Mehnat huquqi

Xodim ta'tilga chiqishdan bosh tortmoqda?

#savolimbor Ассаломуалайкум, ходим график асосидаги мехнат татилига чикишдан бош тортяпти, нима килиш кк

Aloqador moddalar: MK 214, 228, 230- moddalar.

https://t.me/mehnathuquqi audio javobi
  📤:

Ekspertga murojaat: @MuhammadaminKarimjonov



💻 Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

#lekinbufakt

Xitoy banklari ishga qabul qilish jarayonida sun’iy intellektdan foydalanmoqda: bu yangilik turli fikrlarga sabab bo‘lmoqda

Xitoyning ko‘plab banklari ishga qabul qilishda xarajatlarni kamaytirish va samaradorlikni oshirish uchun sun’iy intellekt (AI) asosidagi intervyu vositalarini joriy etdi. Bu yangilik ishtirokchilardan ijobiy va salbiy fikrlarni qabul qilmoqda.

Sun’iy intellektdan foydalanayotgan moliyaviy institutlar qatoriga Xitoy banki (BOC) va Xitoyning sanoat va savdo banki (ICBC) kabi yirik banklar, shuningdek, Xanchjou banki va Shanxay banki kabi mahalliy banklar kiradi.

“Economic Observer” xabariga ko‘ra, AI asosidagi intervyuerlar bir kunda 2,500 tagacha suhbatni amalga oshirish imkoniyatiga ega.

Intervyu qanday o‘tadi?
AI-intervyu yozma testlardan so‘ng va yuzma-yuz suhbatlardan oldin o‘tkaziladi. Nomzodlar maxsus dasturiy ta’minotni yuklab olib, o‘z kamera va mikrofonlarini oldindan sinab ko‘rishlari kerak.

Ijobiy tomonlar: xavotirni kamaytirish
Ishtirokchilardan biri, Xu familiyali ayol, AI bilan suhbat o‘tkazishda o‘zini xotirjamroq his qilganini aytdi. U har bir savolga ikki marta javob berish imkoniyati mavjudligini alohida ta’kidladi.

“Haqiqiy odam bilan suhbatlashganda asabiylashaman. Odatda, savollarni qaytadan so'rash imkonim bo‘lmaydi va javobim noto‘g‘ri bo‘lsa, qayta so‘rashga ikkilanishim mumkin,” — dedi Xu.

Li familiyali erkak nomzod ham bu fikrga qo‘shildi:

“AI-intervyuer xolisroq va hech qanday bosim o‘tkazmaydi,” — dedi Li. “Men savollarga javob berganimda, AI bosh irg‘ab turdi. To‘xtab qolsam, davom etishimni kutayotgandek boshini qiyshaytirdi.”

Salbiy tomonlar: noqulaylik va texnik muammolar
Ammo, Vang familiyali nomzod AI bilan suhbatni g‘alati deb topdi va o‘zini o‘zi bilan gaplashayotgandek his qilganini aytdi.

“Mijozlar menejeri lavozimiga hujjat topshirgandim, lekin AI mendan qo‘lyozuv haqida qayta-qayta so‘radi,” — dedi u.

Shuningdek, ayrim nomzodlar AI dasturi intervyu davomida kutilmaganda ishlamay qolganini xabar qilishdi.

“AI-intervyuer insoniy muloqot uchun zarur bo‘lgan noziklik va shaxsiy jozibaga ega emas. Biroq u kadrlar bo‘limi ishini sezilarli darajada yengillashtiradi,” — dedi Vang.

AI yordamchilar bilan tayyorgarlik
Xitoyda ish qidirayotganlar uchun sun’iy intellekt asosidagi yordamchi dasturlar ham mavjud. Bu dasturlar intervyuga tayyorgarlik ko‘rishga yordam berib, baho beradi. Masalan, ikki soat davomida to‘rtta intervyuda qatnashish imkoniyatini beruvchi mahsulotning narxi 68,8 yuan (9,5 AQSh dollari) bo‘lib, u 1,068 marta sotilgan.

Yonyou kompaniyasining hisobotiga ko‘ra, Xitoyning moliya sektoridagi kompaniyalarning 60 foizi AI-intervyuerlardan foydalanmoqda.

#qonunbilan
Mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik yoki mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlarda 385-moddaning birinchi qismida nazarda tutilganiga nisbatan davomiyligi ko‘proq bo‘lgan o‘quv ta’tillari nazarda tutilishi mumkin.
385-modda.

