Кексаликка суянч ҳозирлаш
(адвокат айтган воқеа)
Оиласидан ажрашиб, бир яшар фарзанди билан ша-ҳарда ёлғиз она бўлиб яшаган бир сотувчи аёлнинг қизи вояга етди. Аёл ҳеч нарсага зориқмай кун кечирди, қизи-нинг ҳам айтганини муҳайё қилиб ўстирди. Улар вилоят марказида яшар эди. Албатта, собиқ эри алимент тўлаш-ни канда қилмади. Онаси қизида отасига нисбатан шун-чалар қора чаплаб тасаввур уйғотган эдики, ҳатто бир сўм юбормайди деб доим уни ишонтириб келди. Галдаги мақсади суянчиғини қўлдан чиқармаслик, унинг ҳаёти-ни барбод қилиб бўлса ҳам, шу уйда умрбод олиб қолиш эди. Аёлнинг ичкуёвга тоқати йўқ, қизини қўйворишни ҳам истамасди. Лекин қизининг ҳаётда бир овунчоғи бўлмаса, бир куни онасини ташлаб кетиши тайин, аёл буни жуда яхши билади. Ўзига ҳам невара керак. Шу ниятда бир-икки йилдан бери қизининг қулоғига қуйиб келган сўзларини янада жиддийроқ қилиб айта бошлади.
- Ёлғиз она бўлсам ҳам ҳеч кимдан камим йўқ, эмин-эркин, нимани хоҳласам, шуни қилиб яшаб келяпман, дерди у ҳар гал. Менга сен соғ-саломат юрсанг, иккала-миз бўлсак, шунинг ўзи кифоя эди. Ортиқча ташвишни бошимга ураманми? Мана, ўзинг кўриб келяпсан, икка-ламиз қандай ажойиб яшаяпмиз, худога шукр. Ота-она-си бирга бўлганларнинг қанчаси сенга ҳавас қилишади, шуни биласанми? Ҳозир ҳам суқсурдай бўлиб юрибман, ҳеч ким мени ўттиз тўққиз ёшга кирган демайди. Одам дегани дунёга бир марта келади. Билган нарсам шу бўл-дики, ўзингни ўзинг аямасанг, бошқа биров сени аямай-ди. Кўявер, эркак кишининг боридан йўғи яхши экан. Бунинг устига қайнонанинг қош-қовоғини кўтаришнинг ўзи бўлмайди. Нега энди, ҳе йўқ-бе йўқ, бировнинг азоб-ларига чидаб, сочим эрта оқариши керак? Барибир тинч яшагани қўйишмайди. Лекин фарзандсиз қолиб кетиш-дан худо асрасин, болам. Сенинг ҳам биттагина боланг бўлса дейман. Неварам иккаламизнинг ҳам боламиз бў-ларди-да. Қариган чоғимизда сенга ҳам, менга ҳам суян-чиқ, ҳаёт қонуни шу. Ҳаммамиз ҳам иссиқ жон, сени ёл-ғиз ташлаб кетолмайман ахир.
Онаси бундай гаплар билан яна бир-икки йилча уни обдан пишитди. Қизи коллежни битирганидан бир йил ўтиб, аёл қатъий ҳаракатларга киришди. Бу пайтда қизи дўконда ишлаётган эди.
Кўча-кўйда, автобусда юрганингда эътиборли бўл, бирор иш билан қишлоқдан шаҳарга келган соддароқ йигитлар учрайди. Уйланиш ҳаракатида қизларга кўз қи-рини ташлаб, жуфтини излаб юрганлар қанча, ўқимишлилари ҳам бор. Ана шунақалардан бирортасини илин тирсанг, худонинг бергани шу бўлади, қизим. Йигит киши дегани кўр бўлади, «шунга уйланаман», деб туриб олса, ота-онаси ғиринг демай олиб беради. Тўй килиб узатаман, чиройли келин бўласан. Бир фарзанд кўри шинг билан қишлоқи куёвнинг паттасини қўлига тутки замиз. Бировнинг уйида сочингни супурги, қўлингни ко сов қиламан деб қиз боққаним йўқ. Бунга чидолмайман, онангман ахир. У эса ўзининг қишлоғидан яна уйланиб олади, унақа соддагина йигитларга қизлар жон-жон деб тегишади. Ҳа энди, бир марта оғзи куйгандан кейин ша ҳардан уйланмайди-да. Бизга ҳам шуниси дуруст, кўздан нари, ғалвадан йироқ бўламиз. Вуй, шу кунлар қачон ке ларкин-а. Ўғилми-қизми, фарқи йўқ, ўз боланг бўлса бас Агар ўз ҳаётимдан норизо бўлсам, сенга бундай гапларни айтмасдим. Ҳамма ҳам яшашни билавермайди, билга ним учун сени аяйман-да, болам.
