#kerakli
Paradigma
Umumiy belgisi asosida birlashgan va bir-birini taqozo etadigan, ammo har biri o‘ziga xos belgisi bilan boshqasiga qarama-qarshi turuvchi lisoniy birliklar tizimi paradigma deyiladi (paradigma grekcha paradeigma – misol, namuna degan ma’noni bildiradi). Paradigmani tashkil etuvchi birlik paradigma a’zosi deb yuritiladi. Paradigmada kamida ikki va undan ortiq a’zo bo‘lib, ular, asosan, bir lisoniy sathga mansub bo‘ladi. Bir paradigma a’zolari orasidagi o‘zaro munosabat paradigmatik munosabat deyiladi.
Masalan, unli fonemalar paradigmasi-barchasi uchun umumiy belgi unlilik, lekin ichida har bir unli bir-biridan farq qiladi.
Sintagmatika
Ular so‘zi ism so‘zi bilan, u olmoshi -lar qo‘shimchasi bilan ketma-ket, zanjirsimon aloqada. Yoki ism so‘zi uchta tovushning ketma-ketligidan iborat. Bunday chiziqsimon, liniyaviy ketma-ketlik aloqasi sintagmatik aloqa deyiladi. Sintagmatik aloqa lisonda ham, nutqda ham mavjud. Masalan, kitob leksemasi beshta tovushning birikuvidan iborat nomemaga ega bo‘lib, u lisoniy birlik sanaladi. Shuningdek, yasama so‘z (suvchi, ertapishar), so‘z birikmasi (kitobni o‘qimoq)da ham birikuvchi a’zolar sintagmatik aloqada bo‘ladi.
Sintagmatik aloqani sintaktik aloqadan farqlash lozim. Sintagmatik aloqa barcha til birliklariga xos ketma-ket bog‘lanish bo‘lsa, sintaktik aloqa nutqdagi so‘z va gaplarning hokim-tobelik munosabati.
Manba: HOZIRGI O‘ZBEK TILI (R. R. SAYFULLAYEVA, B. R. MENGLIYEV, L. R. RAUPOVA, M. M. QURBONOVA, M. Q. ABUZALOVA, D. N. YO‘LDOSHEVA )
http://t.me/Onatili_Islom
Paradigma
Umumiy belgisi asosida birlashgan va bir-birini taqozo etadigan, ammo har biri o‘ziga xos belgisi bilan boshqasiga qarama-qarshi turuvchi lisoniy birliklar tizimi paradigma deyiladi (paradigma grekcha paradeigma – misol, namuna degan ma’noni bildiradi). Paradigmani tashkil etuvchi birlik paradigma a’zosi deb yuritiladi. Paradigmada kamida ikki va undan ortiq a’zo bo‘lib, ular, asosan, bir lisoniy sathga mansub bo‘ladi. Bir paradigma a’zolari orasidagi o‘zaro munosabat paradigmatik munosabat deyiladi.
Masalan, unli fonemalar paradigmasi-barchasi uchun umumiy belgi unlilik, lekin ichida har bir unli bir-biridan farq qiladi.
Sintagmatika
Ular so‘zi ism so‘zi bilan, u olmoshi -lar qo‘shimchasi bilan ketma-ket, zanjirsimon aloqada. Yoki ism so‘zi uchta tovushning ketma-ketligidan iborat. Bunday chiziqsimon, liniyaviy ketma-ketlik aloqasi sintagmatik aloqa deyiladi. Sintagmatik aloqa lisonda ham, nutqda ham mavjud. Masalan, kitob leksemasi beshta tovushning birikuvidan iborat nomemaga ega bo‘lib, u lisoniy birlik sanaladi. Shuningdek, yasama so‘z (suvchi, ertapishar), so‘z birikmasi (kitobni o‘qimoq)da ham birikuvchi a’zolar sintagmatik aloqada bo‘ladi.
Sintagmatik aloqani sintaktik aloqadan farqlash lozim. Sintagmatik aloqa barcha til birliklariga xos ketma-ket bog‘lanish bo‘lsa, sintaktik aloqa nutqdagi so‘z va gaplarning hokim-tobelik munosabati.
Manba: HOZIRGI O‘ZBEK TILI (R. R. SAYFULLAYEVA, B. R. MENGLIYEV, L. R. RAUPOVA, M. M. QURBONOVA, M. Q. ABUZALOVA, D. N. YO‘LDOSHEVA )
http://t.me/Onatili_Islom