☪️Islom olamidagi yetakchilikda 🇹🇷Turkiyaning ahamiyati
📜"Turkiya Yaqin Sharqdagi shunchaki bir davlat emas, balki u geografik jihatdan Yevropa, Osiyo va Afrikani, madaniy jihatdan G’arb va Sharqni bog’lovchi alohida sivilizatsiyadir."
Zamonaviy islom tarixida Usmoniylar imperiyasi so’nggi xalifalik sifatida talqin etiladi. Ushbu mag’rur imperiya 1923-yil kollektiv G’arb va islomga qarshi kuchlar tomonidan tugatilgach, dunyo musulmonlariga siyosiy, moliyaviy yordam bergan va eng muhimi islomni xalifalik nomi ila birlashtirib turgan ulug’vor Usmoniylar imperiyasi o’rnini egallovchi davlat paydo bo’lganicha yo’q…
Hozirgi kunda ☪️Islom olamida yetakchilik masalasi ochiq qolayotgan bo’lib, qaysidir sabablarga ko’ra aynan bir mamlakatni Islom olamida yetakchi sifatida ko’rish juda mushkul masala. Chunki butun boshli ummatning va musulmon davlatlarning yetakchisiga aylanish uchun avvalo ushbu maqomga mos bo’lish lozim. Misol uchun Islom olamida yetakchilik qiluvchi davlatning avvalo islomga va unga e’tiqod qiluvchi ummatga va mamlakatlarga sodiq bo’lishligi, kuchli geostrategik siyosatga ega bo’lishi, kuchli iqtisod va harbiyatga ega bo’lishligi juda muhim omillardan hisoblanadi. Hozirgi zamonaviy dunyoda musulmon davlatlardan bir nechtasi ushbu ulug’ maqomga loyiq ko’rilishi mumkin, lekin ularning ichidan qaysi biri eng munosibi?...
👨🏫Amerikalik mashxur siyosatshunos olim, Samuel Hantington o’zining 📕“Sivilizatsiyalar to’qtashuvi” asarida yuqoridagi maqomga, ya’ni islom olamidagi yetakchilik maqomiga 6 ta musulmon davlatini misol qilib keltiradi: Bular Indoneziya, Pokiston, Eron, Saudiya Arabistoni, Misr va Turkiya. Qiziqarli jihati olim ushbu davlatlar ichida islom olamida yetakchilik uchun eng munosib davlat sifatida Turkiyani ko’radi . Fikrimizcha ham ushbu 6 davlat ichidan eng munosibi aynan Turkiyadir. Aniq sabablari esa quyida keltirib o’tiladi…
🇮🇩Indoneziya - Indoneziya eng ko’p musulmon aholiga ega davlat hisoblanib, ushbu davlatda 250 millionga yaqin musulmon istiqomat qiladi. Bundan tashqari ushbu mamlakat dunyoning iqtisodi eng tez rivojlanayotgan mamlakatlar qatoriga kiruvchi “uchinchi dunyo mamlakati” dir. Biroq bir tomondan Indoneziya geografik jihatdan islom tamaddunidan uzoq ekanligi yetakchilik uchun muammo sifatida talqin etilsa, bazi ekspertlar tomonidan ushbu mamlakatning etnik xilma xilligi ham islom olamida yetakchilik uchun to’siq bo’lishligini ta’kidlaydi. Chunki 2023-yil ma’lumotlariga ko’ra Indoneziyada 1300 dan ortiq etnik guruh mavjud.
🇵🇰Pokiston – Pokistonning geografik imkoniyati Indoneziyadan ancha yaxshi. Mamlakat qulay geografik nuqtada joylashgan. 200 milliondan ortiq musulmon aholiga egalik ham yana bir ustun jihatlardan biri. Bundan tashqari Pokiston Islom olamida “lokomotiv” vazifasini bajarishga va butun islom mamlakatlari arab tilini ikkinchi asosiy davlat tiliga aylantirishga doir bir qator ummat uchun foydali takliflarni bildirib keladi. Ammo, Pokistonning iqtisodiy imkoniyatlari qolgan besh nomzod davlatlar bilan solishtirilganda, ancha past. Bundan tashqari Pokiston yirik mintaqaviy geosiyosiy beqarorlikka ega bo’lib, Hindiston bilan tarixiy va etnik muammosi mavjud. Bu esa ushbu mamlakatning AQSh va Xitoy bilan kelishib siyosat yuritishga majbur etadi…
🇮🇷Eron – Eron barcha jabhalarda ushbu mavqega loyiq. Kuchli iqtisodiy imkoniyat, neft zaxiralari, harbiy imkoniyat, ulkan tarix va albatta qulay geografik joylashuv… Ammo… Ammo dunyo musulmonlarining 90 foizi sunniylardan iborat, Eron esa shia mazhabida bo’lib, aynan shu yagona omil islom olamida Eronning yagona yetakchi pozitsiyasiga yo’l bermaydi.
🇸🇦S.Arabistoni – S.Arabistoni Islom tamadduning beshigi, juda katta moliyaviy imkoniyatlarga ega bo’lgan, dunyo neft zaxiralarining juda katta qismiga egalik qiluvchi, Masjid al Haram va Masjid al Nabaviy kabi islom ummati uchun muqaddas sanalgan qadamjolar joylashgan mamlakat. Uning islom olamida yetakchilik qilishiga juda katta imkoniyatlar mavjud.
