagona super kuchga ega davlat sifatida dunyoni boshqarishini aytishingiz mumkin.
Taxminan 15 yillar oldin, jarayon biroz murakkablashdi. AQSH dunyoda tartibni nazoratga soluvchi yoki global savdo va iqtisodiyotni asosiy tarafdori bo’lishni hohlamay qoldi. Natijada, boshqa davlatlar, o’rnatilgan qoidalarni o’zlari uchun yoqmaydiganlarini bekor qilishdi va ba’zilari, o’zlari uchun yangi qoidalar o’ylab topishdi.
Nima uchun bunday bo’ldi? Uchta sabab:
1. Rossiya G’arb institutlariga kiritilmadi, ya’ni G’arb u bilan birlashishni inkor qildi. U kuchli davlat edi va bundan tabiiyki jaxli chiqdi.
2. Xitoy Amerika bilan birlashib ketadi (majoziy manoda) degan umid bilan AQSH boshchiligidagi muassasalarga kiritilindi, ammo Xitoy, Xitoyligicha qoldi.
3. Boy hisoblangan demokratik mamlakatlardagi ko’p odamlar, o’zlarini globallashuvdan ortda qolayotgandek his qildi va buning uchun rahbariyatni aybladi.
Yuqoridagi 3 ta sabab, biz xozirgi kunda ko’rayotgan muojarolarning asosiy sabablaridandir. Va endi biz, dunyoda yakdil hukumronlar bo’lmagan davrda yashamoqdamiz.
Kelajakda bizni nimalar kutmoqda?
Biz dunyoni, bir yoki ikki super kuchlar boshqaradigan davrga qaytara olmaymiz, uni o’rniga, biz yashash va fikrlash tarzimizga ta’sir o’tkaza oladigan uchta bir-biriga o’xshash dunyo tartibiga ega bo’lamiz:
1. Global xavfsizlik tartibi: AQSH va uning ittifoqchilari harbiy jihatdan eng kuchli hisoblanadi va ular o’z harbiylarini dunyoning istalgan nuqtasiga yuborishi mumkin. Xitoy esa Osiyoda o’z qo’shinlarini ko’paytirmoqda. Shu sababli, boshqa davlatlar himoyalanish uchun ko’proq AQSH ga bog’lanmoqda. Keyingi o’n yil ichida AQSH hukmron harbiy kuch bo’lib qolishi mumkin.
2. Global iqtisodiy tartib: Hokimiyat bir nechta mamlakatlar o’rtasida taqsimlanadi. AQSH kuchli iqtisodiyotga ega, ammo, u boshqa mamlakatlarni o’z iqtisodiy istaklarini bajarishga majburlay olmaydi. AQSH va Xitoy iqtisodiy jihatdan bir biriga juda bog’lanib qolgan va ular buni nazorat qila olishmaydi. Bundan tashqari, Yevropa Ittifoqi, Hindiston va Yaponiya kabi davlatlar ham muhim o’yinchilardur. Demak, Global iqtisodiyot ko’p qutbli bo’lib qoladi va hech qanday davlat uni nazorat qila olmaydi.
3. Raqamli tartib (Texnalogik kompaniyalar): Bu eng muhumi va u hukumatlar tomonidan emas, balki texnalogik kompaniyalar tomonidan boshqariladi. Bu kompaniyalar urushlar, siyosat va shaxsiy daxlsizligimizga ta’sir qiladi. Masalan, bunday kompaniyalar Ukrainani Rossiyadan bo’ladigan kiberxujumlardan asrab qolishdi, Sotsial media platformalari yordamida Trump butun halq bilan gaplasha olishi, yoki ular to’g’ri bo’lmagan ma’lumot tarqatishi orqali urushlarga sabab bo’lishi mumkin. Eng yomoni, algoritmlar endi bizni shaxsiyatimizni tabiat va tarbiya bilan birgalikda shakllantiradi.
Raqamli tartibning kelajagi quydagilarga bog’liq:
- Agar tex kompaniyalar hukumatlar bilan kelishib olsalar, masalan AQSH yoki Xitoy bilan, raqamli dunyo ikkiga bo’linib, raqamli sovuq urushga duch kelishimiz mumkin. Bu qanday bo’ladi, tasavvur ham qilolmayman
- Agar tex kompaniyalar, o’zlarining biznes modellarini saqlasalar, biz globallashuvning yangi shakliga ega bo’lishimiz mumkin. Bu - global raqamli tartib bo’ladi.
- Agar tex kompaniyalar hukumatdan kuchliroq bo’lib qolishsa, ular global miqyosda katta kuchga aylanib, “texno-qutbli” dunyoga olib kelishi mumkin. Bu esa cheksiz imkoniyatlarni yoki erkinlikni yo’qotishni anglatadi.