📖Mutolaa zavqi📚

Axloqsiz jamiyatda axloqli inson bo’lib qanday yashash mumkin? “Axloq” bu yerda sinonimi bizda urf bo’lgan “odobni”, o’zini sipoh tutish qoidalarini anglatmaydi, undan ham kengroq tushuncha. Bizda odobli insonlar ko’p, lekin jamiyatimiz baribir axloqsiz.
Buning sababi 19 asrgacha bizning Islom diniga asoslangan axloq nizomimiz Yevropa koloniyalizmi (Chor va Sovet Rossiyasi qiyofasidagi) Modernity (Zamonaviylik) bilan to’qnashganda, unga bardosh bera olmadi. Haqli ravishda, chunki chirigan va turg’un edi. Shundan beri, jamiyatimizda yangi axloq nizomi shakllanmadi, hech shakllana olmayapti. O’rtada esa biz sarson.

Xullas, durust bo’lmagan jamiyatda durust inson bo’lib qanday yashash mumkin? Rus yozuvchisi Soljenitsin bitta yechimni ko’rsatadi: yol’gonda shaxsan ishtirok etmaylik. Mayli yolg‘on hammani narsani qoplagan bo‘lsin, mayli yolg‘on hamma narsaga egalik qilsin, lekin eng kichigida tiranib turib olish kerak: men orqali egalik qilmasin!

Martin Lyuter King “durust inson bo’lib yashashda” yana bir usulni taklif qiladi: Shunday prinsip, shunday buyuk iymonni kashf etingki, u sizni borlig‘ingizga aylansin, undan ayrila olmang. Va nihoyat, ushbu ideal (bo’lsin u xoh diniy, xoh dunyoviy) sizning jon tomiringizga aylansinki, uning uchun kerak bo‘lsa o‘limga-da tik boqing.

MLK ta’biri bilan, “Men taniydigan, topinadigan Xudo menga ko‘mak beradi, agar aksincha bo‘lsa ham, baribir, men o‘z yo‘limda davom etaman, uning uchun turib beraman”, deb ayta oling. Bu nimani anglatadi? Bu shuni anglatadiki, haq ishni qiling, ammo bu do‘zaxdan saqlanish uchun bo‘lmasin. Agar siz an’anaviy teologiya do‘zax deb ataydigan joydan saqlanish uchun haq ishni qilsangiz, bu haq emas. Agar an’anachi teologlar jannat deb atagan joy ilinjida haq ishni qilsangiz, bu haq ish emas. Agar siz azobdan qochish, baxtga erishish, lazzat olish uchun haq ishni qilsangiz, bu to‘g‘ri emas. Haq ishni aynan HAQ bo‘lgani uchun qiling.

Va aksincha, MLKning aytishicha, “agarki siz hatto joningizni fido qilishga tayyor bo‘lgan qadrli, qimmatbaho narsangizni topmagan bo‘lsangiz, demak yashamayapsiz. Siz ham men kabi 38 yoshdadirsiz ehtimol, tasavvur qiling, shunday bir vaziyatga tushdingizki, o‘zingizning buyuk prinsipingiz, buyuk maqsadingiz uchun turib berishingiz kerak bo‘ldi. Shunda siz bunday qila olmadingiz. Chunki qo‘rqdingiz, uzoqroq yashashni istadingiz; ishingizdan ayrilishdan qo‘rqdingiz, tanqid o‘qiga nishon bo‘lishdan qo‘rqdingiz, omma nazaridan qolishdan qo‘rqdingiz, kimdir pichoqlab o‘ldirishidan, kimdir o‘q uzishidan, kimdir uyingizni bombalashidan qo‘rqdingiz. Shu bois, o‘z qadriyatlaringiz uchun turib berishni istamadingiz. Yaxshi, ehtimol uzoq yashab, to‘qsonga kirarsiz, ammo bilib qo‘ying, siz 38 yoshingizdayoq o‘lgansiz! To‘qsonga kirgach to‘xtagan nafasingiz, 38 dagi ruhiy o‘limingizning zohiri xolos. To‘g‘rilik uchun kurashdan chekinganda-yoq o‘lgansiz, haqiqat uchun kurashdan chekinganda-yoq o‘lgansiz, adolat uchun kurashdan chekinganda-yoq o‘lgansiz”.

Sardor Salim sahifasidan

@mutolaazavqii

Bugungi shart! Post tagida skrinshot qoldiring va raqam oling.