Chindan ham qay biri toʻgʻri?!
Bular oʻrtasida Muvozanatga erishib boʻladimi oʻzi?! Iloji boʻlsa qanday?!
Yusufni ana shu kabi savollar qiynardi. Asar boshni ogʻritib qoʻyadi, chindan ham. Asarni oʻqiganimda yurgan yoʻlimda "Men-chi, men?! Men toʻgʻri yoʻldamanmi?! Men xato qilyapmanmi? Nega men Muvozanatga erisholmayapman? Menda moddiyat kuchlimi yoki ma'naviyat? Diniy bilimlarimga beraymi yoki dunyoviy bilimlarimga? Qanday qilib bu jihatdan Muvozanatga erishsa boʻladi?! Oʻzi muvozanatni saqlab boʻladimi? " deya savollar berardim. Oʻzimni oʻzim sud qilardim. Hozir ham asarni eslashim bilanoq miyyamda sud jarayoni boshlanadi...
Asar haqiqatdan ham yaxshi mavzuni ochib bergan, odamni oʻzi bilan oʻzi tortishishga, sud qilishga undaydi.

Oʻlik chiqqan uy egasi kelganlarni "mehmon" qilishga majbur. Oʻsha aftoda holida doshqozonu guruch topishi, qoʻy soʻyishi (boʻlmasa-chi!), kelganlarning qoʻyniga qistirib yuborish uchun qandaydir mato qidirishi shart.

Bu qaysi musulmonchilikda bor?!

Ha aytgancha, yana bir narsani aytib oʻtishim kerak. Yuqorida keltirilgan ushbu parcha aynan shu asardan olingan. Oʻzbeklarning urf-odatlaridan biri...
Kerakmi shu narsa? Oʻzi bir yaqinini yoʻqotib yuragi ich-ichidan zil ketgan inson maraka qilib mehmonlarni kutib olishi, yaxshi kuzatishi shartmi? Yaxshi kutib olmasa gʻiybat ham qilib ketishadi. Bu udumlar qayerdan kelgan oʻzi? Albatta, odamlar oʻzlari chiqarganda bunday narsalarni.
Asarda ana shunday muammolar ham bor.
Gʻafur Gʻulomning bir gapi bor.

Badanda bir sarkash a'zo bor. U mening ixtiyorimdan tashqari oʻzboshimcharoq. U a'zo kamdan kam odamlarga vafo qilgan — qorin. U badan mulkining hokimligini ba'zan qoʻlimdan olib qoʻyadi. Boshqa a'zolar ham uning isyonchi talablariga qoʻshila boshlaydi. Koʻzim noshar'iy, xarom luqmalarga tusha boshlaydi. Qoʻl qorin hukmi bilan ba'zida eng past kishilarga tama kapgiriday choʻziladi. Oyoq kutmagan joylarga olib boradi.

(Gʻafur Gʻulom)

 Yozuvchining bu gapini eslaganimda, yana xayolimga "Muvozanat" keladi. Yusuf... Asar syujetida Yusufning pulsiz, uysiz qolgani tasvirlanadi... Hatto yoʻqchilik tufayli, soddaligi tufayli hayotdagi yagona umidi — oʻgʻlidan ham ajraladi. Haftalab och qolgan paytlari boʻladi.
Hozir asardan bir parcha keltiraman.

Kecha soʻnggi puliga sotib olgani va uchdan bir boʻlagi qolgan boʻlka nonga yopishdi. Gazetaga oʻrab qoʻyganiga qaramay, non suvaraklar va mayda qumursqalarga yem boʻlayotgan ekan.

... Bechora Yusuf oliy ma'lumotli, universitet oʻqituvchisi, halol va pok inson... Qanday holatga tushib turibdiya? Yeyishga noni yoʻq... Lekin qorni juda och. Asarni oʻqisangiz bu vaziyatda yigʻlab yuborasiz. U och holida zalga chiqadi. Oshxonadan kelayotgan hid dimogʻini qitiqlaydi. Qoʻliga kosasini olib oshxonaga boradi. Qaynab turgan qozonni ochib koʻradi. Kartoshka qaynayotgan ekan. Qoshigini qozonga olib boradi-yu... Keyin birdan kosani ham qoshiqni ham devorga qarata uloqtiradi. Xonasiga yugurib borib eshikni qulflab oladi. Gazeta oʻramidagi nonni oladiyu, koʻzini chirt yumib yeydi...
Bu vaziyatda yigʻlamaslikning iloji yoʻq. Halol insonning qiynalishi, moddiy tomondan yetishmovchilik... Lekin ma'naviyatli inson... Doʻstlari esa ma'naviy jihatdan yetishmovchilikda, ammo moddiy jihatdan Yusufdan ancha ustun....

Asar aynan shular haqida...
Moddiylik va maʼnaviyat...
Din va dunyo..