Davlat adolatsiz nima? Shunchaki qaroqchilar to‘dasi.
Фозилхўжа Толибхўжаевич Орифхўжаев boshiga tushgani (havola) O‘zbekistonda durust insondek yashashga qaror qilgan har kimning boshiga tushishi mumkin. Zulm, adolatsizlik hukmron ekan, demak hech kim himoyalanmagan, har kimning hayoti “beqaror, nochor va qisqa”, Hobbs ta’biri bilan aytganda.
Aslida odamzodning 99 foizi aynan shunday beqarorlik, mavhumlik va omonsizlik hukmron bo‘lgan davrlarda yashagan va bu jarayonda qator saboqlarni o‘rgangan. Bu saboqlar har bir o‘zbek faoli o‘qib chiqishi shart bo‘lgan quyidagi kitoblarda bayon etilgan:
1) Vatslav Havel, "Kuchsizlarning kuchi" (o‘zbek tiliga tarjima qilingan)
2) Viktor Frankl, Человек в поисках смысла
3) Primo Levi, Канувшие и спасенные.
4) Милош Чеслав, Порабощенный разум.
5) Александр Солженицын, Архипелаг Гулаг.
6) Натан Щаранский. Не убоюсь зла.
Shaxsan men bu kitoblarda bir mushtarak mujdani ko‘rdim. Zulmga qarshi turishda eng muhim xislat, “g‘oyaviy bo‘lish” ekan. Ya’ni, odamda kuchli e’tiqod, g‘oya bo‘lishi kerak va inson bu e’tiqod uchun jonini berishga tayyor bo‘lishi kerak. Mutu kubla anta mutu, ya’ni o‘limdan avval o‘lish kerak. Insonda kuchli e’tiqod, g‘oya bo‘lmasa, u albatta sinadi. Bu g‘oya diniy e’tiqod bo‘lishi shart emas, liberallar erkinlik, sotsialistlar tenglik kabi qadriyatlar uchun ham jonini bergan.
Ikkinchisi, va biz hamon ahamiyatini yaxshi anglamagan mujda adolatsizlikka qarshi birgalikda kurashish yolg‘iz kurashishdan ko‘ra samaraliroq ekanligidir. Iloji boricha, uyushish kerak. Haq olinadi, berilmaydi. Lekin haqni shaxslar emas, jamoalar talab qiloladi.
Uchinchisi, hech narsa boqiy emas. Hech narsa o‘zgarmaydigandek, zulm doimo hukmron bo‘lib qolaveradigandek tuyulishi mumkin, lekin uning yaroqlilik muddati cheklangandir. Har qanday repressiv tizim ertami-kechmi barbod bo‘ladi.
Yuqoridagi kitoblarda tergov jarayoni, zolimlarning va mazlumlarning psixologiyasi borasida juda ko‘p qimmatli kuzatuvlar bor. Fozilxo‘janing videomurojaatidan ko‘rinib turganidek, ular hamon dolzarb, zero KGB davridan hech narsa o‘zgarmagan.
Dindorlarga, ayniqsa “Натан Щаранский. Не убоюсь зла” kitobini alohida tavsiya qilgan bo‘lardim. Xullas, pushti ko‘zoynaklarni yechib, qanday davlatda yashayotganimizni, va qanday yashashimiz kerakligini bilib qo‘yishimiz lozim.
Фозилхўжа Толибхўжаевич Орифхўжаев boshiga tushgani (havola) O‘zbekistonda durust insondek yashashga qaror qilgan har kimning boshiga tushishi mumkin. Zulm, adolatsizlik hukmron ekan, demak hech kim himoyalanmagan, har kimning hayoti “beqaror, nochor va qisqa”, Hobbs ta’biri bilan aytganda.
Aslida odamzodning 99 foizi aynan shunday beqarorlik, mavhumlik va omonsizlik hukmron bo‘lgan davrlarda yashagan va bu jarayonda qator saboqlarni o‘rgangan. Bu saboqlar har bir o‘zbek faoli o‘qib chiqishi shart bo‘lgan quyidagi kitoblarda bayon etilgan:
1) Vatslav Havel, "Kuchsizlarning kuchi" (o‘zbek tiliga tarjima qilingan)
2) Viktor Frankl, Человек в поисках смысла
3) Primo Levi, Канувшие и спасенные.
4) Милош Чеслав, Порабощенный разум.
5) Александр Солженицын, Архипелаг Гулаг.
6) Натан Щаранский. Не убоюсь зла.
Shaxsan men bu kitoblarda bir mushtarak mujdani ko‘rdim. Zulmga qarshi turishda eng muhim xislat, “g‘oyaviy bo‘lish” ekan. Ya’ni, odamda kuchli e’tiqod, g‘oya bo‘lishi kerak va inson bu e’tiqod uchun jonini berishga tayyor bo‘lishi kerak. Mutu kubla anta mutu, ya’ni o‘limdan avval o‘lish kerak. Insonda kuchli e’tiqod, g‘oya bo‘lmasa, u albatta sinadi. Bu g‘oya diniy e’tiqod bo‘lishi shart emas, liberallar erkinlik, sotsialistlar tenglik kabi qadriyatlar uchun ham jonini bergan.
Ikkinchisi, va biz hamon ahamiyatini yaxshi anglamagan mujda adolatsizlikka qarshi birgalikda kurashish yolg‘iz kurashishdan ko‘ra samaraliroq ekanligidir. Iloji boricha, uyushish kerak. Haq olinadi, berilmaydi. Lekin haqni shaxslar emas, jamoalar talab qiloladi.
Uchinchisi, hech narsa boqiy emas. Hech narsa o‘zgarmaydigandek, zulm doimo hukmron bo‘lib qolaveradigandek tuyulishi mumkin, lekin uning yaroqlilik muddati cheklangandir. Har qanday repressiv tizim ertami-kechmi barbod bo‘ladi.
Yuqoridagi kitoblarda tergov jarayoni, zolimlarning va mazlumlarning psixologiyasi borasida juda ko‘p qimmatli kuzatuvlar bor. Fozilxo‘janing videomurojaatidan ko‘rinib turganidek, ular hamon dolzarb, zero KGB davridan hech narsa o‘zgarmagan.
Dindorlarga, ayniqsa “Натан Щаранский. Не убоюсь зла” kitobini alohida tavsiya qilgan bo‘lardim. Xullas, pushti ko‘zoynaklarni yechib, qanday davlatda yashayotganimizni, va qanday yashashimiz kerakligini bilib qo‘yishimiz lozim.