Gender tengligi haqida gap borganda, ba'zilar uni milliyligimizga xos boʻlmagan jihat deb qarashadi. Ayrimlar esa gender tenglik–bu millatimizga xos xususiyat ekanini ta'kidlashadi.
Gender tenglik tushunchasi haqida gap ketar ekan, aslida u nima ekanligiga toʻxtalib oʻtmasak boʻlmas. Gender tenglik – bu jinsiy tenglik ya'ni erkaklar va ayollarning oilada va jamiyatdagi tengligi, teng huquqliligini nazarda tutadi. Bu borada esa har kimning oʻz qarashi mavjud. Aniqrogʻi, ba'zilar buni milliyligimizga xos jihat deb qarasa, ayrimlar esa buni inkor etadi. Jamiyatimizda insonlar orasidagi ushbu ikki xil qarashlarni atroflicha oʻrganib, ushbu essemda yoritib berishga harakat qilaman.
Bugungi kunda koʻplab davlatlarda jinsiy tenglikni ta'minlash ustuvor vazifalardan biri boʻlmoqda. Chunki, dunyo boʻyicha ayollarning juda koʻpchiligi har xil turdagi zoʻravonliklar qurboni boʻlib, himoyaga muhtoj. Statistika maʼlumotlariga qaraganda, Yevropada ayollarning 20%dan 50%gacha boʻlgan qismi oilaviy zoʻravonlikdan qiynalishadi. Yana bir qiziq fakt, dunyo aholisining deyarli teng yarmini ayollar tashkil etsa-da, milliy parlamentda ishlaydigan ayollarning bor yoʻgʻi 18,5% i, oʻrtacha esa 25% dan kam deb aytiladi. BMTning ma'lumotlariga qaraganda, dunyo boʻyicha har beshinchi ayol jismoniy va jinsiy zoʻravonlikka uchraydi. Gender tenglik masalasi esa butun dunyo boʻylab dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Xoʻsh, bu borada oʻzimizda qanday ishlar amalga oshirilmoqda? Soʻngi yillarda gender tenglikni taʼminlash maqsadida yurtimizda ham koʻplab ishlar amalga oshirilmoqda.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 46-moddasida “Xotin-qizlar va erkaklar teng huquqlidirlar”, deb belgilangan. Demak, gender tengligining ham xalqaro, huquqiy ham konstitutsiyaviy huquqiy
asosi kafolatlangan. Oʻzbekiston respublikasi esa 2019-yildan buyon dunyo boʻyicha gender tenglik koʻrsatkichi roʻyhatida qatnashib kelmoqda. Gender tenglik boʻyicha komissiya ham faoliyat yuritib keladi va Oliy Majlis Senati Raisi Tanzila Narbaeva Oʻzbekiston Respublikasi Gender tenglikni taʼminlash masalalari boʻyicha komissiyasining raisi hisoblanadi. Bu borada bajarilayotgan ishlardan asosiy maqsad esa ayollarning har tomondan huquqiy himoyalash, har xil turdagi zoʻravonliklar, koʻngilsiz voqealarning oldini olishdir.
Ana endi tanganing ikkinchi tomoniga nazar tashlaymiz, ya'ni, "gender tenglik tushunchasi milliyligimizga xos boʻlmagan xususiyat" deb qaraydiganlarning ham fikrlarini oʻrganib chiqamiz. Bu tushuncha tariximizga ham borib taqaladi. Oʻsha paytlarda ayollar erkaklarga nisbatdan past darajada koʻrilgan. Ayol faqat oila bekasi, uning vazifasi: farzandini dunyoga keltirish va oilasiga sodiq umr yoʻldoshi boʻlish deb hisoblangan. Har davrning oʻz dunyoqarashi, tosh-u tarozisi boʻlgani kabi zamon rivojlangani sari bu tushunchalar ham bir qadar oʻzgardi. Ammo, oramizda hozir ham bunday fikrlaydigan insonlar yoʻq emas. Bu tushuncha ayollarning kamsitilishi va turli zoʻravonliklar sababi ham boʻlishi hech kimga sir emas.
Xulosa qilib aytganda, jamiyatda har bir jins vakilining o'z o'rni bor, ularning har birining vazifasi,
imkoniyati mavjud. Ba'zi hollarda esa har ikkisining tengsizligi ayniqsa, ayollarning kamsitilishi natijasida ko'plab noxush holatlar namoyon bo'ladi. Jamiyatda har ikki shaxsning ham teng bo'lishi– bu ayolning erkak kishidan ustun degani emas, faqatgina har ikkisining teng huquqlari borligini isbotlash uchun gender tengligi iborasi jamiyatimizga kirib keldi. Vaholanki, har bir ayolning ham o'z kuch irodasi borligi, unga zaif, hech bir ishni qila olmaydigan shaxs sifatida qaramasligimiz lozim.
Ayol bu hayot muvozanatidir. Uning o'rni nafaqat oilada, balki
jamiyatda ham aks etadi. Bugun u ham quruvchi, ham duradgor, ham chegarachidir. Yana bir eng
ulug' vazifasi: millat farzandlari tarbiyalovchi shaxs. Jamiyatda qancha ular uchun sharoit yaratilar ekan ayollar bu imkoniyatdan samarali foydalana oladi. Gender tengligi ta’minlanishi– bu har bir xotin-qizlar uchun yana bir ishonch demakdir.
