Репост из: Akhmadjon Erkinjonov
Agar DOS 1.0 bugungi Windows tizimi oʻz-oʻzidan, hech qanday muhandis tegilishisiz, rivojlansa, shunday deysizmi:
- Bu evolutsion o'zgarishlarga tabiiy tanlanish natijasida yo'l qo'yilgan tasodifiy fayllarni nusxalash xatolari sabab bo'lgan.
Tasodifiy nusxa ko'chirish xatolari tufayli tasodifan yangi xususiyatlarni yaratgan dasturiy ta'minot yoki kompyuter virusini qachon ko'rgansiz?
Albatta bunday tushuntirish ilmiy metodga mos emas. Chunki tasodif ilm-fanga mos tushuntirish emas. Agar Nyuton boshiga tushgan olmani tasodif deganda biz bugun fizikani umuman boshqa koʻrinishda koʻrar edik. Tasodifni bilib boʻlmaydi, aniqlab boʻlmaydi, qaytarib boʻlmaydi, eksperimental sinab boʻlmaydi. Shuning uchun u ilmiy metodga zid tushuntirish. Lekin tabiiy genetik muhandislik singari muhandislik jarayoni ilmiydir. Bizda tabiiy genetik muhandislik orqali moslashgan turlar uchun koʻplab misollar bor. Xattoki buni koʻrish mumkin.
Chikago universiteti professori James Shapiro e.coli bakteriyasining DNKsi 100 000 boʻlakka boʻlingani, soʻng muhitga moslashish uchun oʻzgargan koʻrinishda qayta tartiblanganini aniqlagan. Xuddi bu yangi programma ishlab chiqishga oʻxshaydi. Bu ilmiy tushuntirish. Hujayraning aqliy mexanizmlari orqali sodir boʻladigan tabiiy genetik muhandislikdir. Muhit bosimi ostida DNK koʻp sonli boʻlaklarga boʻlinadi, agar zarur boʻlsa qisqaradi, soʻng qayta, joylarni oʻzgartirgan holda, tariblanadi. Albatta shu paytda kamayish boʻlishi mumkin. Agar avvalgi programma buni xohlasa. Nature' jurnali tan olganidek 80-90 foiz oʻzgarishlar aynan kamayish bilan bogʻliq. Bizda DNK axboroti yoki genetik kod qayerdan kelganni haqidagi savollar ochiq. Biroq, bu qayta tartiblanish hamda yangi programma ishlab chiqishni tasodifiydan uzoq ekanligi hamda muhandislik tamoyillariga mos ekanligini bilamiz.
Xo'sh, do'stim, shuni aytishim mumkinki, DNK so'nggi 3,5 milliard yil ichida aynan shunday qildi. Kompyuter dasturlari va qattiq disklar kabi buzilish va ishdan chiqish o'rniga, u har qanday ekologik joyni egallash uchun bitta/yoki koʻp hujayradan samarali tarzda moslashdi va rivojlandi.
Oshxonangiz ostidagi chumolilardan tortib, Amazon tropik o'rmonidagi ulug'vor qo'shiqchi qushlargacha.
Bu tasodifiy, baxtsiz hodisalarga tayangan mutatsiya natijasida sodir bo'lmadi. Agar hayot bitta hujayradan paydo bo'lgan bo'lsa, bu o'zining foydali mutatsiyalarini yaratadigan aqilli algoritm orqali sodir bo'lgan. Bu tasavvur qilish mumkin bo'lgan eng hayratlanarli nisbatlarga ega muhandislik imzosidir.
Tabiiy genetik muhandislik bu lego oʻyiniga oʻxshaydi. Bir xil material va teng sonli parchalardan juda koʻp koʻrishli uylar olish mumkin. Xuddi bir xil genetik material orqali turli tashqi koʻrinishni,muhitga mos, olish mumkin boʻlgandek. Faqat bu yerda muhandis hujayra va uning muhit bilan munosabati mahsuli. Men hozir organimlarning oʻzini oʻzi qayta dasturlashi haqida aytyabman. Oʻzini oʻzi deyish biroz xato, biroz emas toʻliq. Mavjud dastur orqali deyish esa oqilona variant. Endi qayta tartiblab yozib koʻramiz.
Men hozir avvaldan mavjud boʻlgan dastur orqali, organizmlarning yangi muhitga moslashish uchun ishlab chiqqadigan yangi dasturi haqida aytib berayapman. Buni MacKlintok transpazonlarni kashf qilganda ilk bor taʼkidlagan boʻlsada, u hujayra "bilish"ni qanday va qayerdan olishini hamda genomni aktiv tahrirlanib yangi dasturga ega boʻlishini ilmiy tushuntirib bera olmadi. Biroq, bizda bugun bu savolning ilmiy javobi bor. Shapiro MacKlintok ishini qayta rivojlantirib bu jarayonni hujayrlararo tabiiy genetik muhandislik deb atadi. Hamda labaratoriyada koʻrsatib berdi garchi tabiatda ham bu borada misollar talay boʻlsada. M-un Oxytricha trifallax yangi muhitga moslashish uchun 60 soat ichida genomini qayta tuzgan. Sanoat zonalarida kuya kapalaklar bir nasl ichida keskin moslashish uchun mobil elementlar orqali genom oʻzgartirgan. Bugun biz bilamizki bu kabi oʻzgarishlar tabiiy genetik muhandislik nazariyasi orqali uchinchi yoʻl misollaridir. Evolutsiya har onda sodir boʻladi, albatta men aytgan tabiiy genetik muhandislik orqali.
