#Ma'ruza
🗣️Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarish hodisalari
✍️Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarish hodisalari nutqiy qulaylikka erishish maqsadida yuzaga kelgan boʻlib ular yozma nutqda ifodalanmaydi, ya'ni ogʻzaki nutqda qanday aytilsa ham yozma nutqda qonun-qoidalariga muvofiq yoziladi.Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarishlarining quyidagicha turlari bor:
🔹ASSIMLYATSIYAikki yondosh undosh tovushning bir-biriga ta'sir etishi natijasida bir xillikka intilish.Assimlyatsiya hodisasi ikki xil holatda yuzaga keladi.Birinchisi oldindagi tovush orqadagi tovushni oʻziga moslashtiradi.Bu progressif assimlyatsiya deb atalib, unda orqadagi tovush oldindagi tovushga moslashadi: Otdan(ottan), ketdi(ketti), sotdi(sotti), aytdi(aytti).Ikkinchisi
regressif assimlyatsiya unda orqadagi tovush oldindagini oʻziga moslashtiradi,ya'ni oldindagi tovush orqadagi moslab talaffuz qilinadi: yigitcha(yigichcha), yozsin(yossin),tuzsiz(tussiz).
Assimlyatsiya ikki nooʻxshash tovushning qaysidr jihatiga koʻra bir biriga oʻxshab qolishi orqali yuzaga keladi.Masalan N tovushi m va b tovushidan oldin kelganda m sifatida aytiladi:Manmanlik(mammanlik),oʻn bir( oʻm bir), sunbul(sumbul),tanbur(tambur).
🔹DISSIMLYATSIYA ikki oʻxshash tovush boshqa nooʻxdhash tovushga aylanib qolisho natijasida yuzaga keladi: Birorta(bironta), zarar(zaral),zarur(zaril).
🔹Singarmanizm Unlilarning moyillashuvi.Ikki unlining bir-birga mos holatda talaffuz qilinishi: bahor(bohor), savob(sovob) muhim(muhum),tushir(tushur).
🔹METATEZA tovushlarning oʻrnini almashtirib talaffuz qilish:Tuproq(turpoq),saryogʻ(sayrogʻ),afv(avf) kabi.
🔹TOVUSH TUSHISHI Ogʻzaki nutqda soʻzdagi biror tovushni tushirib talaffuz qilish: Toshkent(Toshken), goʻsht(goʻsh),gʻisht(gʻish), dastyor(dasyor), daraxtzor(daraxzor).
🔹TOVUSH ALMASHINISHI Ogʻzaki nutqda soʻzdgi biror tovushni boshqacha talaffuz qilish:Maktab(maktap), kitob(kitob), qand(qant).
🔹TOVUSH ORTISHI Ogʻzaki kutqda biror tovushning ortib ketishi:shior(shiyor), shoir(shoyir), oila(oyila), tabiat(tabiyat) kabi.
#eslatib oʻtamiz ogʻzaki tovush oʻzgarishlari faqat ogʻzaki nutqda sodir boʻladi.Ular yozma nutqda oʻz qonun-qoidalariga asoslanib yoziladi.
👉🏻 @Ona_tili_Tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
🗣️Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarish hodisalari
✍️Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarish hodisalari nutqiy qulaylikka erishish maqsadida yuzaga kelgan boʻlib ular yozma nutqda ifodalanmaydi, ya'ni ogʻzaki nutqda qanday aytilsa ham yozma nutqda qonun-qoidalariga muvofiq yoziladi.Ogʻzaki nutqdagi tovush oʻzgarishlarining quyidagicha turlari bor:
🔹ASSIMLYATSIYAikki yondosh undosh tovushning bir-biriga ta'sir etishi natijasida bir xillikka intilish.Assimlyatsiya hodisasi ikki xil holatda yuzaga keladi.Birinchisi oldindagi tovush orqadagi tovushni oʻziga moslashtiradi.Bu progressif assimlyatsiya deb atalib, unda orqadagi tovush oldindagi tovushga moslashadi: Otdan(ottan), ketdi(ketti), sotdi(sotti), aytdi(aytti).Ikkinchisi
regressif assimlyatsiya unda orqadagi tovush oldindagini oʻziga moslashtiradi,ya'ni oldindagi tovush orqadagi moslab talaffuz qilinadi: yigitcha(yigichcha), yozsin(yossin),tuzsiz(tussiz).
Assimlyatsiya ikki nooʻxshash tovushning qaysidr jihatiga koʻra bir biriga oʻxshab qolishi orqali yuzaga keladi.Masalan N tovushi m va b tovushidan oldin kelganda m sifatida aytiladi:Manmanlik(mammanlik),oʻn bir( oʻm bir), sunbul(sumbul),tanbur(tambur).
🔹DISSIMLYATSIYA ikki oʻxshash tovush boshqa nooʻxdhash tovushga aylanib qolisho natijasida yuzaga keladi: Birorta(bironta), zarar(zaral),zarur(zaril).
🔹Singarmanizm Unlilarning moyillashuvi.Ikki unlining bir-birga mos holatda talaffuz qilinishi: bahor(bohor), savob(sovob) muhim(muhum),tushir(tushur).
🔹METATEZA tovushlarning oʻrnini almashtirib talaffuz qilish:Tuproq(turpoq),saryogʻ(sayrogʻ),afv(avf) kabi.
🔹TOVUSH TUSHISHI Ogʻzaki nutqda soʻzdagi biror tovushni tushirib talaffuz qilish: Toshkent(Toshken), goʻsht(goʻsh),gʻisht(gʻish), dastyor(dasyor), daraxtzor(daraxzor).
🔹TOVUSH ALMASHINISHI Ogʻzaki nutqda soʻzdgi biror tovushni boshqacha talaffuz qilish:Maktab(maktap), kitob(kitob), qand(qant).
🔹TOVUSH ORTISHI Ogʻzaki kutqda biror tovushning ortib ketishi:shior(shiyor), shoir(shoyir), oila(oyila), tabiat(tabiyat) kabi.
#eslatib oʻtamiz ogʻzaki tovush oʻzgarishlari faqat ogʻzaki nutqda sodir boʻladi.Ular yozma nutqda oʻz qonun-qoidalariga asoslanib yoziladi.
👉🏻 @Ona_tili_Tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal