Ibuki ta’kidlashicha, bolalar uchun “oson” yoki “qiyin” degan tushunchalar yo‘q. Ular o‘yinchoqlarni qanday qabul qilishsa, jahon madaniy merosi namunalarini ham shunday qabul qilishadi. Shu sababli, madaniyat va san’atga ko‘proq vaqt ajratish lozim. Ibuki o‘yinchoqlarning ko‘p bo‘lishiga qarshi, chunki ular bolalarning tasavvurini cheklaydi va e’tiborini chalg‘itadi.
Jismoniy rivojlanish ham muhimdir: Masaru bolalarni turli shakllarda, masalan, sakrash, konkida uchish yoki boshqa mashqlar bilan shug‘ullanishga o‘rgatishni tavsiya qiladi. Bu mashqlar muntazam rejaga asoslangan bo‘lishi kerak.
Afzalliklari:
Masaru Ibuki tizimi ilmiy jihatdan to‘liq tasdiqlanmagan bo‘lsa-da, Yaponiyada va uning tashqarisida keng tarqaldi.
Kamchiliklari:
Metodikaning eng ko‘p tanqid qilinadigan jihati — ikki yoshgacha bolani jismoniy jazolashga ruxsat berilishi.
7. Nikitinlar metodikasi
Boris va Elena Nikitinlar — shaxsiy tajribalari asosida tarbiyaviy tizim ishlab chiqqan ota-ona. Ular dastlab birinchi farzandlari bilan shug‘ullana boshlagan bo‘lsa, har bir keyingi bolalarida tizimni takomillashtirib borishdi. Ularning oilasida jami 7 bola bo‘lgan.
Metodikaning asosiy g‘oyasi:
Ota-onaning vazifasi — bolaning signallarini tushunish, unga qiziqishlariga ko‘ra to‘liq erkinlik berish va mustaqil, uyg‘un shaxs sifatida tarbiyalashdir.
Buning uchun Nikitinlar ta’lim muhiti yaratishga katta e’tibor qaratgan.
Ta’lim uchun maxsus jadval, sxema va xaritalar devorlarga joylashtiriladi.
Jismoniy mashqlar uchun trenajyor va maxsus mashqlar mavjud.
1,5 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar (kubiklar, piramidalar, boshqotirmalar) taqdim etiladi.
Ushbu vositalar bolalarga muayyan muammoni turli yo‘llar bilan hal qilishni o‘rgatadi va ularning qobiliyatlari va qiziqishlarini erta aniqlashga yordam beradi.
Afzalliklari:
Metodika bugungi kunda ham o‘z dolzarbligini saqlab qolgan.
Kamchiliklari:
Nikitinlarning eng ko‘zga tashlanadigan elementi — chiniqtirish. Bolani sovuqqa moslashtirishni boshlashdan oldin, pediatr bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
8. Nikolay Zaysevning bo‘g‘inli o‘qish metodikasi
Bolani 4 yoshida qanday qilib o‘qishga o‘rgatish mumkin? Nikolay Zaysevning bo‘g‘inli o‘qish metodikasi buning innovatsion usulini taklif qiladi.
Metodikaning asosiy vositasi:
Bo‘g‘inlarni aks ettiruvchi maxsus kubiklar. Ushbu kubiklarda harflar, tovushlar yoki bo‘g‘inlar emas, balki aynan bo‘g‘inlar — undosh va unli harflarning juftligi, shuningdek, yumshoq/qattiq belgi bo‘lishi mumkin. Kubiklar hajmi, rangi, og‘irligi va tovushi bilan farqlanadi, bu ularning ichki to‘ldiruvchisiga bog‘liq.
Ta’lim jarayoni:
Bolalar ushbu kubiklar bilan o‘ynab, ulardan minoralar yoki poyezdlar qurishadi. Shu tariqa, ular o‘yin jarayonida o‘zlashtirgan bo‘g‘inlar asosida osongina jumlalarni o‘qiy boshlaydi.
Zaysev nafaqat o‘qishga, balki matematika va ingliz tilini o‘rgatish uchun ham shunga o‘xshash tizimlarni ishlab chiqdi.
Afzalliklari:
Erta yoshda bolalarning tiliga oid bilimlari mustahkamlanib, tengdoshlariga nisbatan ustunlikka ega bo‘ladi.
Kamchiliklari:
Ba’zi tanqidchilar, bolani erta o‘qitish yozuvda xatolarga olib kelishi mumkinligini ta’kidlashadi.
Maktabda harflar va bo‘g‘inlar asosida qayta o‘qitish jarayonida bolalar qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.
9. Shalva Amonashvilining gumanistik pedagogikasi
Professor Shalva Amonashvilining gumanistik pedagogikasi nafaqat tarbiya va ta’lim metodikasi, balki o‘z vaqtida kattalar va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarda inqilob yaratgan falsafadir.
