Қарғиш: Эмоциянинг Кучими ёки Кучсизликнинг Белгисими?
Мен, психолог сифатида ҳам, оддий аёл ва инсон сифатида ҳам бу темага негадир қизиқаман. Турли хил қарғишли иборалар диққатимни тортаверади, тўғриси баъзи кундалик оддий ҳолатлар учун эшитадиган қарғишларимдан кулгим ҳам қистайди🤡
А жиддий ҳолатлар учун эса бунга диққатимни сабабини, кўпинча мижоларимнинг ҳаётида бўлиб ўтган воқеа-ҳодисалар тортса, бошқа томондан одамларни кузатишга бўлган қизиқувчанлигим
Масалан, кузатувларимга кўра кўпинча одамларимиз турли ноҳақликларга, адолатсизликларга жавобан қўллайдиган ибораларимиз бор: "Худога солдим", "Худо жазоингни берсин", "Дўзахга ўтин бўл", "Болаларингдан қайтсин" ва ҳ. о.
Бу иборалар ортида қандай психологик жараёнлар ётади?
Бунинг илмий асоси нимада?
Бу саволларга жавоб топиш учун жуда кўп психологик тадқиқотларга мурожаат қилиш зарур. Мен бу темани батафсил ўргандим деяолмайман, бироқ қизиқишларим доирасида чиқиб қолган инфоларни ўқиб борганман. Ва, шу билганларимга асосан қисқача психологик эссеча ёзишга (ҳаволалар шу сабабдан бераолмайман постда) қарор қилдим.
Биринчидан, бу иборалар инсоннинг ўз ҳаёти устидан назорат йўқолишидан келиб чиқадиган стресснинг намоён бўлишидир. Адолатсизликка дуч келганда, кучсизлик ҳиссиёти пайдо бўлади. Инсон ўзининг воқеаларни бошқара олмаслигини англаганда, нохуш ҳис-туйғулар – ғазаб, қўрқув, ноумидлик юзага келади. Қарғиш, бу ҳолатда "ўзини оқлаш механизми" сифатида ишлайди.
Инсон ўзининг кучсизлигини тан олишни истамай, воқеаларни бошқаришга ҳаракат қилади – ҳатто, бу бошқариш ёлғон ва ишончсиз бўлса ҳам. Қарғиш, яъни "олий кучлар" га мурожаат қилиш, назорат иллюзиясини яратишга хизмат қилади. Гўё, шу билан ҳотиржамлик ҳиссини туяди, но аслида бундай бўлмайди. Иллюзия бу иллюзия.
Иккинчидан, бундай эмоционал реакцияларнинг гендер жиҳати ҳам бор. Менинг кузатишларимга кўра, аёллар кўпинча эркакларга нисбатан кўпроқ қарғайдилар. Буни тўла стереотип эмас, балки маълум даражада ҳақиқатга яқин.
Аёллар кўпинча эмоционал экспрессионлиликка мойил бўлишади ва жамият томонидан қўшимча босимга эркакларга нисбатан кўпроқ учрайдилар. Улар ҳаётида бўлаётган ноҳақликларни ифода қилишда, айниқса, оилавий муносабатлардаги муаммоларни ифода этишда қарғиш шаклидаги реакцияларни кўп кузатишимиз мумкин.
Бу, албатта, жамиятнинг аёллар билан боғлиқ тарбиявий ва ижтимоий нормалари, уларга қўйиладиган талаблар ва уларнинг эмоционал экспрессионлигига бўлган муносабати билан ҳам боғлиқ.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсам "Худога солдим" каби иборалар инсоннинг кучсизлик ҳиссиёти ва стресс билан боғлиқ психологик ҳолатларининг намоён бўлиши.
Бу ибораларнинг ҳеч қандай самараси йўқ, аксинча, улар инсоннинг салбий ҳис-туйғуларини кучайтиради ва стрессни оширади.
Мабодо кимдирни қарғиши амалга ошган бўлса, бу шунчаки тасодиф ёки кўплаб бошқа омиллар сабаб. Ҳа, албатта кимнидир дилини оғритиш ва адолатсизлик қилиш ёмон. Но, пост улар ҳақида эмаслиги учун бунга тўхталмайман.
Қарғиш билан, агар у амалга ошса ҳам барибир ҳотиржам бўлаолмайсиз. Сизда танлов бор, ё сизга қилинган ёмон муносабатга соғлом ечим топасиз, фарқи йўқ қандай ҳаракатланасиз (яхши одам бўлиб ёки ёмон одам), ёкида кучсиз бўлиб худога соласизу эсдан чиқаролмай қарғаб юраверасиз. Умуман,яна бошқа вариантлар ҳам бор. Масалан, кечириш. Но, бу жуда қийин, баъзи ҳолатлар учун бу имконсиз ҳам (кечириб бўлмайдиган ҳолатлар бор).
Хуллас, қарғиш самарасиз психологик нуқтаи назардан.
Агар сиз соғлом эмоционал саломатлик учун муаммони ечишга йўналтирилган амалий ҳаракатлар қилишни истасангиз ва зарур бўлса, албатта мутахассислардан ёрдам сўраш муҳим. Мутахассис сизга ўз ҳис-туйғуларингизни бошқаришни ва стрессни енгиш усулларини ўрганишга ёрдам беради.
