Манзат
Қишлоғимизнинг тупроқ кўчасида кетаяпман, анча узоқда мен томонга келаётган девона аёлга кўзим тушди.
Бу аёлга юзма-юз келиш изқувар терговчига дуч келишдек гап.
Қишлоқ аҳли бу аёлни яхши танишади, ҳамма уни Манзат девона дейишади.
Рўпарама-рўпара келган вақтимизда юзимга қаради:
-- Қаёққа бораяпсан мантёр? -- дея сўради.
-- Иш билан юрибман-да, чўнтагингда тошинг йўқми ? -- дедим жилмайиб.
-- Тош бор, чўнтагимда тугаса ана ерда кўп териб оламан, аммо сени урмайман қўрқма, сен яхши одамсан мантёр, -- у шундай деб эскириб, кирлаб кетган халати чўнтагидан ёнғоқдек келадиган тошларни олиб бир кўздан кечириб қайта жойига солди-ю, йўлида давом этди.
Оёғидаги калиши орқаси йиртилиб кетган, ўнг оёғи бошмолдоғи калишдан чиқиб қолган.
Бошига ўраган рўмоли ранги билинмайди, рўмол четларидан чиқиб қолган тўзғиб кетган сочларида оқлари кўпайибди.
Манзат ҳам қарибди, биз бола вақтимизда ҳам шу Манзат шу Манзат эди.
Фақат сочлари қоп-қора, юзларида ажин йўқ, кўзлари ёниб турарди.
Манзатнинг бир одати бор, ўзи ёмон деб билган одамларни тош билан уради.
Ундан ёш болалар, аёллар ва қариялар қўрқишмайди, ҳеч кимга ёмонлиги йўқ иймонли инсофли одамлар ҳам Манзатни кўрганда бир чўчиб олишмайди, унга кўзи тушган заҳоти йўлни бошқа томонга буриб кетадиганлар тоифаси бошқалар.
Алкашлар, ичиб олиб бировга озор берадиганлар, бировнинг ҳаққини ейдиганлар, уйига бориб хотинини урадиганлар, қўшниси билан жанжал ғурбат қиладиганлар Манзатни кўрса балони кўргандек қочишади.
Ҳар қандай ёмон одам ҳам ўзини ёмонман демайди, айниқса бошқалар олдида ёмонлигини тан олмайди.
Жиноят устида қўлга олинган жиноятчи ҳам керак бўлса терговчи билан тортишади, айбини тан олмасликка уринади.
Аммо Манзат бунақа тортишиб сен ёмон одамсан деб ўтирмайди, чўнтагидан тошни олади-ю бошига солади бунақа одамларнинг.
Шунинг учун баъзилар унга кўзи тушиши билан ўзи билмаган ҳолда ёмонлигини тан олиб қўяди, унга дуч келишдан чўчишади.
Доимо қишлоқ кўчаларида айланиб юрадиган Манзат қишлоқнинг хабарчи хотинлари билан яхши келишади, уларнинг суҳбатига бемалол қўшилади.
Айниқса мактабдан қайтаётган ёш болалар билан бирга ўйнади, сумкаси оғир нимжон болачаларнинг сумкасини кўтариб то уйигача олиб бориб қўяди.
Қишлоқда бўлаётган гап сўзларни ана шу хотинлардан ва болалардан билиб олади, баъзи воқеа ходисаларга ўзи гувоҳ бўлади.
Жудаям хотираси кучли, агар кимдир ўн йил олдин хотинини урган бўлса-ю, Манзат эшитган бўлса ўша одамни унутмайди, қаердадир дуч келиб қолса даб дурустдан ҳалиги одамни тош билан солиб қолади.
Калтак еган одам қайси айби учун жазоланганини эслай олмай гаранг.
Шу куни ишимни битириб қайтиб келаётсам йўлимда яна унга дуч келдим.
Доимгидек ҳотиржам ёнидан ўтаётган эдим, беҳосдан тош билан хужум қилиб қолди.
Муқбил тош отардек аниқ олади доим нишонни.
Аммо яхшиям бу сафар биринчи отган тоши ноаниқ кетди.
Бошимни билакларим орасига яшириб энгашдим.
Иккинчи отилган ёнғоқдек тош учиб келиб биқинимга тегди, тош теккан жой тешилиб қолди-ёв деб ўйладим оғриқ зўридан.
Ох!!! деб бақириб юбордим, умримда биринчи марта Манзатнинг тошли зарбасига дуч келишим эди.
Миямда нимага, қайси айбим учун деган саволларга жавоб излаяпман.
Бир пайт қарасам у ердан каттароқ тош олаяпти, агар бу тош билан урса аниқ майиб бўламан.
-- Тўхта!!! Тўхта Манзатжон, ахир боягина текширувингдан ўтгандим-ку, сен яхши одамсан мантёр дегандинг-ку, нега мени ураяпсан? Айбим нима ахир? -- шоша пиша гапира бошладим.
Балким биринчи зарбадан кейин бошқаларга ўхшаб қочиб кетсам бўларди, аммо чиндан ҳам у нима учун бундай қилаётганини билишим керак эди.
Бе айб Парвардигор, қаердадир хато қилган бўлсам керак.
Қўлидаги катта тошни боши узра кўтарди у, важоҳати ёмон.
-- Сен нега Холдорбезга ёрдам бердинг? Унинг уйига бориб узилиб кетган симини улаб токини ёқиб берибсан, у ёмон одам.