- Bu evolutsion o'zgarishlarga tabiiy tanlanish natijasida yo'l qo'yilgan tasodifiy fayllarni nusxalash xatolari sabab bo'lgan.
Tasodifiy nusxa ko'chirish xatolari tufayli tasodifan yangi xususiyatlarni yaratgan dasturiy ta'minot yoki kompyuter virusini qachon ko'rgansiz?
Albatta bunday tushuntirish ilmiy metodga mos emas. Chunki tasodif ilm-fanga mos tushuntirish emas. Agar Nyuton boshiga tushgan olmani tasodif deganda biz bugun fizikani umuman boshqa koʻrinishda koʻrar edik. Tasodifni bilib boʻlmaydi, aniqlab boʻlmaydi, qaytarib boʻlmaydi, eksperimental sinab boʻlmaydi. Shuning uchun u ilmiy metodga zid tushuntirish. Lekin tabiiy genetik muhandislik singari muhandislik jarayoni ilmiydir. Bizda tabiiy genetik muhandislik orqali moslashgan turlar uchun koʻplab misollar bor. Xattoki buni koʻrish mumkin.
Chikago universiteti professori James Shapiro e.coli bakteriyasining DNKsi 100 000 boʻlakka boʻlingani, soʻng muhitga moslashish uchun oʻzgargan koʻrinishda qayta tartiblanganini aniqlagan. Xuddi bu yangi programma ishlab chiqishga oʻxshaydi. Bu ilmiy tushuntirish. Hujayraning aqliy mexanizmlari orqali sodir boʻladigan tabiiy genetik muhandislikdir. Muhit bosimi ostida DNK koʻp sonli boʻlaklarga boʻlinadi, agar zarur boʻlsa qisqaradi, soʻng qayta, joylarni oʻzgartirgan holda, tariblanadi. Albatta shu paytda kamayish boʻlishi mumkin. Agar avvalgi programma buni xohlasa. Nature' jurnali tan olganidek 80-90 foiz oʻzgarishlar aynan kamayish bilan bogʻliq. Bizda DNK axboroti yoki genetik kod qayerdan kelganni haqidagi savollar ochiq. Biroq, bu qayta tartiblanish hamda yangi programma ishlab chiqishni tasodifiydan uzoq ekanligi hamda muhandislik tamoyillariga mos ekanligini bilamiz.
Xo'sh, do'stim, shuni aytishim mumkinki, DNK so'nggi 3,5 milliard yil ichida aynan shunday qildi. Kompyuter dasturlari va qattiq disklar kabi buzilish va ishdan chiqish o'rniga, u har qanday ekologik joyni egallash uchun bitta/yoki koʻp hujayradan samarali tarzda moslashdi va rivojlandi.
Oshxonangiz ostidagi chumolilardan tortib, Amazon tropik o'rmonidagi ulug'vor qo'shiqchi qushlargacha.
Bu tasodifiy, baxtsiz hodisalarga tayangan mutatsiya natijasida sodir bo'lmadi. Agar hayot bitta hujayradan paydo bo'lgan bo'lsa, bu o'zining foydali mutatsiyalarini yaratadigan aqilli algoritm orqali sodir bo'lgan. Bu tasavvur qilish mumkin bo'lgan eng hayratlanarli nisbatlarga ega muhandislik imzosidir.
Tabiiy genetik muhandislik bu lego oʻyiniga oʻxshaydi. Bir xil material va teng sonli parchalardan juda koʻp koʻrishli uylar olish mumkin. Xuddi bir xil genetik material orqali turli tashqi koʻrinishni,muhitga mos, olish mumkin boʻlgandek. Faqat bu yerda muhandis hujayra va uning muhit bilan munosabati mahsuli. Men hozir organimlarning oʻzini oʻzi qayta dasturlashi haqida aytyabman. Oʻzini oʻzi deyish biroz xato, biroz emas toʻliq. Mavjud dastur orqali deyish esa oqilona variant. Endi qayta tartiblab yozib koʻramiz.
Men hozir avvaldan mavjud boʻlgan dastur orqali, organizmlarning yangi muhitga moslashish uchun ishlab chiqqadigan yangi dasturi haqida aytib berayapman. Buni MacKlintok transpazonlarni kashf qilganda ilk bor taʼkidlagan boʻlsada, u hujayra "bilish"ni qanday va qayerdan olishini hamda genomni aktiv tahrirlanib yangi dasturga ega boʻlishini ilmiy tushuntirib bera olmadi. Biroq, bizda bugun bu savolning ilmiy javobi bor. Shapiro MacKlintok ishini qayta rivojlantirib bu jarayonni hujayrlararo tabiiy genetik muhandislik deb atadi. Hamda labaratoriyada koʻrsatib berdi garchi tabiatda ham bu borada misollar talay boʻlsada. M-un Oxytricha trifallax yangi muhitga moslashish uchun 60 soat ichida genomini qayta tuzgan. Sanoat zonalarida kuya kapalaklar bir nasl ichida keskin moslashish uchun mobil elementlar orqali genom oʻzgartirgan. Bugun biz bilamizki bu kabi oʻzgarishlar tabiiy genetik muhandislik nazariyasi orqali uchinchi yoʻl misollaridir. Evolutsiya har onda sodir boʻladi, albatta men aytgan tabiiy genetik muhandislik orqali.