Turkiya kundaligi

O'zbekiston va Turkiyada yashab ko'rgan shaxs sifatida shuni aytishim mumkin:

O'zbekistonda yashasang ikki kasbda tanishing bo'lishi kerak — ichki ishilar xodimi va shifokor;

Turkiyada yashasang bir kasb egasi — advokatlardan tanishing bo'lsin.

Sizni fikringiz qanday?

Men nega bu kasblarni aytganimni keyingi postlarda yozib o'taman.

Turk tilini örganish bizni mamlakatda hozirgi kunlarda yangi tajriba holatida. Tahlilimni shu sabab ingliz tili orqali tushuntiraman. İngliz tilini ommalashib borish jarayonini esga oling va hozirgi holatini tasavvur qilib köring. Loydan orqa davlat raqami körinmay qolgan avtobuslarni orqasiga otni qashqasidek qilib ''Bir haftada ingliz tilini chochvor'' deb yozib qöyilgan, loy bölib ketganidan bannerlarni yarmi ham körinmay turadigan reklamalarni eslang! Sigaret buchogi tashlanadigan urnalarga yopishtirib ketilgan ingliz tili kursi reklamalarini köz oldizga keltiring. Bu holat necha yildir davom etib kelyapti? Bu va'dalar öz isbotini topdimi? Bir hafta, boringki bir oy, e mayli 6 oyda ingliz tilida tötiqushdek sayratadigan kurslar chiqdimi?

Yillar ötib bunaqa reklamalar sohta ekanini odamlar tushuna boshladi . Turk tili hozirgi kunda Özbekistonda huddi shu yöllarni bosib ötmoqda. Döstim, turk tilini bizning tilga yaqin ekanligini rökach qilib örganish oson deyolmaysan. Ayniqsa sertifikat oladigan, bu tilda xatosiz gapiradigan darajada örganmoqchi bölsang! Agar turkbekcha gapirish uchun örganish oson desang e'tirozim yöq. Buni örganish uchun kursga borishing ham shart emas. Kelasi zamonda gapirmoqchi bölsang özbekcha fe'ldan keyin ''ajak''larni qöshib yuborsang, ketidan shaxsni bersang ish hal. Misol uchun ''Men turkcha örganajakman''.

Hazil öz yöliga. Döstim, turk tilini örganishing uchun vaqt baribir kerak. Miyang, oğiz mushaklaring, öpkang, diafragma, qovurğalaringni ichki va tashqi mushaklari moslashishi kerak. Ba'zan, dunyo qarashing ham moslashishi kerak. Bu senda 4 oy vaqt olar, kursdoshingda 3 oy, qöshningda 7 oy bölishi mumkin. Hammada har xil.

Yana bir miyani ''error'' qilib qöyadigan tushuncha bor. Kursda sening qaysi darajani yakunlab ulgurganing muhim emas. Ulgurgan darajangni qay darajada özlashtirding, shu muhim. 2-3 oyda yashin tezligida chala-chulpa B2 ga kelib olgan kishidan, 2-3 oyda A1, A2 va B1 ni mukammal örgangan kishida ''performans'' yuqori böladi. Samaradorlik yuqori böladi. 4 ta darajani chala örgangan kishidan 3 ta darajani mukammal örgangan kishi keyinchalik bilimini mustaqil oshirib borish ehtimoli ham yuqori böladi.

Yana bir achinarlisi esa, A1, A2, B1 darajalarini chala örganib B2 da öqituvchi almashtirgan öquvchilarni natijaga olib chiqishga urunish huddi poydevori loydan kötarilgan devorni beton ğisht bilan davom ettrishga öxshaydi. Yoki, talab va standartlarga javob bermaydigan materiallardan yasalgan samolyotni uchurishga öxshaydi - kötarilishdagi turbilentdayoq yoki amallab kötarilib olganida sochilib ketadi.

Nima qilish kerak?

