Turkiya diplomatiyasining yangi yo‘nalishi: Suriya
Mexroj Imomov, mustaqil tadqiqotchi
Turkiya tashqi ishlar vaziri Hakan Fidanning Damashqqa tashrifi va yangi suriyalik hukumat yetakchisi Ahmad al-Sharo (al-G’iloniy nomi bilan tanilgan) bilan uchrashuvi turk-suriya munosabatlarida yangi sahifani ochadi. Bu tashrif, tashqi ishlar vazirlari darajasidagi birinchi rasmiy tashrif bo‘lib, nafaqat diplomatik, balki ramziy ahamiyatga ham ega. Bungacha MIT (Razvedka xizmati) rahbari Ibrahim Kalinning tashrifi allaqachon ikki tomonlama munosabatlardagi chuqur o‘zgarishlarga ishora qilgandi.
Turkiya asosiy o‘yinchi sifatida
Xalqaro va mintaqaviy aktorlar orasida alohida o‘rinni egallagan Turkiya Suriya tiklanish jarayonida asosiy hamkor bo‘lishga tayyor ekanligini namoyon qilmoqda. Ko‘pgina davlatlardan farqli o‘laroq, Anqara Suriya barqarorligini nafaqat mintaqa, balki global tartib uchun manfaatli deb biladi. Suriya xalqining o‘z kelajagini belgilashdagi suveren huquqiga qaratilgan e’tibor Turkiyaning ushbu jarayondagi roliga ishonchni mustahkamlaydi.
Hamkorlikning yangi modeli
Turkiya va Suriya o‘rtasidagi munosabatlarning tarixiy konteksti shuni ko‘rsatadiki, “maxsus” hamkorlikni rivojlantirish boshqa davlatlar uchun ham model bo‘lishi mumkin. Infratuzilma, turar-joy fondi, sog‘liqni saqlash va ta’lim tizimlari tiklanishi, shuningdek barqaror davlat tuzilmasini yaratish ustida birgalikdagi ishlar turk-suriya munosabatlarini odatiy diplomatiya doirasidan chiqaradi.
Ushbu model muvaffaqiyati Birinchi jahon urushidan keyin shakllangan va mintaqadan tashqaridagi kuchlarning manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan an’anaviy Yaqin Sharq “tuzilmasi”ni o‘zgartirishi mumkin.
Sinovlar va istiqbollar
Biroq, bu optimizm ma’lum xavflar bilan chambarchas bog‘liq. Suriya tiklanishi va o‘tish davri jarayoni nafaqat katta resurslarni, balki yangi Suriya rahbariyati va xalqaro hamjamiyatning siyosiy irodasini ham talab qiladi. Turkiya sanksiyalarni bekor qilish, iqtisodiy yordamni rag‘batlantirish va terrorizmga qarshi kurashda asosiy rolni o‘ynashi mumkin.
Hakan Fidanning so‘zlariga ko‘ra: “Endi kutib o‘tirish vaqti emas. Harakat qilishimiz kerak”. Ushbu pozitsiya Anqaraning ambitsiyalarini anglashga yordam beradi.
Yaqin kelajakda Turkiya va Suriya o‘rtasidagi faol muloqotning oshishi, aniq rejalarning shakllanishi va birgalikdagi loyihalarning amalga oshirilishini kutish mumkin. Ushbu harakatlar muvaffaqiyati mintaqada uzoq kutilgan barqarorlik sari muhim qadam bo‘ladi.
@erontahlili
Mexroj Imomov, mustaqil tadqiqotchi
Turkiya tashqi ishlar vaziri Hakan Fidanning Damashqqa tashrifi va yangi suriyalik hukumat yetakchisi Ahmad al-Sharo (al-G’iloniy nomi bilan tanilgan) bilan uchrashuvi turk-suriya munosabatlarida yangi sahifani ochadi. Bu tashrif, tashqi ishlar vazirlari darajasidagi birinchi rasmiy tashrif bo‘lib, nafaqat diplomatik, balki ramziy ahamiyatga ham ega. Bungacha MIT (Razvedka xizmati) rahbari Ibrahim Kalinning tashrifi allaqachon ikki tomonlama munosabatlardagi chuqur o‘zgarishlarga ishora qilgandi.
Turkiya asosiy o‘yinchi sifatida
Xalqaro va mintaqaviy aktorlar orasida alohida o‘rinni egallagan Turkiya Suriya tiklanish jarayonida asosiy hamkor bo‘lishga tayyor ekanligini namoyon qilmoqda. Ko‘pgina davlatlardan farqli o‘laroq, Anqara Suriya barqarorligini nafaqat mintaqa, balki global tartib uchun manfaatli deb biladi. Suriya xalqining o‘z kelajagini belgilashdagi suveren huquqiga qaratilgan e’tibor Turkiyaning ushbu jarayondagi roliga ishonchni mustahkamlaydi.
Hamkorlikning yangi modeli
Turkiya va Suriya o‘rtasidagi munosabatlarning tarixiy konteksti shuni ko‘rsatadiki, “maxsus” hamkorlikni rivojlantirish boshqa davlatlar uchun ham model bo‘lishi mumkin. Infratuzilma, turar-joy fondi, sog‘liqni saqlash va ta’lim tizimlari tiklanishi, shuningdek barqaror davlat tuzilmasini yaratish ustida birgalikdagi ishlar turk-suriya munosabatlarini odatiy diplomatiya doirasidan chiqaradi.
Ushbu model muvaffaqiyati Birinchi jahon urushidan keyin shakllangan va mintaqadan tashqaridagi kuchlarning manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan an’anaviy Yaqin Sharq “tuzilmasi”ni o‘zgartirishi mumkin.
Sinovlar va istiqbollar
Biroq, bu optimizm ma’lum xavflar bilan chambarchas bog‘liq. Suriya tiklanishi va o‘tish davri jarayoni nafaqat katta resurslarni, balki yangi Suriya rahbariyati va xalqaro hamjamiyatning siyosiy irodasini ham talab qiladi. Turkiya sanksiyalarni bekor qilish, iqtisodiy yordamni rag‘batlantirish va terrorizmga qarshi kurashda asosiy rolni o‘ynashi mumkin.
Hakan Fidanning so‘zlariga ko‘ra: “Endi kutib o‘tirish vaqti emas. Harakat qilishimiz kerak”. Ushbu pozitsiya Anqaraning ambitsiyalarini anglashga yordam beradi.
Yaqin kelajakda Turkiya va Suriya o‘rtasidagi faol muloqotning oshishi, aniq rejalarning shakllanishi va birgalikdagi loyihalarning amalga oshirilishini kutish mumkin. Ushbu harakatlar muvaffaqiyati mintaqada uzoq kutilgan barqarorlik sari muhim qadam bo‘ladi.
@erontahlili