QALBDA OTGAN TONG
Zulfiyaxonim she’riyati haqida ikkinchi maqola
Zulfiyaxonim ijodining mavzu ko‘lami anchayin keng, obraz va timsollar olami behad boy. Ijodkor asarlarining tahlili uning, ayniqsa, tong timsoliga ayricha mehr qo‘yganini, orzu-umidlari-yu nafis tuyg‘ularini, iztiroblari-yu armonlarini ushbu timsol zamiriga mahorat bilan joylay bilganini ko‘rsatadi. “Muhabbat tongi kulganda”, “Biz tongni sevgan-chun”, “Sahar men bilan...”, “Mening tongim”, “Tongda so‘z qudug‘in tubiga cho‘kib..”, “Tong”, “O, ertam, eng go‘zal afsonam”... Sarlavhalarning o‘ziyoq shoiraning tongni nechog‘liq e’zozlagani, qanchalar qadrlagani isbotidir. Uningcha, tong – tiniqlik va yorug‘lik ramzi. Bu tiniqlik nainki olamga, ko‘ngillarga ham safo baxsh etadi.
Biz tongni sevgan-chun, sof ko‘kimizga
Ufqdan o‘tolmas zulmat dudlari –
deya obrazli fikr yuritadi shoira.
Tong – zulmatning ziddi. Zulmat esa istibdod timsolidir. She’riyatimiz tarixida xalqimiz qismatidagi istibdod tuni o‘z o‘rnini istiqlol tongiga bo‘shatib berishi orzusi ifodalangan nazmiy asarlar ko‘p. Furqat, Abdulla Avloniy, Tavallo, Cho‘lpon kabi shoirlarimizning aksar she’rlari bu fikrni tasdiqlaydi. Tabiiyki, Zulfiyaxonim yashab ijod qilgan zamonda bunday fikrni she’rga solish mahol edi. Biroq odamzod har qanday murakkab va qiyin sharoitda ham orzu qilishdan tolmaydi. Tabiiyki, tafakkurga kishan solingan o‘sha sho‘rolar zamonida shoira asarlarida istiqlol orzusi ifodalanishi imkonsiz edi. Biroq ijodkorda shunday orzu bo‘lmagan edi, deya olmaymiz. Bizning nazdimizda, shoira tong haqida yozar ekan, bu timsol orqali faqat o‘z qismatidagi ayriliq zulmatininggina emas, Vatan va millat hayotidagi istibdod tunining ham barham topishini istagan. Buyuk tarixga, muazzam adabiyotga ega millatning tenglar ichra teng bo‘lishini, umumbashariyat minbarida o‘z so‘zini aytishini orzu qilgan. Zulmat dudlarining ufq ortida qolishi istagi ifodalangan yuqoridagi satrlar shunday xulosa uchun yetarli asos beradi, nazarimizda.
She’rlarida izhor etilganidek, tun o‘tib, chorbog‘dan sahargi tuman ko‘tarilar ekan, shoira chiroq so‘ndirib, otayotgan tongni kutdi. Yorqin tongga yetishar ekan, tundan omon chiqqan jonini nur siylaganidan quvondi. Shomning ustidan yal-yal kulgan har sahar, ijodkorning o‘z ta’biri bilan aytganda, unga xalqining yuragiga safar qilmoq imkonini berdi. Ijodkorning ijodkorligi shundaki, boshqalar ham bir xil kuzatish imkoniga ega bo‘lgan hodisada u o‘zgalarning xayoliga kelmaydigan qonuniyatlarni payqay oladi. O‘zi his etgan tuyg‘uni o‘zgalarning shuuriga kelishi qiyin bo‘lgan ohorli shaklda ifodalay biladi. Tabiat va jamiyat tongidagi ajib mutanosiblikni tajassum etgan mana bu misralar ushbu fikrni tasdiqlaydi:
Mening tongim qalbimda otar,
O‘ydan, ko‘zdan haydab uyquni.
O‘ydan, ko‘zdan zulmatning haydalishi, qalblarda tong otishi – barcha mutafakkirlar shuni orzu qilmaganmi axir?! Qalbida tong otgan odam – mudroq fikrlardan, g‘aflat uyqusidan xalos bo‘lgan odam. Qalbida tong otgan odam – olamga ko‘ngil ko‘zi bilan qaray oladigan odam. Qalbida tong otgan odam – faqat zohirni emas, mohiyatni ham anglashga qurbi yetadigan odam. Bunday odamlarning ko‘payishi – jamiyatning baxti. Ana shunday teran haqiqatlarni mujassam etgani jihatidan ham yuqoridagi she’r alohida e’tiborga molik.
Shoira tong tasvirini badiiy so‘z vositasida, betakror ranglar orqali, yorqin bo‘yoqlarda chizmoq istaydi. Tong unga shu qadar ilhom bag‘ishlaydiki, yurak to‘lqinini ifodalashga hatto tabiatdagi ranglar kamlik qilib qoladi. Davomi...
