Репост из: Fizikaviy kimyo
Kimyo tarixidan qiziqarli faktlar
Tasodifiy ixtiro
1903-yilda farang kimyogari Eduard Benediktus nitroselyuloza bilan to‘la bo‘lgan shisha kolbani tasodifan sindirib qo‘yadi. Shisha sindi, ammo lekin Benediktus xavfsirab yuzini qo‘llari bilan berkitishi bilan qaytib ko‘zlarini ocharkan, sodir bo‘lgan manzaragahayron qoldi: shisha kolba yorilgan bo‘lsa-da, mayda bo‘laklarga bo‘linib sochilib ketmagan edi. U alohida parchalar holida, lekin xuddi ustidan yupqa plyonka bilan o‘zaro biriktirib qo‘yilgan kabi, bir joyda to‘planib turardi. Benediktus ushbu tasodifiy ixtironi avtomobil peshoynalari uchun qo‘llashni tavsiya etdi. Ixtiro avtomobilsozlikda muvaffaqiyat qozonib, bir necha yuzlab (balki minglab) insonlarni, peshoyna singanda shisha bo‘laklari yuziga va tanasiga sachrab sanchilib qolishida saqlab qolgan.
Yog‘dulanuvchi professor.
Moskva universiteti kimyo professori Semyon Volfkovich laboratoriyada fosfor moddasi bilan juda ko‘p va uzoq ilmiy tajribalar olib borgan. Ish jarayonida gazsimon fosfor olimning kiyimlariga o‘rnashib, shimilib qolar edi. Shu tufayli ham akademik ishdan so‘ng qorong‘u Moskva ko‘chalari bo‘ylab piyoda uyga qaytayotganida, uning kiyimlari moviy rangdagi shu'la taralib turar, poyabzalidan esa uchqun chiqayotgandek taassurot uyg‘otar edi. Odatda akademik o‘z ortidan hayrat bilan ergashib kelayotgan avom olomonga e'tibor bermasdi. Biroq, asl mohiyatda bexabar bo‘lgan savodsiz Moskvaliklarning orasida, universitetda ishlaydigan, kechalari o‘zida yog‘du taratadigan "o‘zga sayyoralik", "narigi dunyodan kelgan kimsa" haqida uydirmalar tarqalishi uchun bu narsa yetarli bo‘lgan.
Fizikadan kimyoga.
Yadro fizikasi otasi bo‘lmish Ernest Rezerford, bir paytlar fizika faniga haddan tashqari mubolag‘a bilan katta baho berib, "barcha fanlarni ikki turkumga bo‘lish mumkin: Fizika va pochta markalarini yig‘ish!" deb aytgan edi. Biroq, eng qiziqarlisi shundaki, unga Nobel mukofotini, fizikadan emas, balki kimyo bo‘yicha, "Radioaktiv moddalar kimyosi sohasida, elementlarning yemirilishi borasida olib borgan tadqiqotlari uchun" (1906-yil) berilgan. Natijada esa, Rezerford keyingi bayonotlarining birida hazil aralash, uning hayotda ko‘rgan eng kutilmagan shakl o‘zgarishlaridan biri sifatida, aynan o‘zining fizik mutaxassisdan kimyogarga aylanib qolganligi ekanini ta'kidlagan edi.
Besaranjom xodim va uning olamshumul kashfiyoti.
Shotlandiyalik bakteriolog Aleksandr Fleming, laboratoriyada mehnat qilar ekan, hamkasblari orasida unchalik saranjom emasligi va ish joyini ko‘pincha yig‘ishtirmasdan, pala-partish saqlashi borasida tanqidga uchrar edi. U haqiqatan ham o‘ta betartib ish yuritadigan fe'l-atvor egasi bo‘lgan. Lekin, baxtli tasodif tufayli uning bu xurmacha qiliqlari, 1928-yilda, XX-asr tibbiyotining eng katta yutuqlaridan biri bo‘lmish - antibiotiklarning kashf etilishiga sabab bo‘ldi.
o‘z odatiga sodiq ravishda Fleming, bakteriyalar bilan tajriba o‘tkazilgan maxsus idishchalarni, 2-3 haftalab yuvmay, tashlab qo‘ygan. Saranjom hamkasblar esa, o‘z idishlarini doimo toza tutishar edi. U yangi tajriba uchun ishlatish maqsadida idishlarni yuvishga chog‘lanar ekan, ulardan birida saqlangan bakteriyani o‘rab olib, halok qilayotgan po‘panakni ko‘rib qoladi. Shu tarzda tarixdagi ilk antibiotik - pensillin kashf etilgan edi.
Fleming o‘z kashfiyotidan nafaqat tibbiyotda, balki, tasviriy san'atda ham foydalangan ekan. U mikroblarning shtammlaridan foydalanib, ajoyib asarlar hosil qilgan.
Rezina ixtirochisi.
Amerikalik Charlz Gudir ham rezina tayyorlash retseptini tasodifan kashf qilgan. U adashib, kauchuk va oltingugurtdan iborat aralashmani oshxona plitasida qizdiradi. Shu tarzda, kauchukning rezinaga aylantiradigan vulkanizatsiya jarayoni ixtiro qilingan. Gudirning o‘zi, ixtirosining tasodifiy ekanligini inkor etmasa-da, biroq, unga shunchaki to‘satdan erishilgan natija sifatida ham qarash noo‘rin ekanligini ta'kidlar edi. Olim uzoq olib borilgan tajribalar seriyasida erishilgan kuzatuvchanlik va ziyraklik shunday yutuqqa olib kelgan deb fikr bildirgan.
@Fizikaviy_kimyo
Tasodifiy ixtiro
1903-yilda farang kimyogari Eduard Benediktus nitroselyuloza bilan to‘la bo‘lgan shisha kolbani tasodifan sindirib qo‘yadi. Shisha sindi, ammo lekin Benediktus xavfsirab yuzini qo‘llari bilan berkitishi bilan qaytib ko‘zlarini ocharkan, sodir bo‘lgan manzaragahayron qoldi: shisha kolba yorilgan bo‘lsa-da, mayda bo‘laklarga bo‘linib sochilib ketmagan edi. U alohida parchalar holida, lekin xuddi ustidan yupqa plyonka bilan o‘zaro biriktirib qo‘yilgan kabi, bir joyda to‘planib turardi. Benediktus ushbu tasodifiy ixtironi avtomobil peshoynalari uchun qo‘llashni tavsiya etdi. Ixtiro avtomobilsozlikda muvaffaqiyat qozonib, bir necha yuzlab (balki minglab) insonlarni, peshoyna singanda shisha bo‘laklari yuziga va tanasiga sachrab sanchilib qolishida saqlab qolgan.
Yog‘dulanuvchi professor.
Moskva universiteti kimyo professori Semyon Volfkovich laboratoriyada fosfor moddasi bilan juda ko‘p va uzoq ilmiy tajribalar olib borgan. Ish jarayonida gazsimon fosfor olimning kiyimlariga o‘rnashib, shimilib qolar edi. Shu tufayli ham akademik ishdan so‘ng qorong‘u Moskva ko‘chalari bo‘ylab piyoda uyga qaytayotganida, uning kiyimlari moviy rangdagi shu'la taralib turar, poyabzalidan esa uchqun chiqayotgandek taassurot uyg‘otar edi. Odatda akademik o‘z ortidan hayrat bilan ergashib kelayotgan avom olomonga e'tibor bermasdi. Biroq, asl mohiyatda bexabar bo‘lgan savodsiz Moskvaliklarning orasida, universitetda ishlaydigan, kechalari o‘zida yog‘du taratadigan "o‘zga sayyoralik", "narigi dunyodan kelgan kimsa" haqida uydirmalar tarqalishi uchun bu narsa yetarli bo‘lgan.
Fizikadan kimyoga.
Yadro fizikasi otasi bo‘lmish Ernest Rezerford, bir paytlar fizika faniga haddan tashqari mubolag‘a bilan katta baho berib, "barcha fanlarni ikki turkumga bo‘lish mumkin: Fizika va pochta markalarini yig‘ish!" deb aytgan edi. Biroq, eng qiziqarlisi shundaki, unga Nobel mukofotini, fizikadan emas, balki kimyo bo‘yicha, "Radioaktiv moddalar kimyosi sohasida, elementlarning yemirilishi borasida olib borgan tadqiqotlari uchun" (1906-yil) berilgan. Natijada esa, Rezerford keyingi bayonotlarining birida hazil aralash, uning hayotda ko‘rgan eng kutilmagan shakl o‘zgarishlaridan biri sifatida, aynan o‘zining fizik mutaxassisdan kimyogarga aylanib qolganligi ekanini ta'kidlagan edi.
Besaranjom xodim va uning olamshumul kashfiyoti.
Shotlandiyalik bakteriolog Aleksandr Fleming, laboratoriyada mehnat qilar ekan, hamkasblari orasida unchalik saranjom emasligi va ish joyini ko‘pincha yig‘ishtirmasdan, pala-partish saqlashi borasida tanqidga uchrar edi. U haqiqatan ham o‘ta betartib ish yuritadigan fe'l-atvor egasi bo‘lgan. Lekin, baxtli tasodif tufayli uning bu xurmacha qiliqlari, 1928-yilda, XX-asr tibbiyotining eng katta yutuqlaridan biri bo‘lmish - antibiotiklarning kashf etilishiga sabab bo‘ldi.
o‘z odatiga sodiq ravishda Fleming, bakteriyalar bilan tajriba o‘tkazilgan maxsus idishchalarni, 2-3 haftalab yuvmay, tashlab qo‘ygan. Saranjom hamkasblar esa, o‘z idishlarini doimo toza tutishar edi. U yangi tajriba uchun ishlatish maqsadida idishlarni yuvishga chog‘lanar ekan, ulardan birida saqlangan bakteriyani o‘rab olib, halok qilayotgan po‘panakni ko‘rib qoladi. Shu tarzda tarixdagi ilk antibiotik - pensillin kashf etilgan edi.
Fleming o‘z kashfiyotidan nafaqat tibbiyotda, balki, tasviriy san'atda ham foydalangan ekan. U mikroblarning shtammlaridan foydalanib, ajoyib asarlar hosil qilgan.
Rezina ixtirochisi.
Amerikalik Charlz Gudir ham rezina tayyorlash retseptini tasodifan kashf qilgan. U adashib, kauchuk va oltingugurtdan iborat aralashmani oshxona plitasida qizdiradi. Shu tarzda, kauchukning rezinaga aylantiradigan vulkanizatsiya jarayoni ixtiro qilingan. Gudirning o‘zi, ixtirosining tasodifiy ekanligini inkor etmasa-da, biroq, unga shunchaki to‘satdan erishilgan natija sifatida ham qarash noo‘rin ekanligini ta'kidlar edi. Olim uzoq olib borilgan tajribalar seriyasida erishilgan kuzatuvchanlik va ziyraklik shunday yutuqqa olib kelgan deb fikr bildirgan.
@Fizikaviy_kimyo