Қиз бу аврашларга чиппа-чин ишонган, онасининг ҳар бир гапини қулоғига қуйиб олган эди.
Ниҳоят қиз худди онаси айтгандай бир йигит билан автобусда танишиб олди. Кўп ўтмай қиз унга деди:
Онам бу умр савдоси, ёлғиз қизимсан, у билан гапла шиб кўрай деяпти.
Ичкуёв бўлмаслигимни айтганман, кўнади деган дингиз.
Мен ҳам ойим бунга рози эканини сизга айтганман. Ўзингизни бир кўрмоқчи холос, маъқул келишингизга ишонаман.
...Орадан бир йил ўтди, яқинда ўғил туққан келин киш лоққа кўникиб кетгандай кўринарди. Бир куни онасининг бизникида ҳам ҳар пайтда бир ойча туриб кетинглар, не-варамни мен ҳам яхши кўраман деганини айтиб, бунга эрини кўндирди. Қайнонасининг уйида бир ҳафта яшаб,йигит аслида улар нима ниятда эканини тушуниб етди. Аниқроғи, она-қиз унга очиғини айтишди. Орада жанжал кўтарилди, ниҳоят қайнона гап охирида куёвига деди:- Умринг алимент тўлаб ўтади, бошқа иложинг йўқ.
(адвокат айтган воқеа)
Оиласидан ажрашиб, бир яшар фарзанди билан ша-ҳарда ёлғиз она бўлиб яшаган бир сотувчи аёлнинг қизи вояга етди. Аёл ҳеч нарсага зориқмай кун кечирди, қизи-нинг ҳам айтганини муҳайё қилиб ўстирди. Улар вилоят марказида яшар эди. Албатта, собиқ эри алимент тўлаш-ни канда қилмади. Онаси қизида отасига нисбатан шун-чалар қора чаплаб тасаввур уйғотган эдики, ҳатто бир сўм юбормайди деб доим уни ишонтириб келди. Галдаги мақсади суянчиғини қўлдан чиқармаслик, унинг ҳаёти-ни барбод қилиб бўлса ҳам, шу уйда умрбод олиб қолиш эди. Аёлнинг ичкуёвга тоқати йўқ, қизини қўйворишни ҳам истамасди. Лекин қизининг ҳаётда бир овунчоғи бўлмаса, бир куни онасини ташлаб кетиши тайин, аёл буни жуда яхши билади. Ўзига ҳам невара керак. Шу ниятда бир-икки йилдан бери қизининг қулоғига қуйиб келган сўзларини янада жиддийроқ қилиб айта бошлади.
