#tarbiya
Xonadonning aka yoki opa bo'lgan farzandlariga "kattalik" unvonini berish ko'pchiligimiz yo'l qo'yadigan va qizg'anish tuyg'usini kuchaytiradigan xatolarimizdan biridir. Darhaqiqat, jamiyatimizda "katta bo'lib qolganlardan" o'zini bosib olish(bosiqlik), o'z haqini himoya qilmaslik kabi xatti-harakatlar kutiladi. Vaholanki, 1-farzandimiz necha yoshda bo'lmasin, u baribir bola. Ularning ham yoshiga mos ehtiyojlari, umidlari, va huquqlari bor. U ukali bo'ldim, deb bu ehtiyojlaridan voz kechishga, kechiktirib turishga yoki yashirishga majbur emas. Shu o'rinda, biz ota-onalar "katta bo'lib qolding" jumlasini qo'llaganimizda, qanchalik "ijobiy" urg'u bersak, farzandimizning akalik yoki opalik maqomini osonlik bilan qabul qilishiga shunchalik yordam bergan bo'lamiz. Buning uchun esa katta bo'lishning huquq va chegaralari kengayishi, farosatning ortishi kerakligini anglashga muhtojmiz. Jamiyatimizda esa buning teskarisi, bolalar kichikligida istaganlarini qilishlari mumkin. Yoshi ulg'ayib borishi bilan ochilishi kerak bo'lgan chegaralar, aksincha, bola ulg'aygani sari qattiqroq nazorat ostida bo'lib boraveradi. Misol uchun ona jim o'tirsin deb telefonini kichik bolasiga berib qo'yar ekan, vaqtini belgilamay, ishini bitirib olgunicha indamay turishi mumkin. Boshqa tomondan katta farzand telefonni qo'liga olganda "darsingni qil, qo'y telefonni, telefon o'ynaganing o'ynagan" kabi jumlalar birin-ketin yog'iladi. Holbuki gap texnologiya haqida ketganda, maktabgacha yoshdagi bolaning kundalik texnologiyadan foydalanish huquqi yoshiga qarab 15 daqiqadan yarim soatgacha bo'lsa, boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun 45 daqiqadan 1 soatgacha, o'rta maktabdagi bolasiga esa 1-2 soat tarzida kengaytirib borilishi kerak. Aslida, hayotdagi barcha qonun-qoidalarga doir munosabat shunday. Yoshlikda ko'proq cheklangan va nazorat ostida o'sib ulg'ayish, katta bo'lganida esa yanada erkinroq va kengroq huquqlarga ega bo'lish. Darhaqiqat, bolaning yoshi ulg'aygani sayin uning tushunchasi, xohishlari boshqarish qobiliyati, qat'iyatli bo'lish ko'nikmasi, mas'uliyat hissi yoshiga mutanosib ravishda ortib boradi. Bola o'zini nazorat qila boshlaydi. U o'zini qanchalik ko'p boshqara olsa, ota-onaning nazorat qilish darajasi shunchalik kamayib boradi va oxir-oqibat yo'qoladi. Shu bois, aka yoki opa bo'lgan farzandimizga "katta bo'li qolding" deganda, bu ta'rifini uning huquqlari kengayganini, tartib-qoidalari erkinlashganini, qarorlari esa oilada yanada o'rinliroq bo'lib qolganini ifodalash uchun ishlatish zarur. "Endi katta bo'lib qolding, vazifalaringni qachon tugatishni o'zing rejalashtirishing mumkin, senga xalaqit bermayman", "sen kattasan, ukangdan yarim soat ko'proq televizor ko'rishing mumkin", "katta bo'lib qolding, bog'da yana biroz o'ynashing mumkin" kabi... haqiqatdan ham, qizg'anish "seniki bo'lmagan" narsalarga qaratilgan tuyg'udir. Agar sizda biror narsa avvaldan bor bo'lsa, uning uchun qizg'anishga hech qanday vaj bo'lmaydi.
"Ahil va inoq" kitobidan.
@mutaallimat
"Katta bo'lib qolding", demaylik...
Xonadonning aka yoki opa bo'lgan farzandlariga "kattalik" unvonini berish ko'pchiligimiz yo'l qo'yadigan va qizg'anish tuyg'usini kuchaytiradigan xatolarimizdan biridir. Darhaqiqat, jamiyatimizda "katta bo'lib qolganlardan" o'zini bosib olish(bosiqlik), o'z haqini himoya qilmaslik kabi xatti-harakatlar kutiladi. Vaholanki, 1-farzandimiz necha yoshda bo'lmasin, u baribir bola. Ularning ham yoshiga mos ehtiyojlari, umidlari, va huquqlari bor. U ukali bo'ldim, deb bu ehtiyojlaridan voz kechishga, kechiktirib turishga yoki yashirishga majbur emas. Shu o'rinda, biz ota-onalar "katta bo'lib qolding" jumlasini qo'llaganimizda, qanchalik "ijobiy" urg'u bersak, farzandimizning akalik yoki opalik maqomini osonlik bilan qabul qilishiga shunchalik yordam bergan bo'lamiz. Buning uchun esa katta bo'lishning huquq va chegaralari kengayishi, farosatning ortishi kerakligini anglashga muhtojmiz. Jamiyatimizda esa buning teskarisi, bolalar kichikligida istaganlarini qilishlari mumkin. Yoshi ulg'ayib borishi bilan ochilishi kerak bo'lgan chegaralar, aksincha, bola ulg'aygani sari qattiqroq nazorat ostida bo'lib boraveradi. Misol uchun ona jim o'tirsin deb telefonini kichik bolasiga berib qo'yar ekan, vaqtini belgilamay, ishini bitirib olgunicha indamay turishi mumkin. Boshqa tomondan katta farzand telefonni qo'liga olganda "darsingni qil, qo'y telefonni, telefon o'ynaganing o'ynagan" kabi jumlalar birin-ketin yog'iladi. Holbuki gap texnologiya haqida ketganda, maktabgacha yoshdagi bolaning kundalik texnologiyadan foydalanish huquqi yoshiga qarab 15 daqiqadan yarim soatgacha bo'lsa, boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun 45 daqiqadan 1 soatgacha, o'rta maktabdagi bolasiga esa 1-2 soat tarzida kengaytirib borilishi kerak. Aslida, hayotdagi barcha qonun-qoidalarga doir munosabat shunday. Yoshlikda ko'proq cheklangan va nazorat ostida o'sib ulg'ayish, katta bo'lganida esa yanada erkinroq va kengroq huquqlarga ega bo'lish. Darhaqiqat, bolaning yoshi ulg'aygani sayin uning tushunchasi, xohishlari boshqarish qobiliyati, qat'iyatli bo'lish ko'nikmasi, mas'uliyat hissi yoshiga mutanosib ravishda ortib boradi. Bola o'zini nazorat qila boshlaydi. U o'zini qanchalik ko'p boshqara olsa, ota-onaning nazorat qilish darajasi shunchalik kamayib boradi va oxir-oqibat yo'qoladi. Shu bois, aka yoki opa bo'lgan farzandimizga "katta bo'li qolding" deganda, bu ta'rifini uning huquqlari kengayganini, tartib-qoidalari erkinlashganini, qarorlari esa oilada yanada o'rinliroq bo'lib qolganini ifodalash uchun ishlatish zarur. "Endi katta bo'lib qolding, vazifalaringni qachon tugatishni o'zing rejalashtirishing mumkin, senga xalaqit bermayman", "sen kattasan, ukangdan yarim soat ko'proq televizor ko'rishing mumkin", "katta bo'lib qolding, bog'da yana biroz o'ynashing mumkin" kabi... haqiqatdan ham, qizg'anish "seniki bo'lmagan" narsalarga qaratilgan tuyg'udir. Agar sizda biror narsa avvaldan bor bo'lsa, uning uchun qizg'anishga hech qanday vaj bo'lmaydi.
"Ahil va inoq" kitobidan.
@mutaallimat