📜"Turkiya Yaqin Sharqdagi shunchaki bir davlat emas, balki u geografik jihatdan Yevropa, Osiyo va Afrikani, madaniy jihatdan G’arb va Sharqni bog’lovchi alohida sivilizatsiyadir."
Zamonaviy islom tarixida Usmoniylar imperiyasi so’nggi xalifalik sifatida talqin etiladi. Ushbu mag’rur imperiya 1923-yil kollektiv G’arb va islomga qarshi kuchlar tomonidan tugatilgach, dunyo musulmonlariga siyosiy, moliyaviy yordam bergan va eng muhimi islomni xalifalik nomi ila birlashtirib turgan ulug’vor Usmoniylar imperiyasi o’rnini egallovchi davlat paydo bo’lganicha yo’q…
Hozirgi kunda ☪️Islom olamida yetakchilik masalasi ochiq qolayotgan bo’lib, qaysidir sabablarga ko’ra aynan bir mamlakatni Islom olamida yetakchi sifatida ko’rish juda mushkul masala. Chunki butun boshli ummatning va musulmon davlatlarning yetakchisiga aylanish uchun avvalo ushbu maqomga mos bo’lish lozim. Misol uchun Islom olamida yetakchilik qiluvchi davlatning avvalo islomga va unga e’tiqod qiluvchi ummatga va mamlakatlarga sodiq bo’lishligi, kuchli geostrategik siyosatga ega bo’lishi, kuchli iqtisod va harbiyatga ega bo’lishligi juda muhim omillardan hisoblanadi. Hozirgi zamonaviy dunyoda musulmon davlatlardan bir nechtasi ushbu ulug’ maqomga loyiq ko’rilishi mumkin, lekin ularning ichidan qaysi biri eng munosibi?...
👨🏫Amerikalik mashxur siyosatshunos olim, Samuel Hantington o’zining 📕“Sivilizatsiyalar to’qtashuvi” asarida yuqoridagi maqomga, ya’ni islom olamidagi yetakchilik maqomiga 6 ta musulmon davlatini misol qilib keltiradi: Bular Indoneziya, Pokiston, Eron, Saudiya Arabistoni, Misr va Turkiya. Qiziqarli jihati olim ushbu davlatlar ichida islom olamida yetakchilik uchun eng munosib davlat sifatida Turkiyani ko’radi . Fikrimizcha ham ushbu 6 davlat ichidan eng munosibi aynan Turkiyadir. Aniq sabablari esa quyida keltirib o’tiladi…
🇮🇩Indoneziya - Indoneziya eng ko’p musulmon aholiga ega davlat hisoblanib, ushbu davlatda 250 millionga yaqin musulmon istiqomat qiladi. Bundan tashqari ushbu mamlakat dunyoning iqtisodi eng tez rivojlanayotgan mamlakatlar qatoriga kiruvchi “uchinchi dunyo mamlakati” dir. Biroq bir tomondan Indoneziya geografik jihatdan islom tamaddunidan uzoq ekanligi yetakchilik uchun muammo sifatida talqin etilsa, bazi ekspertlar tomonidan ushbu mamlakatning etnik xilma xilligi ham islom olamida yetakchilik uchun to’siq bo’lishligini ta’kidlaydi. Chunki 2023-yil ma’lumotlariga ko’ra Indoneziyada 1300 dan ortiq etnik guruh mavjud.
🇵🇰Pokiston – Pokistonning geografik imkoniyati Indoneziyadan ancha yaxshi. Mamlakat qulay geografik nuqtada joylashgan. 200 milliondan ortiq musulmon aholiga egalik ham yana bir ustun jihatlardan biri. Bundan tashqari Pokiston Islom olamida “lokomotiv” vazifasini bajarishga va butun islom mamlakatlari arab tilini ikkinchi asosiy davlat tiliga aylantirishga doir bir qator ummat uchun foydali takliflarni bildirib keladi. Ammo, Pokistonning iqtisodiy imkoniyatlari qolgan besh nomzod davlatlar bilan solishtirilganda, ancha past. Bundan tashqari Pokiston yirik mintaqaviy geosiyosiy beqarorlikka ega bo’lib, Hindiston bilan tarixiy va etnik muammosi mavjud. Bu esa ushbu mamlakatning AQSh va Xitoy bilan kelishib siyosat yuritishga majbur etadi…
🇮🇷Eron – Eron barcha jabhalarda ushbu mavqega loyiq. Kuchli iqtisodiy imkoniyat, neft zaxiralari, harbiy imkoniyat, ulkan tarix va albatta qulay geografik joylashuv… Ammo… Ammo dunyo musulmonlarining 90 foizi sunniylardan iborat, Eron esa shia mazhabida bo’lib, aynan shu yagona omil islom olamida Eronning yagona yetakchi pozitsiyasiga yo’l bermaydi.
🇸🇦S.Arabistoni – S.Arabistoni Islom tamadduning beshigi, juda katta moliyaviy imkoniyatlarga ega bo’lgan, dunyo neft zaxiralarining juda katta qismiga egalik qiluvchi, Masjid al Haram va Masjid al Nabaviy kabi islom ummati uchun muqaddas sanalgan qadamjolar joylashgan mamlakat. Uning islom olamida yetakchilik qilishiga juda katta imkoniyatlar mavjud.