Gender tenglik tushunchasi haqida gap ketar ekan, aslida u nima ekanligiga toʻxtalib oʻtmasak boʻlmas. Gender tenglik – bu jinsiy tenglik ya'ni erkaklar va ayollarning oilada va jamiyatdagi tengligi, teng huquqliligini nazarda tutadi. Bu borada esa har kimning oʻz qarashi mavjud. Aniqrogʻi, ba'zilar buni milliyligimizga xos jihat deb qarasa, ayrimlar esa buni inkor etadi. Jamiyatimizda insonlar orasidagi ushbu ikki xil qarashlarni atroflicha oʻrganib, ushbu essemda yoritib berishga harakat qilaman.
Bugungi kunda koʻplab davlatlarda jinsiy tenglikni ta'minlash ustuvor vazifalardan biri boʻlmoqda. Chunki, dunyo boʻyicha ayollarning juda koʻpchiligi har xil turdagi zoʻravonliklar qurboni boʻlib, himoyaga muhtoj. Statistika maʼlumotlariga qaraganda, Yevropada ayollarning 20%dan 50%gacha boʻlgan qismi oilaviy zoʻravonlikdan qiynalishadi. Yana bir qiziq fakt, dunyo aholisining deyarli teng yarmini ayollar tashkil etsa-da, milliy parlamentda ishlaydigan ayollarning bor yoʻgʻi 18,5% i, oʻrtacha esa 25% dan kam deb aytiladi. BMTning ma'lumotlariga qaraganda, dunyo boʻyicha har beshinchi ayol jismoniy va jinsiy zoʻravonlikka uchraydi. Gender tenglik masalasi esa butun dunyo boʻylab dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Xoʻsh, bu borada oʻzimizda qanday ishlar amalga oshirilmoqda? Soʻngi yillarda gender tenglikni taʼminlash maqsadida yurtimizda ham koʻplab ishlar amalga oshirilmoqda.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 46-moddasida “Xotin-qizlar va erkaklar teng huquqlidirlar”, deb belgilangan. Demak, gender tengligining ham xalqaro, huquqiy ham konstitutsiyaviy huquqiy
asosi kafolatlangan. Oʻzbekiston respublikasi esa 2019-yildan buyon dunyo boʻyicha gender tenglik koʻrsatkichi roʻyhatida qatnashib kelmoqda. Gender tenglik boʻyicha komissiya ham faoliyat yuritib keladi va Oliy Majlis Senati Raisi Tanzila Narbaeva Oʻzbekiston Respublikasi Gender tenglikni taʼminlash masalalari boʻyicha komissiyasining raisi hisoblanadi. Bu borada bajarilayotgan ishlardan asosiy maqsad esa ayollarning har tomondan huquqiy himoyalash, har xil turdagi zoʻravonliklar, koʻngilsiz voqealarning oldini olishdir.
Ana endi tanganing ikkinchi tomoniga nazar tashlaymiz, ya'ni, "gender tenglik tushunchasi milliyligimizga xos boʻlmagan xususiyat" deb qaraydiganlarning ham fikrlarini oʻrganib chiqamiz. Bu tushuncha tariximizga ham borib taqaladi. Oʻsha paytlarda ayollar erkaklarga nisbatdan past darajada koʻrilgan. Ayol faqat oila bekasi, uning vazifasi: farzandini dunyoga keltirish va oilasiga sodiq umr yoʻldoshi boʻlish deb hisoblangan. Har davrning oʻz dunyoqarashi, tosh-u tarozisi boʻlgani kabi zamon rivojlangani sari bu tushunchalar ham bir qadar oʻzgardi. Ammo, oramizda hozir ham bunday fikrlaydigan insonlar yoʻq emas. Bu tushuncha ayollarning kamsitilishi va turli zoʻravonliklar sababi ham boʻlishi hech kimga sir emas.
Xulosa qilib aytganda, jamiyatda har bir jins vakilining o'z o'rni bor, ularning har birining vazifasi,
imkoniyati mavjud. Ba'zi hollarda esa har ikkisining tengsizligi ayniqsa, ayollarning kamsitilishi natijasida ko'plab noxush holatlar namoyon bo'ladi. Jamiyatda har ikki shaxsning ham teng bo'lishi– bu ayolning erkak kishidan ustun degani emas, faqatgina har ikkisining teng huquqlari borligini isbotlash uchun gender tengligi iborasi jamiyatimizga kirib keldi. Vaholanki, har bir ayolning ham o'z kuch irodasi borligi, unga zaif, hech bir ishni qila olmaydigan shaxs sifatida qaramasligimiz lozim.
Ayol bu hayot muvozanatidir. Uning o'rni nafaqat oilada, balki
jamiyatda ham aks etadi. Bugun u ham quruvchi, ham duradgor, ham chegarachidir. Yana bir eng
ulug' vazifasi: millat farzandlari tarbiyalovchi shaxs. Jamiyatda qancha ular uchun sharoit yaratilar ekan ayollar bu imkoniyatdan samarali foydalana oladi. Gender tengligi ta’minlanishi– bu har bir xotin-qizlar uchun yana bir ishonch demakdir.