🔗 Shomda yashab subhidam tong kelishini kutib yashagan adib
“Ularni jisman mahv etilganiga 86 yil bo‘libdi. O‘shanda Abdulla Qodiriy 44 yoshda edi. “O‘tkan kunlar” romanining yozilganiga esa 76 yil bo‘ldi. Yozuvchi bilan birga asarga ham kishan urdilar. Asarni ham o‘limga mahkum etdilar. Ammo haq yo‘lidagi asarni hech qanday hukmdor hech bir zamonda mahv etolgan emas. Abdulla Qodiriy ham, u zotning asarlari ham tirik qolaveradi”,- degan edi Tohir Malik o‘z esdaliklarida.
Bu ism har bir o‘zbek farzandi uchun juda tanish. O‘zbek adabiyotida ilk bor roman janriga qo‘l urib, “O‘tkan kunlar” va “Mehrobdan chayon” kabi nodir asarlarni yozgan bu inson millat ziyosi uchun bor ilmini, iste’dodini, kuchini safarbar etgandi. O‘lkaning ko‘zga ko‘ringan jadid arboblaridan biri bo‘lgan Abdulla Qodiriy o‘zining tanqidiy-satirik hikoya hamda maqolalari bilan sovet amaldorlarining jig‘iga tegadi. Mintaqaga mustaqillik berishni va’da qilib, buni amalga oshirishni xohlamayotgan sovet hukumatining o‘yinlarini yaxshi tushungan adib Stalin tuzumining dushmanlaridan biri sifatida ko‘rila boshlanadi.
1926-yil “Mushtum” jurnalida bosilgan “Yig‘indi gaplar” maqolasi uchun Qodiriy qamoqqa olinadi. Sud zalidagi nutqida o‘z yurtdoshi bo‘lib turib uni sotgan ba’zi muttaham, sovet quliga aylangan hamkasblarining “g‘arazgo‘ylik qilib, tirnoq ostidan kir qidirishga urinishini” aytgan adib, “Men haq yo‘lida boshim ketsa “ih” deydirg‘on yigit emasmen” deya o‘z mardligini ko‘rsatadi.
Abdulla Qodiriy qisqa umr ko‘rgan bo‘lsa-da, salmoqli ijod qilgan, juda keng miqyosda faoliyat yuritgan. Uning asarlarini o‘qib, uqqan inson ularda Qodiriy o‘z hayotidan so‘zlayotganini his etadi.
Qodiriy umri davomida o‘zi “O‘tkan kunlar”da yoritgani kabi shomda yashab turib, bomdod azonidagi kabi subhidam tong kelishini kutib yashaydi. O‘zi o‘lim tobora yaqinlashib kelayotganini va taqiqlar kuchayib, tinkasini quritayotganini yaxshi fahmlagan. Shunday bo‘lsa-da, u kurashdi, yorug’likka, ozodlikka erishishga harakat qildi.
Abdulla Qodiriyning adabiy izlanishlari doimiy ko‘tarilishlar, ajoyib ijodiy siljinishlar bilan belgilanadi.
Quyida adibning mashhur maqolalaridan birini keltiramiz:
Batafsil
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube
“Ularni jisman mahv etilganiga 86 yil bo‘libdi. O‘shanda Abdulla Qodiriy 44 yoshda edi. “O‘tkan kunlar” romanining yozilganiga esa 76 yil bo‘ldi. Yozuvchi bilan birga asarga ham kishan urdilar. Asarni ham o‘limga mahkum etdilar. Ammo haq yo‘lidagi asarni hech qanday hukmdor hech bir zamonda mahv etolgan emas. Abdulla Qodiriy ham, u zotning asarlari ham tirik qolaveradi”,- degan edi Tohir Malik o‘z esdaliklarida.
Bu ism har bir o‘zbek farzandi uchun juda tanish. O‘zbek adabiyotida ilk bor roman janriga qo‘l urib, “O‘tkan kunlar” va “Mehrobdan chayon” kabi nodir asarlarni yozgan bu inson millat ziyosi uchun bor ilmini, iste’dodini, kuchini safarbar etgandi. O‘lkaning ko‘zga ko‘ringan jadid arboblaridan biri bo‘lgan Abdulla Qodiriy o‘zining tanqidiy-satirik hikoya hamda maqolalari bilan sovet amaldorlarining jig‘iga tegadi. Mintaqaga mustaqillik berishni va’da qilib, buni amalga oshirishni xohlamayotgan sovet hukumatining o‘yinlarini yaxshi tushungan adib Stalin tuzumining dushmanlaridan biri sifatida ko‘rila boshlanadi.
1926-yil “Mushtum” jurnalida bosilgan “Yig‘indi gaplar” maqolasi uchun Qodiriy qamoqqa olinadi. Sud zalidagi nutqida o‘z yurtdoshi bo‘lib turib uni sotgan ba’zi muttaham, sovet quliga aylangan hamkasblarining “g‘arazgo‘ylik qilib, tirnoq ostidan kir qidirishga urinishini” aytgan adib, “Men haq yo‘lida boshim ketsa “ih” deydirg‘on yigit emasmen” deya o‘z mardligini ko‘rsatadi.
Abdulla Qodiriy qisqa umr ko‘rgan bo‘lsa-da, salmoqli ijod qilgan, juda keng miqyosda faoliyat yuritgan. Uning asarlarini o‘qib, uqqan inson ularda Qodiriy o‘z hayotidan so‘zlayotganini his etadi.
Qodiriy umri davomida o‘zi “O‘tkan kunlar”da yoritgani kabi shomda yashab turib, bomdod azonidagi kabi subhidam tong kelishini kutib yashaydi. O‘zi o‘lim tobora yaqinlashib kelayotganini va taqiqlar kuchayib, tinkasini quritayotganini yaxshi fahmlagan. Shunday bo‘lsa-da, u kurashdi, yorug’likka, ozodlikka erishishga harakat qildi.
Abdulla Qodiriyning adabiy izlanishlari doimiy ko‘tarilishlar, ajoyib ijodiy siljinishlar bilan belgilanadi.
Quyida adibning mashhur maqolalaridan birini keltiramiz:
Batafsil
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube