#hamshiralik #ikkinchi
27-savol: Gipertermiya turlarini sanab bering.
Gipertermiya — bu tana haroratining haddan tashqari ko‘tarilishi bo‘lib, organizmning issiqlikni chiqarib tashlash imkoniyatidan yuqori darajada issiqlik hosil bo‘lishi yoki issiqlik yig‘ilishi natijasida yuzaga keladi. Gipertermiya sabablariga va rivojlanish mexanizmiga qarab turli turlarga bo‘linadi.
1. Issiqlik sababli gipertermiya
• Sababi: Atrof-muhitning yuqori harorati va namligi natijasida organizmning haddan tashqari qizishi.
• Turlari:
- Issiqlik holsizlik: Haddan tashqari terlash, kuchli charchoq, bosh aylanishi.
- Issiqlik urishi: Tana haroratining 40°C va undan yuqori darajaga ko‘tarilishi, markaziy asab tizimi buzilishi (hushdan ketish, chalkashlik).
• Misollar: Quyoshda uzoq vaqt qolish, issiq va nam sharoitlarda jismoniy mehnat.
2. Medikamentoz (dorilarga bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Ba'zi dorilar yoki kimyoviy moddalarning nojo‘ya ta’siri.
• Turlari:
- Antipsixotik gipertermiya: Neyroleptik vositalar (masalan, antipsixotiklar) qabul qilish natijasida yuzaga keladi.
- Gipertermik sindrom: Ba'zi narkotik moddalarning haddan tashqari dozasi natijasida.
• Misollar: Antidepresantlar, amfetaminlar, kokain.
3. Neyrogipertermiya
• Sababi: Miya sohasida jarohatlar, o‘sma yoki yallig‘lanish jarayonlari natijasida termoregulyatsiya markazi faoliyatining buzilishi.
• Turlari:
- Markaziy gipertermiya: Miya shikastlanishi natijasida (masalan, bosh miya shikastlanishi, insult).
• Misollar: Miya yarasi yoki qon quyilishi.
4. Infeksiyaga bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Bakterial, virusli yoki boshqa infeksiyalar natijasida yuzaga keladigan tana haroratining ko‘tarilishi.
• Turlari:
- Sepsis yoki infeksion shok: Bakteriyalar va toksinlar ta’sirida tana harorati keskin ko‘tariladi.
• Misollar: Pnevmoniya, sepsis, meningit.
5. Genetik gipertermiya
• Sababi: Genetik o‘zgarishlar natijasida organizmda issiqlikka nisbatan o‘ta sezuvchanlik.
• Turlari:
- Malign (o‘tkir) gipertermiya: Genetik moyilligi bo‘lgan odamlarda narkoz yoki muskul relaksantlarni qo‘llash natijasida yuzaga keladi.
• Misollar: Anesteziya vaqtida genetik nuqsonlar tufayli.
6. Jismoniy zo‘riqish bilan bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Haddan tashqari jismoniy faoliyat tufayli tana haroratining oshishi.
• Turlari:
- Sportchilarda gipertermiya: O‘ta zo‘riqish yoki to‘g‘ri suyuqlik balansining saqlanmasligi natijasida.
• Misollar: Marathon yoki uzoq masofali yugurish.
7. Psixogen (stress bilan bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Psixologik stress va asab tizimining kuchlanishi tufayli.
• Turlari: Emotsional zo‘riqish yoki psixosomatik kasalliklar bilan bog‘liq issiqlik ko‘tarilishi.
• Misollar: Stressli sharoitlarda tana haroratining qisqa muddatli ko‘tarilishi.
8. Yallig‘lanishsiz (avtoimmun yoki metabolik) gipertermiya
• Sababi: Ichki yallig‘lanish yoki metabolik kasalliklar.
• Turlari:
- Tireotoksikoz bilan bog‘liq gipertermiya: Qalqonsimon bezning haddan tashqari faoliyati natijasida.
• Misollar: Tireotoksik kriz, avtoimmun kasalliklar.
Xulosa:
Gipertermiya sabablari va turlari turli kasalliklar yoki holatlarga bog‘liq. Gipertermiyaning aniq sababini aniqlash va to‘g‘ri davolash usulini tanlash uchun zudlik bilan shifokorga murojaat qilish zarur. Og‘ir shakllarida (masalan, issiqlik urishi yoki malign gipertermiya) shoshilinch tibbiy yordam talab etiladi.
Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida
27-savol: Gipertermiya turlarini sanab bering.
Gipertermiya — bu tana haroratining haddan tashqari ko‘tarilishi bo‘lib, organizmning issiqlikni chiqarib tashlash imkoniyatidan yuqori darajada issiqlik hosil bo‘lishi yoki issiqlik yig‘ilishi natijasida yuzaga keladi. Gipertermiya sabablariga va rivojlanish mexanizmiga qarab turli turlarga bo‘linadi.
1. Issiqlik sababli gipertermiya
• Sababi: Atrof-muhitning yuqori harorati va namligi natijasida organizmning haddan tashqari qizishi.
• Turlari:
- Issiqlik holsizlik: Haddan tashqari terlash, kuchli charchoq, bosh aylanishi.
- Issiqlik urishi: Tana haroratining 40°C va undan yuqori darajaga ko‘tarilishi, markaziy asab tizimi buzilishi (hushdan ketish, chalkashlik).
• Misollar: Quyoshda uzoq vaqt qolish, issiq va nam sharoitlarda jismoniy mehnat.
2. Medikamentoz (dorilarga bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Ba'zi dorilar yoki kimyoviy moddalarning nojo‘ya ta’siri.
• Turlari:
- Antipsixotik gipertermiya: Neyroleptik vositalar (masalan, antipsixotiklar) qabul qilish natijasida yuzaga keladi.
- Gipertermik sindrom: Ba'zi narkotik moddalarning haddan tashqari dozasi natijasida.
• Misollar: Antidepresantlar, amfetaminlar, kokain.
3. Neyrogipertermiya
• Sababi: Miya sohasida jarohatlar, o‘sma yoki yallig‘lanish jarayonlari natijasida termoregulyatsiya markazi faoliyatining buzilishi.
• Turlari:
- Markaziy gipertermiya: Miya shikastlanishi natijasida (masalan, bosh miya shikastlanishi, insult).
• Misollar: Miya yarasi yoki qon quyilishi.
4. Infeksiyaga bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Bakterial, virusli yoki boshqa infeksiyalar natijasida yuzaga keladigan tana haroratining ko‘tarilishi.
• Turlari:
- Sepsis yoki infeksion shok: Bakteriyalar va toksinlar ta’sirida tana harorati keskin ko‘tariladi.
• Misollar: Pnevmoniya, sepsis, meningit.
5. Genetik gipertermiya
• Sababi: Genetik o‘zgarishlar natijasida organizmda issiqlikka nisbatan o‘ta sezuvchanlik.
• Turlari:
- Malign (o‘tkir) gipertermiya: Genetik moyilligi bo‘lgan odamlarda narkoz yoki muskul relaksantlarni qo‘llash natijasida yuzaga keladi.
• Misollar: Anesteziya vaqtida genetik nuqsonlar tufayli.
6. Jismoniy zo‘riqish bilan bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Haddan tashqari jismoniy faoliyat tufayli tana haroratining oshishi.
• Turlari:
- Sportchilarda gipertermiya: O‘ta zo‘riqish yoki to‘g‘ri suyuqlik balansining saqlanmasligi natijasida.
• Misollar: Marathon yoki uzoq masofali yugurish.
7. Psixogen (stress bilan bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Psixologik stress va asab tizimining kuchlanishi tufayli.
• Turlari: Emotsional zo‘riqish yoki psixosomatik kasalliklar bilan bog‘liq issiqlik ko‘tarilishi.
• Misollar: Stressli sharoitlarda tana haroratining qisqa muddatli ko‘tarilishi.
8. Yallig‘lanishsiz (avtoimmun yoki metabolik) gipertermiya
• Sababi: Ichki yallig‘lanish yoki metabolik kasalliklar.
• Turlari:
- Tireotoksikoz bilan bog‘liq gipertermiya: Qalqonsimon bezning haddan tashqari faoliyati natijasida.
• Misollar: Tireotoksik kriz, avtoimmun kasalliklar.
Xulosa:
Gipertermiya sabablari va turlari turli kasalliklar yoki holatlarga bog‘liq. Gipertermiyaning aniq sababini aniqlash va to‘g‘ri davolash usulini tanlash uchun zudlik bilan shifokorga murojaat qilish zarur. Og‘ir shakllarida (masalan, issiqlik urishi yoki malign gipertermiya) shoshilinch tibbiy yordam talab etiladi.
Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida