📚FONETIKA📚
UNLI📕
Unli tovush-òpkadan chiqayotgan havo oģiz bo'shlig'ida hech qanday to'siqqa uchramay chiqishidan hosil bo'ladi
Unlilar: i; e; a; u; ò; o
Unlilar 3 xil tasnif qilinadi
1.🔴 Gorizantal harakatiga ko'ra 2 xil
1. Til oldi: i; e; a;
2. Til orqa: u; ò; of
2.🔴 Vertikal harakatiga ko'ra 3 xil
1. Yuqori tor: i; u;
2. Òrta keng: e; ò;
3. Quyi keng: a; o;
3.🔴 Lablarning ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Lablanmagan: i; e; a;
2. Lablangan: u; ò; o;
UNDOSH📕
Undosh tovush-òpkada chiqayotgan havo oqimi oģiz bo'shlig'ida to'siqqa uchrashidan hosil bo'ladi va 5 xil tasnif qilinadi
1.🔴 Hosil bo'lish o'rniga ko'ra (qaysi nutq azosi ishtirok etishiga ko'ra)
1. Lab undoshlari
1. Lab-lab: b, m, p
2. Lab-tish: v, f
2. Til undoshlari (til qismlarining harakatiga ko'ra)
1. Til oldi:d; r; s; sh; n; t; j; z; ch; l;
2. Til òrta: y
3. Til orqa: g; k; ng;
4. Chuqur til orqa: q; ģ; x;
3. Bòģiz undoshi: h
2.🔴 Hosil bo'lish usuliga ko'ra 2 xil
1. Portlovchi: b; d; k; j; p; ch; q; m; n; ng; t; g;
2. Sirģaluvchi: v; f; s; z; l; r; y; x; h; j; ģ; sh;
3.🔴 Tovush paychalarining ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Jarangli: b; v; g; d; z; j; ģ; m; n; ng; l; r; y;
2. Jarangsiz: p; f; k; t; s; sh; ch; x; h; q;
4.🔴 Ovoz va shovqin ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Sonor: m; n; ng; l; r;
2. Shovqinli: qolgan barcha undoshlar
5.🔴 Tarkibiga ko'ra 2 xil
1. Qorishiq:ch;
2. Sof: qolgan barcha undoshlar
Bulardan tashqari hosil bo'lish usuliga ko'ra quyidagi undoshlar mavjud
Burun undoshi: m; n; ng;
Yon undosh: l;
Titroq undosh: r;
UNLI📕
Unli tovush-òpkadan chiqayotgan havo oģiz bo'shlig'ida hech qanday to'siqqa uchramay chiqishidan hosil bo'ladi
Unlilar: i; e; a; u; ò; o
Unlilar 3 xil tasnif qilinadi
1.🔴 Gorizantal harakatiga ko'ra 2 xil
1. Til oldi: i; e; a;
2. Til orqa: u; ò; of
2.🔴 Vertikal harakatiga ko'ra 3 xil
1. Yuqori tor: i; u;
2. Òrta keng: e; ò;
3. Quyi keng: a; o;
3.🔴 Lablarning ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Lablanmagan: i; e; a;
2. Lablangan: u; ò; o;
UNDOSH📕
Undosh tovush-òpkada chiqayotgan havo oqimi oģiz bo'shlig'ida to'siqqa uchrashidan hosil bo'ladi va 5 xil tasnif qilinadi
1.🔴 Hosil bo'lish o'rniga ko'ra (qaysi nutq azosi ishtirok etishiga ko'ra)
1. Lab undoshlari
1. Lab-lab: b, m, p
2. Lab-tish: v, f
2. Til undoshlari (til qismlarining harakatiga ko'ra)
1. Til oldi:d; r; s; sh; n; t; j; z; ch; l;
2. Til òrta: y
3. Til orqa: g; k; ng;
4. Chuqur til orqa: q; ģ; x;
3. Bòģiz undoshi: h
2.🔴 Hosil bo'lish usuliga ko'ra 2 xil
1. Portlovchi: b; d; k; j; p; ch; q; m; n; ng; t; g;
2. Sirģaluvchi: v; f; s; z; l; r; y; x; h; j; ģ; sh;
3.🔴 Tovush paychalarining ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Jarangli: b; v; g; d; z; j; ģ; m; n; ng; l; r; y;
2. Jarangsiz: p; f; k; t; s; sh; ch; x; h; q;
4.🔴 Ovoz va shovqin ishtirokiga ko'ra 2 xil
1. Sonor: m; n; ng; l; r;
2. Shovqinli: qolgan barcha undoshlar
5.🔴 Tarkibiga ko'ra 2 xil
1. Qorishiq:ch;
2. Sof: qolgan barcha undoshlar
Bulardan tashqari hosil bo'lish usuliga ko'ra quyidagi undoshlar mavjud
Burun undoshi: m; n; ng;
Yon undosh: l;
Titroq undosh: r;