Huquqiy maslahatga uchun quyidagiga yozing
https://t.me/MehnathuquqimurojaatBot

#savolimbor Aytishlaricha 3-guruh nogironlariga ham pensiya beriladigan bo’libdi, shu to’g’rimi?

https://t.me/mehnathuquqi javobi 📤

❗️Avval nogironlik pensiyalari qonunchilikda belgilangan tartibda I va II guruh nogironlari deb topilgan shaxslarga tayinlananar edi.

❗️O‘zbekiston Respublikasining “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida”gi Qonunining 15-moddasiga O‘zbekiston Respublikasining 2022-yil 9-fevraldagi O‘RQ-752-sonli Qonuni bilan o’zgartirish kiritildi. Unga ko’ra👇

👉nogironlik pensiyalari qonunchilikda belgilangan tartibda I va II guruh nogironligi bo‘lgan shaxslar deb topilgan shaxslarga, shuningdek Chernobil AESdagi avariya tufayli mayib bo‘lish yoki kasallik oqibatida III guruh nogironligi bo‘lgan shaxslar deb topilgan shaxslarga tayinlanadi.

⚠️Demak, barcha 3-guruh nogironlariga emas faqatgina Chernobil AESdagi avariya tufayli mayib bo‘lish yoki kasallik oqibatida III guruh nogironligi bo‘lgan shaxslargagina nogironlik pensiyalari tayinlanadi.

Ekspertga murojaat: @MuhammadaminKarimjonov

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang https://t.me/mehnathuquqi

Xodimni dam olish kunida yoki ishlanmaydigan bayram kunida har yilgi mehnat ta’tiliga chiqarish mumkinmi?
#savolimbor Assalomu alaykum ustoz yaxshimisiz. Bitta masala boʻyicha oʻzaro kelishmovchilik boʻlib turgan edi. Xodim 13-dekabr sanasi bilan 29-dekabr, yaʼni yakshanba kun bilan taʼtil berishni soʻramoqda. Ish beruvchi ham rozi. Shunga xodimlarning taʼtil boshlanish sanasini dam olish kunlari yoki PF 213-son farmonga koʻra qoʻshimcha dam olish kunlari bilan berish mumkinmi? Oldindan rahmat.

https://t.me/mehnathuquqi javobi 📤

✅ Mehnat qonunchiligida dam olish kunlarida va ishlanmaydigan bayram kunlarida har yilgi mehnat ta’tiliga chiqarish taqiqlanmagan. Ya’ni xodimni dam olish kunlarida va ishlanmaydigan bayram kunlarida ham har yilgi mehnat ta’tiliga chiqarish mumkin. Qonunchilikda hech qanday cheklov yo’q.

❗️MK 228-moddasiga ko’ra, xodim har yilgi mehnat ta’tili beriladigan vaqt to‘g‘risida ta’til boshlanishidan kamida 15 kun oldin xabardor qilinishi kerak.

✅ Shunga ko’ra, savoldagi holatda 13-dekabr kuni buyruq chiqarib, falonchi falonchiyev 29-dekabrdan 21 kalendar kunga har yilgi mehnat ta’tiliga chiqarilsin deyilsa noqonuniy hisoblanmaydi.

Har yilgi mehnat ta’tillarining davomiyligini hisoblab chiqarishda esa MK 221-moddasini qo’llaysiz. Shunda 2024-yil 29-dekabrdan 21 kalendar kunga har yilgi mehnat ta’tiliga chiqqan xodim, 2025-yil 20-yanvar dushanbadan ishga chiqadi. Har yilgi mehnat davomiyligini hisoblab chiqarishda 1-yanvarni qo’shmaysiz, qolgan barcha kunlarni yakshanbayu, qo’shimcha dam olish kunlarini esa mehnat ta’tili kunlariga qo’shasiz.

📞 Ekspertga murojaat: @MuhammadaminKarimjonov

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

#savolimbor
Assalomu alaykum meni turmush o'rtog'im 01.11.2024 sanada dekretga chiqqandi shu vaqtga qadar dekret pulini to'lashmayabti bunga qanday qonuniy chora ko'rsak bo'ladi?

Javob
Mehnat kodeksining 404-moddasiga asosan, homiladorlik va tug‘ish nafaqasini tayinlash hamda to‘lash tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Mazkur tartib Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 31-maydagi 314-son qarori bilan tasdiqlangan “Vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik, homiladorlik va tug‘ish bo‘yicha nafaqalarni hamda yangi tug‘ilgan bolani farzandlikka olgan yoki unga vasiy qilib belgilangan xodimga nafaqani tayinlash hamda to‘lash tartibi to‘g‘risida”gi nizomda belgilangan.

Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 49(3)-moddasiga asosan, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik, homiladorlik va tug‘ish nafaqalarini qonunchilikda belgilangan miqdorlarda to‘lash bo‘yicha majburiyatdan bo‘yin tovlash bazaviy hisoblash miqdorining o‘n baravaridan o‘n besh baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.

Ushbu kodeksning 255-moddasiga asosan, davlat mehnat inspeksiyasining mansabdor shaxslari mazkur ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqadi. Sizga tavsiyamiz, yashab turgan joyingizdagi davlat mehnat inspeksiyasi murojaat qiling.

Huquqiy maslahatga uchun quyidagiga yozing
https://t.me/MehnathuquqimurojaatBot

#qonunbilan Toshkent viloyati Parkent tumanidagi xususiy hayvonot bog‘ida 3 ta sher qafasdan chiqib ketdi. Sherlar qorovulga tashlangan, oqibatda u tan jarohatlari olib, halok bo‘lgan. Hayvonlarning ikkitasi qafasga qaytarildi, biri otib o‘ldirildi.

Mehnat kodeksining 330-moddasiga ko’ra, mehnatda mayib bo‘lganlik yoki kasb kasalligi tufayli boquvchi vafot etganligi munosabati bilan bir yo‘la beriladigan nafaqaning miqdori jamoa shartnomasida, agar u tuzilmagan bo‘lsa, ish beruvchi va kasaba uyushmasi qo‘mitasi o‘rtasidagi kelishuvga binoan belgilanadi.
Boquvchi vafot etganligi munosabati bilan bir yo‘la beriladigan nafaqaning miqdori marhumning o‘rtacha yillik ish haqining olti baravaridan kam bo‘lmasligi kerak.
Marhum qorovulning o’rtacha oylik ish haqini taxminan 3 million deb olsak, ish beruvchi marhumning qaramog’idagi shaxslarga taxminan 216 million so'm bir martalik nafaqa to’lab beradi: 3 million * 72 (oy ya’ni 6 yil) = 216 million.

Ish beruvchi faqatgina mana shu 216 million cheklanib qolmaydi.

Bundan tashqari, MK 329-moddasiga ko’ra, boquvchi vafot etganligi munosabati bilan yetkazilgan zararning o‘rnini ish beruvchi tomonidan qoplash boquvchi vafot etganligi munosabati bilan yetkazilgan zararning o‘rni ish beruvchi tomonidan qoplanishiga doir huquqqa ega bo‘lgan shaxslarga quyidagilarni to‘lashni o‘z ichiga oladi:

bir yo‘la beriladigan nafaqani (yuqorida tahlil qildik buni👆);

boquvchining yo‘qotilgan ish haqi o‘rnini qoplash uchun amalga oshiriladigan har oylik to‘lovlarni;

qo‘shimcha xarajatlarni kompensatsiya qilishni.

Boquvchining yo‘qotilgan ish haqi o‘rnini qoplash uchun amalga oshiriladigan har oylik to‘lovlar👇

MK 331-moddasiga binoan, vafot etgan boquvchining qaramog‘ida bo‘lgan va uning vafoti munosabati bilan yetkazilgan ziyonning o‘rni qoplanishiga doir huquqqa ega bo‘lgan mehnatga qobiliyatsiz shaxslarga nisbatan ziyonning miqdori marhumning o‘rtacha oylik ish haqi miqdorida, uning o‘ziga tegishli bo‘lgan ulushni va uning qaramog‘ida bo‘lgan, ammo ziyonning o‘rni qoplanishiga doir huquqqa ega bo‘lmagan mehnatga qobiliyatli shaxslarning ulushi chegirib tashlangan holda belgilanadi. Ziyonning o‘rni qoplanishiga doir huquqqa ega bo‘lgan shaxslarning har biriga nisbatan ziyonning o‘rnini qoplash miqdorini aniqlash uchun boquvchi ish haqining ushbu shaxslarning barchasiga to‘g‘ri keladigan qismi ularning soniga bo‘linadi.

Misol uchun, agar vafot etgan xodimning ikki nafar farzandi, mehnatga laqoqatsiz turmush o'rtog'i bo’lsa, xodim tirikligida o’rtacha 3 million so’m ish haqi olgan bo’lsa, ana shu summa oila a’zolari soni ya’ni 4 ga bo’linadi. Natija 750 ming so’mni vafot etgan xodimning ulushini chegirgan holda uning oila a’zolari soni 3 ga ko’paytiriladi. Shunda oila a’zolarga har oy 2 million 250 ming so’m to’lab boriladi.

Formula: (3 million / 4 x 3 = 2 million 250 ming so’m). Shunda ish beruvchi marhumning qaramog'idagi shaxslarga har oy 2 million 250 ming so’m to'lab boradi!

Ekspertga murojaat: @MuhammadaminKarimjonov

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

#qonunbilan
Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tashkilotlarida kechki yoki sirtqi ta’lim shakli bo‘yicha o‘qiyotgan xodimlarga laboratoriya-imtihon sessiyalarida ishtirok etgan davr uchun o‘quv ta’tillari:
oliy ta’lim tashkilotlarida kechki ta’lim shaklida uchinchi va undan yuqori kurslarda o‘qiyotganlarga — kamida o‘ttiz kalendar kun, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tashkilotlarida — kamida yigirma kalendar kun, oliy va o‘rta maxsus ta’lim, kasb hunar ta’limi tashkilotlarida sirtqi ta’lim shaklida o‘qiyotganlarga esa kamida qirq kalendar kun muddatga o‘rtacha ish haqi saqlangan holda har yili beriladi.
385-modda.

Huquqiy maslahatga uchun quyidagiga yozing
https://t.me/MehnathuquqimurojaatBot

##lekinbufakt ⚠️ Xushyor bo’linglar! 2ta XMTni chalg’itib yubormanglar😊

Xalqaro mehnat tashkiloti va Xalqaro migratsiya tashkiloti ya’ni XMTlar boshqa-boshqa tashkilotlardir. Oʼzbekiston Respublikasi Xalqaro Mehnat Tashkilotiga 1992-yil 13-iyul sanasida aʼzo boʼlgan. Xalqaro migratsiya tashkilotiga esa 2019-yilda a’zo bo’lgan.

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 18-oktabrdagi 297-son qaroriga ilova “O‘rindoshlik asosida hamda bir necha kasbda va lavozimda ishlash tartibi to‘g‘risida”gi nizomning 26-bandiga ko’ra, quyidagi xodimlar toifalari uchun kasblar va lavozimlarda bir necha kasb va lavozim asosida ishlashga, xizmat ko‘rsatish zonasini kengaytirishga, ishlar hajmini ko‘paytirishga yo‘l qo‘yilmaydi:

davlat boshqaruvi organlari xodimlari (texnik va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlardan tashqari);

davlat boshqaruvi organlari hisoblanmaydigan budjet tashkilotlarining rahbarlari, ularning o‘rinbosarlari, shuningdek ushbu tashkilotlar tarkibiy bo‘linmalarining rahbarlari va ularning o‘rinbosarlari, qonunchilikda belgilangan holatlar bundan mustasno.

Qonunchilikdagi mustasno holatlarga, Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-fevraldagi 20-son qaroriga ilova “Oliy ta’lim muassasalariga pedagog xodimlarni tanlov asosida ishga qabul qilish tartibi to‘g‘risida”gi nizom 28-bandini misol qilsak bo’ladi. Unga ko’ra, oliy ta’lim muassasasi rektoriga tanlov o‘tkazilgungacha kafedraning yetakchi o‘qituvchilaridan bittasiga yoki dekanga bo‘sh kafedra mudiri lavozimi bo‘yicha vazifalarni bajarishni yuklashga ruxsat etiladi.

Ekspertga murojaat: @MuhammadaminKarimjonov

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

⚖️ Bepul Yuridik Yordam – Sizning Huquqiy Himoyangiz!

✅Toshkent davlat yuridik universiteti yuridik klinikasi — sizga kerak bo‘lgan har bir huquqiy yordamni bepul taqdim etadi! Har bir fuqaroning huquqi muhim va biz bu huquqlarni himoya qilish uchun shu yerdamiz!

🖥 Bizning xizmatlarimiz:

🔶 Bepul huquqiy maslahatlar: Har bir fuqaroga bepul yuridik maslahatlar va tavsiyalar.
🔶 Bepul hujjatlar tayyorlash: Huquqiy hujjatlar va arizalar tayyorlashda yordam.
🔶Malakali professor o'qtuvchilar bilan birgalikda muammolarni yechim berish.
🌐 Onlayn va masofaviy xizmatlar: Endi yuridik maslahat olish uchun klinikaga kelish shart emas! Sizning har qanday huquqiy savolingizni onlayn yoki masofaviy tarzda hal qilish imkonini yaratdik. Bu xizmatlar bepul va tezkor!

😄 Nima uchun biz ?