- Ёлғиз она бўлсам ҳам ҳеч кимдан камим йўқ, эмин-эркин, нимани хоҳласам, шуни қилиб яшаб келяпман, дерди у ҳар гал. Менга сен соғ-саломат юрсанг, иккала-миз бўлсак, шунинг ўзи кифоя эди. Ортиқча ташвишни бошимга ураманми? Мана, ўзинг кўриб келяпсан, икка-ламиз қандай ажойиб яшаяпмиз, худога шукр. Ота-она-си бирга бўлганларнинг қанчаси сенга ҳавас қилишади, шуни биласанми? Ҳозир ҳам суқсурдай бўлиб юрибман, ҳеч ким мени ўттиз тўққиз ёшга кирган демайди. Одам дегани дунёга бир марта келади. Билган нарсам шу бўл-дики, ўзингни ўзинг аямасанг, бошқа биров сени аямай-ди. Кўявер, эркак кишининг боридан йўғи яхши экан. Бунинг устига қайнонанинг қош-қовоғини кўтаришнинг ўзи бўлмайди. Нега энди, ҳе йўқ-бе йўқ, бировнинг азоб-ларига чидаб, сочим эрта оқариши керак? Барибир тинч яшагани қўйишмайди. Лекин фарзандсиз қолиб кетиш-дан худо асрасин, болам. Сенинг ҳам биттагина боланг бўлса дейман. Неварам иккаламизнинг ҳам боламиз бў-ларди-да. Қариган чоғимизда сенга ҳам, менга ҳам суян-чиқ, ҳаёт қонуни шу. Ҳаммамиз ҳам иссиқ жон, сени ёл-ғиз ташлаб кетолмайман ахир.
Онаси бундай гаплар билан яна бир-икки йилча уни обдан пишитди. Қизи коллежни битирганидан бир йил ўтиб, аёл қатъий ҳаракатларга киришди. Бу пайтда қизи дўконда ишлаётган эди.
Кўча-кўйда, автобусда юрганингда эътиборли бўл, бирор иш билан қишлоқдан шаҳарга келган соддароқ йигитлар учрайди. Уйланиш ҳаракатида қизларга кўз қи-рини ташлаб, жуфтини излаб юрганлар қанча, ўқимишлилари ҳам бор. Ана шунақалардан бирортасини илин тирсанг, худонинг бергани шу бўлади, қизим. Йигит киши дегани кўр бўлади, «шунга уйланаман», деб туриб олса, ота-онаси ғиринг демай олиб беради. Тўй килиб узатаман, чиройли келин бўласан. Бир фарзанд кўри шинг билан қишлоқи куёвнинг паттасини қўлига тутки замиз. Бировнинг уйида сочингни супурги, қўлингни ко сов қиламан деб қиз боққаним йўқ. Бунга чидолмайман, онангман ахир. У эса ўзининг қишлоғидан яна уйланиб олади, унақа соддагина йигитларга қизлар жон-жон деб тегишади. Ҳа энди, бир марта оғзи куйгандан кейин ша ҳардан уйланмайди-да. Бизга ҳам шуниси дуруст, кўздан нари, ғалвадан йироқ бўламиз. Вуй, шу кунлар қачон ке ларкин-а. Ўғилми-қизми, фарқи йўқ, ўз боланг бўлса бас Агар ўз ҳаётимдан норизо бўлсам, сенга бундай гапларни айтмасдим. Ҳамма ҳам яшашни билавермайди, билга ним учун сени аяйман-да, болам.
Қиз бу аврашларга чиппа-чин ишонган, онасининг ҳар бир гапини қулоғига қуйиб олган эди.
Ниҳоят қиз худди онаси айтгандай бир йигит билан автобусда танишиб олди. Кўп ўтмай қиз унга деди:
Онам бу умр савдоси, ёлғиз қизимсан, у билан гапла шиб кўрай деяпти.
Ичкуёв бўлмаслигимни айтганман, кўнади деган дингиз.
Мен ҳам ойим бунга рози эканини сизга айтганман. Ўзингизни бир кўрмоқчи холос, маъқул келишингизга ишонаман.
...Орадан бир йил ўтди, яқинда ўғил туққан келин киш лоққа кўникиб кетгандай кўринарди. Бир куни онасининг бизникида ҳам ҳар пайтда бир ойча туриб кетинглар, не-варамни мен ҳам яхши кўраман деганини айтиб, бунга эрини кўндирди. Қайнонасининг уйида бир ҳафта яшаб,йигит аслида улар нима ниятда эканини тушуниб етди. Аниқроғи, она-қиз унга очиғини айтишди. Орада жанжал кўтарилди, ниҳоят қайнона гап охирида куёвига деди:- Умринг алимент тўлаб ўтади, бошқа иложинг йўқ.