Grigoriy kalendariga o'tish
1582-yil oktabr oyida 10 kun "yo‘qolishi"ning sababi Grigoriy taqvimining joriy etilishi edi. Bu taqvim Yulian taqvimining o‘rnini bosgandi. Bu islohotni Papa Grigoriy XIII boshlagan bo‘lib, Yulian taqvimi yil davomiyligini to‘g‘ri o‘lchay olmaganligi uchun amalga oshirilgan edi.
Yulian kalendarida muammo nimada edi?
Yulian taqvimi, mil.avv. 45-yilda Yuliy Sezar tomonidan joriy etilgan, yil davomiyligini 365,25 kun deb hisoblagan va har to‘rt yilda bir marta kabisa yilini qo‘shib borgan. Ammo aslida quyosh yili 365,2422 kun davom etadi. Har yili 11 daqiqa farq yig‘ilib, taqvim bilan fasllar o‘rtasida har 128 yilda 1 kunlik og‘ish yuzaga kelgan.
16-asrga kelib, bu og‘ish 10 kunni tashkil qildi. Masalan, bahorgi tengkunlik (21-mart) o‘rniga 11-martga to‘g‘ri kelib qoldi. Bu esa Pasxa kabi diniy bayramlarning noto‘g‘ri sanalarda nishonlanishiga sabab bo‘ldi.
Yechim sifatida yangi kalendar joriy etildi.
Taqvimni quyosh yiliga moslashtirish va bu xatoni to‘g‘rilash uchun Papa Grigoriy XIII 1582-yilda "Inter gravissimas" farmonini chiqardi. Islohotga ko‘ra:
- 10 kun taqvimdan olib tashlandi: Islohotni qabul qilgan davlatlarda 1582-yil 4-oktabrdan keyin to‘g‘ridan-to‘g‘ri 15-oktabr boshlangan.
- Kabisa yillari uchun yangi qoidalar kiritildi:
4 ga bo‘linadigan yillar kabisa yili bo‘lib qolaveradi, ammo 100 ga bo‘linadigan yillar faqat 400 ga ham bo‘lingandagina kabisa yili hisoblanadi. Masalan:
1600-yil kabisa yili.
1700, 1800 va 1900-yillar kabisa yili emas.
2000-yil kabisa yili.
Ammo hamma davlatlarda ham Grigoriy taqvimi bu ko'rinishda emas.
Katolik davlatlar, masalan, Ispaniya, Portugaliya va Italiya uni 1582-yilda qabul qilgan. Protestant va pravoslav davlatlar esa keyinchalik qabul qilishgan. Masalan:
Angliya va uning koloniyalari 1752-yilda, 11 kunni "yo‘qotib" (2-sentabrdan keyin 14-sentabr bo‘lgan) taqvimga o‘tgan.
Rossiya esa 1918-yilda, Oktyabr inqilobidan keyin qabul qilgan.
1582-yil oktabr oyida 10 kun "yo‘qolishi"ning sababi Grigoriy taqvimining joriy etilishi edi. Bu taqvim Yulian taqvimining o‘rnini bosgandi. Bu islohotni Papa Grigoriy XIII boshlagan bo‘lib, Yulian taqvimi yil davomiyligini to‘g‘ri o‘lchay olmaganligi uchun amalga oshirilgan edi.
Yulian kalendarida muammo nimada edi?
Yulian taqvimi, mil.avv. 45-yilda Yuliy Sezar tomonidan joriy etilgan, yil davomiyligini 365,25 kun deb hisoblagan va har to‘rt yilda bir marta kabisa yilini qo‘shib borgan. Ammo aslida quyosh yili 365,2422 kun davom etadi. Har yili 11 daqiqa farq yig‘ilib, taqvim bilan fasllar o‘rtasida har 128 yilda 1 kunlik og‘ish yuzaga kelgan.
16-asrga kelib, bu og‘ish 10 kunni tashkil qildi. Masalan, bahorgi tengkunlik (21-mart) o‘rniga 11-martga to‘g‘ri kelib qoldi. Bu esa Pasxa kabi diniy bayramlarning noto‘g‘ri sanalarda nishonlanishiga sabab bo‘ldi.
Yechim sifatida yangi kalendar joriy etildi.
Taqvimni quyosh yiliga moslashtirish va bu xatoni to‘g‘rilash uchun Papa Grigoriy XIII 1582-yilda "Inter gravissimas" farmonini chiqardi. Islohotga ko‘ra:
- 10 kun taqvimdan olib tashlandi: Islohotni qabul qilgan davlatlarda 1582-yil 4-oktabrdan keyin to‘g‘ridan-to‘g‘ri 15-oktabr boshlangan.
- Kabisa yillari uchun yangi qoidalar kiritildi:
4 ga bo‘linadigan yillar kabisa yili bo‘lib qolaveradi, ammo 100 ga bo‘linadigan yillar faqat 400 ga ham bo‘lingandagina kabisa yili hisoblanadi. Masalan:
1600-yil kabisa yili.
1700, 1800 va 1900-yillar kabisa yili emas.
2000-yil kabisa yili.
Ammo hamma davlatlarda ham Grigoriy taqvimi bu ko'rinishda emas.
Katolik davlatlar, masalan, Ispaniya, Portugaliya va Italiya uni 1582-yilda qabul qilgan. Protestant va pravoslav davlatlar esa keyinchalik qabul qilishgan. Masalan:
Angliya va uning koloniyalari 1752-yilda, 11 kunni "yo‘qotib" (2-sentabrdan keyin 14-sentabr bo‘lgan) taqvimga o‘tgan.
Rossiya esa 1918-yilda, Oktyabr inqilobidan keyin qabul qilgan.