Sa’ha’r turıp shıqsam Amu boyına,
Guller g’umshalanıp kuldi Ayımxan.
O’ner sahnasının’ shadlı toyında
Hawazın’ suysintti eldi Ayımxan.
Ibrayım Yusupov.
16 ёшидаёқ Қорақалпоқ театри саҳнасида миллионлаб томошабинларнинг қалбини забт этган бетакрор санъаткор Айимхан Шамуратова 1917 йили Қорақалпоғистон Республикаси Қўнғирот туманида дунёга келади.
Ёшлигидан чиройли овози билан овул тўйларида, йигит-қизлар базмларида халқ қўшиқларини ижро қилиб ўз мухлисларига эга бўлади. Уйдагиларнинг эътирозига қарамасдан, 1932 йили Қўнғирот колхоз театрида актриса сифатида ўз меҳнат фаолиятини бошлайди. Айимхан Шамуратова Қорақалпоғистон аёлларининг саҳнага чиқишига йўл очиб берган илк актриса. Ўша пайтлари Қорақалпоғистон театр саҳналарида аёлларнинг қўшиқ айтиши рол ўйнашига имкон бўлмаган. Саҳнада аёл образини ҳам эркаклар ижро этишган. 1933 йили Қорақалпоқ давлат театрининг бадий раҳбари ва директори А.Утеповнинг таклифи билан А. Шамуратова театрга актриса бўлиб келади. Чиройли овози ва маҳорати билан театрда барчага маъқул бўлиб, унга спектакллардаги лирик қаҳрамон ролларини бера бошлашади ва умри давомида мустақил спектаклларда бош қаҳрамон образларини яратади.
1939 йили ўз маҳоратини янада мустаҳкамлаш мақсадида Москва давлат консерваториясига ўқишга киради. Лекин оилавий шароит ва 1941 йил бошланган уруш туфайли ўқишини давом эттира олмайди.
Айимхан Шамуратова уруш йилларида оғир шароитга қарамасдан эркаклар билан бирдек меҳнат қилиб фронтга озиқ-овқат, кийим-кечак ва пул жўнатади. 1942 йили Қорақалпоқ давлат театрида 2та агитбригада ташкил қилиниб, биттасига А. Шамуратова бошчилик қилади. Бу бригадалар Республика бўйлаб барча туман ва олис қишлоқларда концерт бериб, ундан тушган пулни фронтга жўнатиб туришган. 1944 йили унинг номига Халқ комиссарлар қўмитасидан миннатдорчилик телеграммаси келади.
А. Шамуратовага 1940 йили Қорақалпоғистон халқ артисти, 1950 йили Ўзбекистон халқ артисти унвонлари берилди. Бир неча маротаба Нукус шаҳар ва Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси номидан депутатликка сайланган. Вафотидан сўнг 2004 йили “Буюк хизматлари учун” ордени билан мукофотланади. Нукус шаҳрида Айимхан Шамуратова ва унинг турмуш ўртоғи Амет Шамуратовлар номида уй музейи фарзандлари томонидан 1999 йилда ташкил қилинган. Нукус шаҳрининг марказий кўчаларидан бирига Айимхан Шамуратова номи берилган.
Зулфия Торебаева тайёрлади
#СукутСақлама