Shunga
XIX-asrning buyuk farang adibi Viktor Hyugo jahon adabiyotida katta o‘ringa ega. Kimsan Balzak, Dostoyevskiy-yu Tolstoylarni ta‘sirlantirgan Hyugoni asosan, romanlari orqali tanishadi, deylik, "Byug Jargal", "Parij Bibi Maryam Ibodatxonasi", "Dengiz zahmatkashlari" kabilar bilan.
Bugun biz uning "Klod Gyo" asarlari to‘plami bilan tanishamiz.
Birinchi qism - "Klod Gyo" qissasi. Qodir Mirmuhamedov tarjima qilgan qissada yozuvchi imkonsiz insonni jinoyatida asosiy aybdor insonning o‘zi emasligini tushuntirishga urinadi. Faqat itdek ishlasang, tirik qolasan. Klod bolaligidan shunga amal qilgan. Mehnatkash odam. Biroq bir kuni it uchun panohgoh qolmadi. Oila esa nonga zor. Nima qilish kerak? Yo yaqinlaring so‘lishini tomosha qilish, yo jinoyat. Klod chidayolmadi. Va hukm etildi: "Dorga osilsin beshak!". Qamoqda qahramonning biz-u siz kabi inson va hatto, bizdan yaxshi insonligini sezamiz. Klod ham buni sezmagan. Unda xayr bor edi, lekin xayr kimsaga kerakmas edi. Aybdor rostdan ham, insonligini sezmagan Kloddami, yoinki Klodni insonligini sezmagan hukmfarmolardami?
Ikkinchi qism - Erkin Ernazarov tarjimasidagi "O‘lim jazosini bekor qilish to‘g‘risida" nomli maktub. Tarixdan xabardor kishi borki, to yaqin davrlargacha o‘lim jazosi aybdorlarni jazolashda qo‘llanib kelingan. Hatto hozirgi kunda ham ba‘zi barmoq bilan sanarli joylarda buni amal qilishi qiziq.
Inson nima uchun jazolanadi? Birinchidan, jinoyatni buzgan odam qayta buzmasin. Ikkinchidan, bu boshqalarga o‘rnak bo‘lsin. Keling, o‘lim jazosi qanday o‘rnak bo‘layotganini ko‘raylik. Ota - ilojsizlikdan o‘g‘rilik qilib o‘ldi, Ona - endi bolani boqish uchun o‘zini sotishdan boshqa yaxshi tanlovni ko‘rmaydi. Farzand - dordagi otani oxirgi xirrilashi hali ham qulog‘ida, ko‘zlari qip-qizil, oyoq-qo‘llari shishgan onani kuzatmoqda, katta bo‘lmoqda, katta hayot, it bo‘lmoq joiz. Mana shu o‘rnak!
O‘lim jazosi - keskin jinoyatchini jamiyatdan uzib tashlash. "Yo‘q bo‘lsin ul majruh!". Biz jinoyatchidan qutuldik, ammo bu jinoyat yo‘q degani emas. Jinoyat sabablari bilan qiziqmas ekanmiz, jazolarimiz shunchaki badanimizdagi qaysidir yarali qismni shartta kesib tashlashdan farqsiz. Hyugo, tarbiyalashni o‘rganaylik avval deydi.
Har bir inson qadrga ega, qay tariqa bo‘lmasin. Ayniqsa, gap uning hayoti haqida bo‘lsa. Bir inson boshqa inson hayotiga hukm etishga qanchalik haqli? Jamiyatga zarari tegyaptimi, uni cheklasin, biroq alamzada avlod va buzilgan ayollarni tug‘dirib bermasin! Yomonlikka yomonlik - shumi odillik?
Uchinchisi, "Shohona ishrat" drammasi. Erkin Vohidov tarjimasi. Nafs va kibri deya, har nega tayyor odamlar. Faqat o‘z onasi, opa-singlisi, qizida hayo bor deb o‘ylovchi omilar. Tribule - nafaqat jamiyatni zavollarini aytadi, balki o‘zi ham zavolligini ko‘rsatadi.
Oxirida Hyugoni hikmatlari. Noyoblari bor.
Asar tili og‘ir emas, Hyugoni boshqa romanlariga qaraganda. Ulug‘ adibga debocha bo‘lsa chikora)
Undan "nega?", deb so‘rashganda u "shunga", deb javob qaytardi.