Nurboy Jabborov
Zulfiyaxonim she’riyati haqida ikkinchi maqola
Zulfiyaxonim ijodining mavzu ko‘lami anchayin keng, obraz va timsollar olami behad boy. Ijodkor asarlarining tahlili uning, ayniqsa, tong timsoliga ayricha mehr qo‘yganini, orzu-umidlari-yu nafis tuyg‘ularini, iztiroblari-yu armonlarini ushbu timsol zamiriga mahorat bilan joylay bilganini ko‘rsatadi. “Muhabbat tongi kulganda”, “Biz tongni sevgan-chun”, “Sahar men bilan...”, “Mening tongim”, “Tongda so‘z qudug‘in tubiga cho‘kib..”, “Tong”, “O, ertam, eng go‘zal afsonam”... Sarlavhalarning o‘ziyoq shoiraning tongni nechog‘liq e’zozlagani, qanchalar qadrlagani isbotidir. Uningcha, tong – tiniqlik va yorug‘lik ramzi. Bu tiniqlik nainki olamga, ko‘ngillarga ham safo baxsh etadi.
Biz tongni sevgan-chun, sof ko‘kimizga
Ufqdan o‘tolmas zulmat dudlari –
deya obrazli fikr yuritadi shoira.
Tong – zulmatning ziddi. Zulmat esa istibdod timsolidir. She’riyatimiz tarixida xalqimiz qismatidagi istibdod tuni o‘z o‘rnini istiqlol tongiga bo‘shatib berishi orzusi ifodalangan nazmiy asarlar ko‘p. Furqat, Abdulla Avloniy, Tavallo, Cho‘lpon kabi shoirlarimizning aksar she’rlari bu fikrni tasdiqlaydi. Tabiiyki, Zulfiyaxonim yashab ijod qilgan zamonda bunday fikrni she’rga solish mahol edi. Biroq odamzod har qanday murakkab va qiyin sharoitda ham orzu qilishdan tolmaydi. Tabiiyki, tafakkurga kishan solingan o‘sha sho‘rolar zamonida shoira asarlarida istiqlol orzusi ifodalanishi imkonsiz edi. Biroq ijodkorda shunday orzu bo‘lmagan edi, deya olmaymiz. Bizning nazdimizda, shoira tong haqida yozar ekan, bu timsol orqali faqat o‘z qismatidagi ayriliq zulmatininggina emas, Vatan va millat hayotidagi istibdod tunining ham barham topishini istagan. Buyuk tarixga, muazzam adabiyotga ega millatning tenglar ichra teng bo‘lishini, umumbashariyat minbarida o‘z so‘zini aytishini orzu qilgan. Zulmat dudlarining ufq ortida qolishi istagi ifodalangan yuqoridagi satrlar shunday xulosa uchun yetarli asos beradi, nazarimizda.
She’rlarida izhor etilganidek, tun o‘tib, chorbog‘dan sahargi tuman ko‘tarilar ekan, shoira chiroq so‘ndirib, otayotgan tongni kutdi. Yorqin tongga yetishar ekan, tundan omon chiqqan jonini nur siylaganidan quvondi. Shomning ustidan yal-yal kulgan har sahar, ijodkorning o‘z ta’biri bilan aytganda, unga xalqining yuragiga safar qilmoq imkonini berdi. Ijodkorning ijodkorligi shundaki, boshqalar ham bir xil kuzatish imkoniga ega bo‘lgan hodisada u o‘zgalarning xayoliga kelmaydigan qonuniyatlarni payqay oladi. O‘zi his etgan tuyg‘uni o‘zgalarning shuuriga kelishi qiyin bo‘lgan ohorli shaklda ifodalay biladi. Tabiat va jamiyat tongidagi ajib mutanosiblikni tajassum etgan mana bu misralar ushbu fikrni tasdiqlaydi:
Mening tongim qalbimda otar,
O‘ydan, ko‘zdan haydab uyquni.
O‘ydan, ko‘zdan zulmatning haydalishi, qalblarda tong otishi – barcha mutafakkirlar shuni orzu qilmaganmi axir?! Qalbida tong otgan odam – mudroq fikrlardan, g‘aflat uyqusidan xalos bo‘lgan odam. Qalbida tong otgan odam – olamga ko‘ngil ko‘zi bilan qaray oladigan odam. Qalbida tong otgan odam – faqat zohirni emas, mohiyatni ham anglashga qurbi yetadigan odam. Bunday odamlarning ko‘payishi – jamiyatning baxti. Ana shunday teran haqiqatlarni mujassam etgani jihatidan ham yuqoridagi she’r alohida e’tiborga molik.
Shoira tong tasvirini badiiy so‘z vositasida, betakror ranglar orqali, yorqin bo‘yoqlarda chizmoq istaydi. Tong unga shu qadar ilhom bag‘ishlaydiki, yurak to‘lqinini ifodalashga hatto tabiatdagi ranglar kamlik qilib qoladi. Davomi...
Nurboy Jabborov