Қишлоғимизнинг тупроқ кўчасида кетаяпман, анча узоқда мен томонга келаётган девона аёлга кўзим тушди.
Бу аёлга юзма-юз келиш изқувар терговчига дуч келишдек гап.
Қишлоқ аҳли бу аёлни яхши танишади, ҳамма уни Манзат девона дейишади.
Рўпарама-рўпара келган вақтимизда юзимга қаради:
-- Қаёққа бораяпсан мантёр? -- дея сўради.
-- Иш билан юрибман-да, чўнтагингда тошинг йўқми ? -- дедим жилмайиб.
-- Тош бор, чўнтагимда тугаса ана ерда кўп териб оламан, аммо сени урмайман қўрқма, сен яхши одамсан мантёр, -- у шундай деб эскириб, кирлаб кетган халати чўнтагидан ёнғоқдек келадиган тошларни олиб бир кўздан кечириб қайта жойига солди-ю, йўлида давом этди.
Оёғидаги калиши орқаси йиртилиб кетган, ўнг оёғи бошмолдоғи калишдан чиқиб қолган.
Бошига ўраган рўмоли ранги билинмайди, рўмол четларидан чиқиб қолган тўзғиб кетган сочларида оқлари кўпайибди.
Манзат ҳам қарибди, биз бола вақтимизда ҳам шу Манзат шу Манзат эди.
Фақат сочлари қоп-қора, юзларида ажин йўқ, кўзлари ёниб турарди.
Манзатнинг бир одати бор, ўзи ёмон деб билган одамларни тош билан уради.
Ундан ёш болалар, аёллар ва қариялар қўрқишмайди, ҳеч кимга ёмонлиги йўқ иймонли инсофли одамлар ҳам Манзатни кўрганда бир чўчиб олишмайди, унга кўзи тушган заҳоти йўлни бошқа томонга буриб кетадиганлар тоифаси бошқалар.
Алкашлар, ичиб олиб бировга озор берадиганлар, бировнинг ҳаққини ейдиганлар, уйига бориб хотинини урадиганлар, қўшниси билан жанжал ғурбат қиладиганлар Манзатни кўрса балони кўргандек қочишади.
Ҳар қандай ёмон одам ҳам ўзини ёмонман демайди, айниқса бошқалар олдида ёмонлигини тан олмайди.
Жиноят устида қўлга олинган жиноятчи ҳам керак бўлса терговчи билан тортишади, айбини тан олмасликка уринади.
Аммо Манзат бунақа тортишиб сен ёмон одамсан деб ўтирмайди, чўнтагидан тошни олади-ю бошига солади бунақа одамларнинг.
Шунинг учун баъзилар унга кўзи тушиши билан ўзи билмаган ҳолда ёмонлигини тан олиб қўяди, унга дуч келишдан чўчишади.
Доимо қишлоқ кўчаларида айланиб юрадиган Манзат қишлоқнинг хабарчи хотинлари билан яхши келишади, уларнинг суҳбатига бемалол қўшилади.
Айниқса мактабдан қайтаётган ёш болалар билан бирга ўйнади, сумкаси оғир нимжон болачаларнинг сумкасини кўтариб то уйигача олиб бориб қўяди.
Қишлоқда бўлаётган гап сўзларни ана шу хотинлардан ва болалардан билиб олади, баъзи воқеа ходисаларга ўзи гувоҳ бўлади.
Жудаям хотираси кучли, агар кимдир ўн йил олдин хотинини урган бўлса-ю, Манзат эшитган бўлса ўша одамни унутмайди, қаердадир дуч келиб қолса даб дурустдан ҳалиги одамни тош билан солиб қолади.
Калтак еган одам қайси айби учун жазоланганини эслай олмай гаранг.
Шу куни ишимни битириб қайтиб келаётсам йўлимда яна унга дуч келдим.
Доимгидек ҳотиржам ёнидан ўтаётган эдим, беҳосдан тош билан хужум қилиб қолди.
Муқбил тош отардек аниқ олади доим нишонни.
Аммо яхшиям бу сафар биринчи отган тоши ноаниқ кетди.
Бошимни билакларим орасига яшириб энгашдим.
Иккинчи отилган ёнғоқдек тош учиб келиб биқинимга тегди, тош теккан жой тешилиб қолди-ёв деб ўйладим оғриқ зўридан.
Ох!!! деб бақириб юбордим, умримда биринчи марта Манзатнинг тошли зарбасига дуч келишим эди.
Миямда нимага, қайси айбим учун деган саволларга жавоб излаяпман.
Бир пайт қарасам у ердан каттароқ тош олаяпти, агар бу тош билан урса аниқ майиб бўламан.
-- Тўхта!!! Тўхта Манзатжон, ахир боягина текширувингдан ўтгандим-ку, сен яхши одамсан мантёр дегандинг-ку, нега мени ураяпсан? Айбим нима ахир? -- шоша пиша гапира бошладим.
Балким биринчи зарбадан кейин бошқаларга ўхшаб қочиб кетсам бўларди, аммо чиндан ҳам у нима учун бундай қилаётганини билишим керак эди.
Бе айб Парвардигор, қаердадир хато қилган бўлсам керак.
Қўлидаги катта тошни боши узра кўтарди у, важоҳати ёмон.
-- Сен нега Холдорбезга ёрдам бердинг? Унинг уйига бориб узилиб кетган симини улаб токини ёқиб берибсан, у ёмон одам.