#mental_salomatlik
#egzistensiyallyuboykunmuborak
@madina_miytan
Мен, психолог сифатида ҳам, оддий аёл ва инсон сифатида ҳам бу темага негадир қизиқаман. Турли хил қарғишли иборалар диққатимни тортаверади, тўғриси баъзи кундалик оддий ҳолатлар учун эшитадиган қарғишларимдан кулгим ҳам қистайди🤡
А жиддий ҳолатлар учун эса бунга диққатимни сабабини, кўпинча мижоларимнинг ҳаётида бўлиб ўтган воқеа-ҳодисалар тортса, бошқа томондан одамларни кузатишга бўлган қизиқувчанлигим
Масалан, кузатувларимга кўра кўпинча одамларимиз турли ноҳақликларга, адолатсизликларга жавобан қўллайдиган ибораларимиз бор: "Худога солдим", "Худо жазоингни берсин", "Дўзахга ўтин бўл", "Болаларингдан қайтсин" ва ҳ. о.
Бу иборалар ортида қандай психологик жараёнлар ётади?
Бунинг илмий асоси нимада?
Бу саволларга жавоб топиш учун жуда кўп психологик тадқиқотларга мурожаат қилиш зарур. Мен бу темани батафсил ўргандим деяолмайман, бироқ қизиқишларим доирасида чиқиб қолган инфоларни ўқиб борганман. Ва, шу билганларимга асосан қисқача психологик эссеча ёзишга (ҳаволалар шу сабабдан бераолмайман постда) қарор қилдим.
Биринчидан, бу иборалар инсоннинг ўз ҳаёти устидан назорат йўқолишидан келиб чиқадиган стресснинг намоён бўлишидир. Адолатсизликка дуч келганда, кучсизлик ҳиссиёти пайдо бўлади. Инсон ўзининг воқеаларни бошқара олмаслигини англаганда, нохуш ҳис-туйғулар – ғазаб, қўрқув, ноумидлик юзага келади. Қарғиш, бу ҳолатда "ўзини оқлаш механизми" сифатида ишлайди.
Инсон ўзининг кучсизлигини тан олишни истамай, воқеаларни бошқаришга ҳаракат қилади – ҳатто, бу бошқариш ёлғон ва ишончсиз бўлса ҳам. Қарғиш, яъни "олий кучлар" га мурожаат қилиш, назорат иллюзиясини яратишга хизмат қилади. Гўё, шу билан ҳотиржамлик ҳиссини туяди, но аслида бундай бўлмайди. Иллюзия бу иллюзия.
Иккинчидан, бундай эмоционал реакцияларнинг гендер жиҳати ҳам бор. Менинг кузатишларимга кўра, аёллар кўпинча эркакларга нисбатан кўпроқ қарғайдилар. Буни тўла стереотип эмас, балки маълум даражада ҳақиқатга яқин.
Аёллар кўпинча эмоционал экспрессионлиликка мойил бўлишади ва жамият томонидан қўшимча босимга эркакларга нисбатан кўпроқ учрайдилар. Улар ҳаётида бўлаётган ноҳақликларни ифода қилишда, айниқса, оилавий муносабатлардаги муаммоларни ифода этишда қарғиш шаклидаги реакцияларни кўп кузатишимиз мумкин.
Бу, албатта, жамиятнинг аёллар билан боғлиқ тарбиявий ва ижтимоий нормалари, уларга қўйиладиган талаблар ва уларнинг эмоционал экспрессионлигига бўлган муносабати билан ҳам боғлиқ.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсам "Худога солдим" каби иборалар инсоннинг кучсизлик ҳиссиёти ва стресс билан боғлиқ психологик ҳолатларининг намоён бўлиши.
Бу ибораларнинг ҳеч қандай самараси йўқ, аксинча, улар инсоннинг салбий ҳис-туйғуларини кучайтиради ва стрессни оширади.
Мабодо кимдирни қарғиши амалга ошган бўлса, бу шунчаки тасодиф ёки кўплаб бошқа омиллар сабаб. Ҳа, албатта кимнидир дилини оғритиш ва адолатсизлик қилиш ёмон. Но, пост улар ҳақида эмаслиги учун бунга тўхталмайман.
Қарғиш билан, агар у амалга ошса ҳам барибир ҳотиржам бўлаолмайсиз. Сизда танлов бор, ё сизга қилинган ёмон муносабатга соғлом ечим топасиз, фарқи йўқ қандай ҳаракатланасиз (яхши одам бўлиб ёки ёмон одам), ёкида кучсиз бўлиб худога соласизу эсдан чиқаролмай қарғаб юраверасиз. Умуман,яна бошқа вариантлар ҳам бор. Масалан, кечириш. Но, бу жуда қийин, баъзи ҳолатлар учун бу имконсиз ҳам (кечириб бўлмайдиган ҳолатлар бор).
Хуллас, қарғиш самарасиз психологик нуқтаи назардан.
Агар сиз соғлом эмоционал саломатлик учун муаммони ечишга йўналтирилган амалий ҳаракатлар қилишни истасангиз ва зарур бўлса, албатта мутахассислардан ёрдам сўраш муҳим. Мутахассис сизга ўз ҳис-туйғуларингизни бошқаришни ва стрессни енгиш усулларини ўрганишга ёрдам беради.
#mental_salomatlik
#egzistensiyallyuboykunmuborak
@madina_miytan