Kursga yozilayotganda albatta öqituvchining tajribasini bilolmaysan. Erishgan natijalarini körsatar. Natijalarni körsatib öquvchi közini shamğalat qilish qiyin emas. Sen bularga emas, öqituvchiga yönal. Öqituvchini sina, savolga köm, doimiy savol ostida qoldir. Bu köp narsani ochiqlaydi. Kurs boshida har bir öqituvchi mukammal körinishi mumkin. Aniqroği bunaqa körinish qiyin emas. Yaltir-yaltir slaytlar, chiroyli ovoz, chiroyli turmak va pardoz, chiroyli kamera orqa foni, o'rinsiz "Mashallah" sohta "İnsholloh" so'zlari shni hal qiladi. Keyinchi? Darajalarda yuqorilab borayotganda öqituvchining holati qanday özgaryapti? Bularga qara!

Nima bölganda ham yuqoridagi gapimni unutma. Vaqt! Vaqt! Vaqt!

@sherzoddavlatov

İnternetni titkilab o'tirsam bir advokatning Prezident Erdöğan qarori bilan kuchga kirgan to'y harajatlari uchun beriladigan 150 ming liralik kreditning shartlarini tahlil qilib berayotganini ko'rib qoldim. Kredit shartlariga ko'ra, eng ko'zga tashlanadigan qismi, bu kreditni olishi uchun uylanadigan yoki turmushga chiqadigan kishi hech qanaqa ko'chmas mulkka egalik qilmasligi yoki hissadori bo'lmasligi kerak ekan. Bundan tashqari oxirgi olti oydagi maoshining o'rtalamasi bilan oxirgi oydagi maoshining yiğindisi eng kam ish haqining 2.3 baravaridan yuqori bo'lmasligi kerak. Bu degani, bu kreditni oluvchi shaxs ohirgi olti oyda faqat belgilangan eng kam ish haqida ishlagan bo'lishi, ya'ni ish joyida maoshi oshmagan bo'lishi; 18-29 yoshlarda bo'lishi va nomida hech qanday ko'chmas mulk bo'lmasligi kerak.

Hozirgi vaqtda Turkiyada eng kam ish haqi 22 ming 100 TL(620 dollar). Bir kafeda ofitsiantlik uchun ishga kirgan kishi ham boshida shuncha oylik oladi, o'rta ma'lumotli yoki bakalavrni bitirib biror shifoxonada hamshiralik qilayotgan kishi ham boshlanğich davrlarda shu maoshni oladi. Bu miqdor keyinchalik o'zgarishi mumkin.

To'y uchun ajratiladigan kredit haqida:

Kredit miqdori 150 ming turk lirasi. Bu 4230 dollar degani. Bu kredit 2 yil imtiyozli va 48 oy foizsiz. Ya'ni, kreditni olgandan keyin 2 yil o'tib to'lab boshlaysiz. To'lab boshlaganda ham 4 yilda foizsiz to'laysiz. Hech qanaqa foiz chiqmaydi. Bir qarashda juda qulay. Lekin, Turkiyada hozirgi vaqtda to'y qilishning o'rtacha harajati 600 ming lira(17 ming dollar). Bu summada qo'shimcha dabdabalar yo'q. Biz bilgan o'sha qo'ni-qo'shni gapirmasin, ovsinim nima deydi, kelin yo kuyov tomon keyin mijillamasin, deb qilinadigan o'rtacha odatlar va harajatlar summasi. Bu summa shahar va viloyatlarga ko'ra o'zgaradi. Lekin, o'rtacha summa shu deyish mumkin.

Oxirgi yillarda Turkiyadagi iqtisodiy ahvolning oğirlashishi oila qurish yoshidagi qatlamni o'ylantirib qo'ygan. Yigitlar uylanishga ikkilanib qolgan. Shu kunlarda Turkiya xalqi yosh qatlami qarib borayotgani va keyingi 50 yilda ishga yaroqli fuqarolar soni kamayib ketishi ko'p tilga olinmoqda.  Bu holat esa prezident darajasida muhokama qilinib, Prezident Erdöğan oilalarga eng kamida 3 ta farzand ko'rishni bong urmoqda. Xalq esa prezidentning bu gaplarini iqtisodiy tanglik ostida tanqidga olmoqda.