Asosiy g‘oya: barcha bolalarni, kim bo‘lishidan qat’i nazar, sevish va hurmat qilish. Amonashvili yomon bolalar yo‘q deb hisoblaydi, faqat ularni tushunmaydigan ota-onalar va o‘qituvchilar bor. Shu sababli, u rivojlanishni hamkorlik orqali amalga oshirishni taklif qiladi. Kattalar nazorat qilmaydi, bolani majburlamaydi va uni baholamaydi, aksincha, unga tengdosh sifatida qaraydi va birgalikda harakat qiladi.
https://t.me/DrGavharDarvish
Jismoniy rivojlanish ham muhimdir: Masaru bolalarni turli shakllarda, masalan, sakrash, konkida uchish yoki boshqa mashqlar bilan shug‘ullanishga o‘rgatishni tavsiya qiladi. Bu mashqlar muntazam rejaga asoslangan bo‘lishi kerak.
Afzalliklari:
Masaru Ibuki tizimi ilmiy jihatdan to‘liq tasdiqlanmagan bo‘lsa-da, Yaponiyada va uning tashqarisida keng tarqaldi.
Kamchiliklari:
Metodikaning eng ko‘p tanqid qilinadigan jihati — ikki yoshgacha bolani jismoniy jazolashga ruxsat berilishi.
7. Nikitinlar metodikasi
Boris va Elena Nikitinlar — shaxsiy tajribalari asosida tarbiyaviy tizim ishlab chiqqan ota-ona. Ular dastlab birinchi farzandlari bilan shug‘ullana boshlagan bo‘lsa, har bir keyingi bolalarida tizimni takomillashtirib borishdi. Ularning oilasida jami 7 bola bo‘lgan.
Metodikaning asosiy g‘oyasi:
Ota-onaning vazifasi — bolaning signallarini tushunish, unga qiziqishlariga ko‘ra to‘liq erkinlik berish va mustaqil, uyg‘un shaxs sifatida tarbiyalashdir.
Buning uchun Nikitinlar ta’lim muhiti yaratishga katta e’tibor qaratgan.
Ta’lim uchun maxsus jadval, sxema va xaritalar devorlarga joylashtiriladi.
Jismoniy mashqlar uchun trenajyor va maxsus mashqlar mavjud.
1,5 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar (kubiklar, piramidalar, boshqotirmalar) taqdim etiladi.
Ushbu vositalar bolalarga muayyan muammoni turli yo‘llar bilan hal qilishni o‘rgatadi va ularning qobiliyatlari va qiziqishlarini erta aniqlashga yordam beradi.
Afzalliklari:
Metodika bugungi kunda ham o‘z dolzarbligini saqlab qolgan.
Kamchiliklari:
Nikitinlarning eng ko‘zga tashlanadigan elementi — chiniqtirish. Bolani sovuqqa moslashtirishni boshlashdan oldin, pediatr bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
8. Nikolay Zaysevning bo‘g‘inli o‘qish metodikasi
Bolani 4 yoshida qanday qilib o‘qishga o‘rgatish mumkin? Nikolay Zaysevning bo‘g‘inli o‘qish metodikasi buning innovatsion usulini taklif qiladi.
Metodikaning asosiy vositasi:
Bo‘g‘inlarni aks ettiruvchi maxsus kubiklar. Ushbu kubiklarda harflar, tovushlar yoki bo‘g‘inlar emas, balki aynan bo‘g‘inlar — undosh va unli harflarning juftligi, shuningdek, yumshoq/qattiq belgi bo‘lishi mumkin. Kubiklar hajmi, rangi, og‘irligi va tovushi bilan farqlanadi, bu ularning ichki to‘ldiruvchisiga bog‘liq.
Ta’lim jarayoni:
Bolalar ushbu kubiklar bilan o‘ynab, ulardan minoralar yoki poyezdlar qurishadi. Shu tariqa, ular o‘yin jarayonida o‘zlashtirgan bo‘g‘inlar asosida osongina jumlalarni o‘qiy boshlaydi.
Zaysev nafaqat o‘qishga, balki matematika va ingliz tilini o‘rgatish uchun ham shunga o‘xshash tizimlarni ishlab chiqdi.
Afzalliklari:
Erta yoshda bolalarning tiliga oid bilimlari mustahkamlanib, tengdoshlariga nisbatan ustunlikka ega bo‘ladi.
Kamchiliklari:
Ba’zi tanqidchilar, bolani erta o‘qitish yozuvda xatolarga olib kelishi mumkinligini ta’kidlashadi.
Maktabda harflar va bo‘g‘inlar asosida qayta o‘qitish jarayonida bolalar qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.
9. Shalva Amonashvilining gumanistik pedagogikasi
Professor Shalva Amonashvilining gumanistik pedagogikasi nafaqat tarbiya va ta’lim metodikasi, balki o‘z vaqtida kattalar va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarda inqilob yaratgan falsafadir.
Asosiy g‘oya: barcha bolalarni, kim bo‘lishidan qat’i nazar, sevish va hurmat qilish. Amonashvili yomon bolalar yo‘q deb hisoblaydi, faqat ularni tushunmaydigan ota-onalar va o‘qituvchilar bor. Shu sababli, u rivojlanishni hamkorlik orqali amalga oshirishni taklif qiladi. Kattalar nazorat qilmaydi, bolani majburlamaydi va uni baholamaydi, aksincha, unga tengdosh sifatida qaraydi va birgalikda harakat qiladi.
https://t.me/DrGavharDarvish