📞 Har qanday savolga tezkor javob: Sizning ehtiyojlaringizni tushunamiz va tezkor javob beramiz.
💬 Yaqin hamkorlik: Siz bilan shaxsiy aloqada bo‘lib, har bir muammoingizni hal qilishga yordam beramiz.
🔒Shaxsga doir ma'lumotlarni sir saqlanishi.
📞Biz bilan bog‘laning:
Bizning klinika — bepul yuridik yordam va ishonchli xizmat siz uchun! Fuqarolarimizning huquqlari biz uchun eng yuqori qadriyatga ega. Biz bilan o‘z huquqingizni himoya qiling!

✉️Murojaat uchun:
@TDYU_Yuridik_klinika_bot

🖥 Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzating:
💬Telegram 🌐 Instagram 🌐YouTube 🌐 TikTok 🌐 Facebook

#Diqqat !!! Hurmatli ish beruvchilar! Shoshiling, oz vaqt qoldi! 5 kunlik ish haftasida ishlaydigan tashkilotlar uchun 27-dekabr juma, 6 kunliklar uchun esa 28-dekabr shanba ta’tillar jadvalini tasdiqlash uchun oxirgi kun! Chunki MK 228-moddasiga ko’ra, ta’tillar jadvali kalendar yil boshlanguniga qadar ya’ni 1-yanvargacha ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qo‘mitasi bilan kelishuvga ko‘ra tasdiqlanadi.

MK 228-moddasiga ko’ra, ikkinchi va keyingi ish yillari uchun har yilgi mehnat ta’tili ish beruvchi va xodim uchun majburiy bo‘lgan ta’tillar jadvali bilan belgilanadigan har yilgi mehnat ta’tillarini berish navbatiga muvofiq beriladi.

Ta’tillar jadvali kalendar yil boshlanguniga qadar ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qo‘mitasi bilan kelishuvga ko‘ra tasdiqlanadi.

Demak, e’tibor bering, ta’tillar jadvali majburiy bo’lgan ichki lokal hujjat hisoblanadi. Qonunchilikda ayrim istisnolar mavjud. Masalan, MK 505-moddasiga ko’ra, ish beruvchi bo‘lgan mikrofirma ichki hujjatlarni (ichki mehnat tartibi qoidalarini, mehnatga haq to‘lash to‘g‘risidagi nizomni, mukofotlash haqidagi nizomni, smenalar jadvalini va boshqalarni) qabul qilishdan to‘liq yoki qisman voz kechishga haqli. Bunda yakka tartibdagi mehnatga oid munosabatlarni va ular bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish uchun ish beruvchi bo‘lgan mikrofirma xodimlar bilan tuziladigan mehnat shartnomalariga mehnat to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq ichki hujjatlar bilan tartibga solinishi zarur bo‘lgan shartlarni kiritishi kerak. Bundan xulosa qilsak, mikrofirmalar uchun ta’tillar jadvali majburiy emas.

Yangi ishga kirgan xodimlarni ham ta’tillar jadvaliga qo’shish kerakmi? https://t.me/mehnathuquqi/7570

Ta’tillar jadvalini tuzish va tasdiqlash taxminiy ketma-ketligi https://t.me/mehnathuquqi/4977

❗️Ta’tillar bo’yicha layfhaklar https://t.me/mehnathuquqi/8470

✅ Savollaringiz bo’lsa ekspertga murojaat qiling: @MuhammadaminKarimjonov

Telegramdagi kanalimizni yaqinlarga ulashishni unutmang👇 https://t.me/mehnathuquqi

Mening muallifligimda "Yurisprudensiya" jurnalida maqola nashrdan chiqdi. Tanishib chiqib fikrlaringizni bo'lishsangiz xursand bo'lardik.
Maqolada toʻgʻridan toʻgʻri va bilvosita kamsitish tushunchasi, uning oʻziga xos jihatlari, xodimlarning “ishchanlik sifatlari” va “mehnat natijalari” terminlari ochib berilgan. Bundan tashqari, kamsitishning darajalari sifatida bilvosita kamsitish, bevosita kamsitish hamda milliy darajadagi kamsitish kategoriyalari tadqiq qilingan. Shu bilan birga, Oʻzbekiston huquq tizimiga yaqin boʻlgan xorijiy mamlakatlar (Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston, Turkmaniston, Rossiya Federatsiyasi, Belarus, Ukraina) qonunchiligining oʻziga xos tomonlari ochib berilgan.

Toshkent davlat yuridik universiteti Mehnat huquqi kafedrasi dotsenti, yuridik fanlar boʻyicha falsafa doktori (PhD) Raximov Miryoqub Aktamovich
MEHNAT VA MASHGʻULOTLAR SOHASIDA KAMSITISHNI TAQIQLASH PRINSIPINING AYRIM JIHATLARI

Huquqiy maslahatga uchun quyidagiga yozing
https://t.me/MehnathuquqimurojaatBot