XIX-asrning buyuk farang adibi Viktor Hyugo jahon adabiyotida katta o‘ringa ega. Kimsan Balzak, Dostoyevskiy-yu Tolstoylarni ta‘sirlantirgan Hyugoni asosan, romanlari orqali tanishadi, deylik, "Byug Jargal", "Parij Bibi Maryam Ibodatxonasi", "Dengiz zahmatkashlari" kabilar bilan.
Bugun biz uning "Klod Gyo" asarlari to‘plami bilan tanishamiz.
Birinchi qism - "Klod Gyo" qissasi. Qodir Mirmuhamedov tarjima qilgan qissada yozuvchi imkonsiz insonni jinoyatida asosiy aybdor insonning o‘zi emasligini tushuntirishga urinadi. Faqat itdek ishlasang, tirik qolasan. Klod bolaligidan shunga amal qilgan. Mehnatkash odam. Biroq bir kuni it uchun panohgoh qolmadi. Oila esa nonga zor. Nima qilish kerak? Yo yaqinlaring so‘lishini tomosha qilish, yo jinoyat. Klod chidayolmadi. Va hukm etildi: "Dorga osilsin beshak!". Qamoqda qahramonning biz-u siz kabi inson va hatto, bizdan yaxshi insonligini sezamiz. Klod ham buni sezmagan. Unda xayr bor edi, lekin xayr kimsaga kerakmas edi. Aybdor rostdan ham, insonligini sezmagan Kloddami, yoinki Klodni insonligini sezmagan hukmfarmolardami?
Ikkinchi qism - Erkin Ernazarov tarjimasidagi "O‘lim jazosini bekor qilish to‘g‘risida" nomli maktub. Tarixdan xabardor kishi borki, to yaqin davrlargacha o‘lim jazosi aybdorlarni jazolashda qo‘llanib kelingan. Hatto hozirgi kunda ham ba‘zi barmoq bilan sanarli joylarda buni amal qilishi qiziq.
Inson nima uchun jazolanadi? Birinchidan, jinoyatni buzgan odam qayta buzmasin. Ikkinchidan, bu boshqalarga o‘rnak bo‘lsin. Keling, o‘lim jazosi qanday o‘rnak bo‘layotganini ko‘raylik. Ota - ilojsizlikdan o‘g‘rilik qilib o‘ldi, Ona - endi bolani boqish uchun o‘zini sotishdan boshqa yaxshi tanlovni ko‘rmaydi. Farzand - dordagi otani oxirgi xirrilashi hali ham qulog‘ida, ko‘zlari qip-qizil, oyoq-qo‘llari shishgan onani kuzatmoqda, katta bo‘lmoqda, katta hayot, it bo‘lmoq joiz. Mana shu o‘rnak!
O‘lim jazosi - keskin jinoyatchini jamiyatdan uzib tashlash. "Yo‘q bo‘lsin ul majruh!". Biz jinoyatchidan qutuldik, ammo bu jinoyat yo‘q degani emas. Jinoyat sabablari bilan qiziqmas ekanmiz, jazolarimiz shunchaki badanimizdagi qaysidir yarali qismni shartta kesib tashlashdan farqsiz. Hyugo, tarbiyalashni o‘rganaylik avval deydi.
Har bir inson qadrga ega, qay tariqa bo‘lmasin. Ayniqsa, gap uning hayoti haqida bo‘lsa. Bir inson boshqa inson hayotiga hukm etishga qanchalik haqli? Jamiyatga zarari tegyaptimi, uni cheklasin, biroq alamzada avlod va buzilgan ayollarni tug‘dirib bermasin! Yomonlikka yomonlik - shumi odillik?
Uchinchisi, "Shohona ishrat" drammasi. Erkin Vohidov tarjimasi. Nafs va kibri deya, har nega tayyor odamlar. Faqat o‘z onasi, opa-singlisi, qizida hayo bor deb o‘ylovchi omilar. Tribule - nafaqat jamiyatni zavollarini aytadi, balki o‘zi ham zavolligini ko‘rsatadi.
Oxirida Hyugoni hikmatlari. Noyoblari bor.
Asar tili og‘ir emas, Hyugoni boshqa romanlariga qaraganda. Ulug‘ adibga debocha bo‘lsa chikora)
Undan "nega?", deb so‘rashganda u "shunga", deb javob qaytardi.