Репост из: Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyi
#eksponatlar
📜 QURBONALI XOLIDNING "TAVORIXI XAMSA" (TAVORIXI XAMSAI SHARQI) ASARI📜
🔹 “Xitoy tavorixidan tarjima olingan axbor agarchi ixtisor o‘zra yozilmishdir... Lekin bizim ahli islom orasinda Chin ahvolindin bahs edan bo‘yla bir majmua bu...”
Bu so‘zlar taniqli tatar tarixchisi Qurbonali Xolid qalamiga mansub "Tavorixi xamsai sharqi" asaridan o‘rin olgan bo‘lib, ushbu tarixiy majmua XX asr boshlarida yozilgan. Kitob dastlab chig‘atoy tilida qog‘ozga tushirilgan va keyinchalik qozoq hamda turk tillariga tarjima qilingan.
📖 1910-yilda Qozonda "Orenburg" bosmaxonasida chop etilgan ushbu bebaho tarixiy yodgorlik 10 bobdan iborat bo‘lib, jami 798 betni tashkil etadi. Kitobning 520–700-betlari to‘liq qayta ko‘chirilgan bo‘lib, bu qismlar muallif tomonidan qo‘lda yozilgan deb taxmin qilinadi.
🔍 Muallifning shaxsiy guvohliklari va tarixiy dalillar
Kitobda muallif o‘zi shohid bo‘lgan tarixiy voqealarni aniq hujjatlar asosida bayon etadi. U hatto otasining tarixiy voqealarga aloqador ayrim qimmatli hujjatlarini saqlab qolganini ham ta’kidlaydi.
🔎 Asarning asosiy manbalari
Qurbonali Xolid "Tavorixi xamsa"ni yozishda nafaqat shaxsiy kuzatuvlari, balki oldin yozilgan mashhur tarixiy asarlardan ham foydalanadi. U o‘z kitobida quyidagi tarixiy manbalarga murojaat qilgan:
📜 Islom va Sharq tarixining buyuk manbalari:
✅ at-Tabariy (IX asr)
✅ Yusuf Balasag‘uniy (XI asr)
✅ Ibn Xaldun (XIV asr)
✅ Abulg‘ozi Bahodirxon (XVII asr)
📚 O‘rta Osiyo va Sibir tarixiga oid o‘zbek olimlarining asarlari
📖 Rossiyalik va g‘arb olimlarining tadqiqotlari (A. Vamberi, N. Katanaev va boshqalar)
Muallif ayrim g‘arb olimlariga tanqidiy yondashgan bo‘lsa-da, ularning Sharq tarixi bo‘yicha fikrlarini tahlil qilgan.
🏰 "Farg‘ona xonlari haqida" bo‘limi
Asarning "Farg‘ona xonlari haqida" bo‘limida Farg‘ona vodiysining siyosiy tarixi yoritiladi. Jumladan, 1783–1833 yillar oralig‘ida O‘rta Osiyoda hukmronlik qilgan Qo‘qon xonlari haqida ma’lumotlar berilgan. Qashg‘ar va Jangiboz (Qashg‘ariya) hududlari bilan bog‘liq tarixiy voqealar batafsil yoritilib, Farg‘ona xonlarining siyosati va boshqa hududlarga ta’siri haqida fikr yuritilgan.
Qurbonali Xolidning "Tavorixi xamsai sharqi" asari turkiy xalqlarning o‘z tarixi, madaniyati va siyosiy rivojlanishi haqida muhim ma’lumot beruvchi manba hisoblanadi. Bu nodir asar turkiy xalqlarning buyuk o‘tmishi, shon-shuhrati va murakkab tarixiy yo‘li haqida bebaho ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan.
📜 Tarixni bilgan inson – kelajagini anglagan insondir! 📜
📖 💬 Bizni kuzatib boring
🔺Abdulla Avloniy muzeyi
📜 QURBONALI XOLIDNING "TAVORIXI XAMSA" (TAVORIXI XAMSAI SHARQI) ASARI📜
🔹 “Xitoy tavorixidan tarjima olingan axbor agarchi ixtisor o‘zra yozilmishdir... Lekin bizim ahli islom orasinda Chin ahvolindin bahs edan bo‘yla bir majmua bu...”
Bu so‘zlar taniqli tatar tarixchisi Qurbonali Xolid qalamiga mansub "Tavorixi xamsai sharqi" asaridan o‘rin olgan bo‘lib, ushbu tarixiy majmua XX asr boshlarida yozilgan. Kitob dastlab chig‘atoy tilida qog‘ozga tushirilgan va keyinchalik qozoq hamda turk tillariga tarjima qilingan.
📖 1910-yilda Qozonda "Orenburg" bosmaxonasida chop etilgan ushbu bebaho tarixiy yodgorlik 10 bobdan iborat bo‘lib, jami 798 betni tashkil etadi. Kitobning 520–700-betlari to‘liq qayta ko‘chirilgan bo‘lib, bu qismlar muallif tomonidan qo‘lda yozilgan deb taxmin qilinadi.
🔍 Muallifning shaxsiy guvohliklari va tarixiy dalillar
Kitobda muallif o‘zi shohid bo‘lgan tarixiy voqealarni aniq hujjatlar asosida bayon etadi. U hatto otasining tarixiy voqealarga aloqador ayrim qimmatli hujjatlarini saqlab qolganini ham ta’kidlaydi.
🔎 Asarning asosiy manbalari
Qurbonali Xolid "Tavorixi xamsa"ni yozishda nafaqat shaxsiy kuzatuvlari, balki oldin yozilgan mashhur tarixiy asarlardan ham foydalanadi. U o‘z kitobida quyidagi tarixiy manbalarga murojaat qilgan:
📜 Islom va Sharq tarixining buyuk manbalari:
✅ at-Tabariy (IX asr)
✅ Yusuf Balasag‘uniy (XI asr)
✅ Ibn Xaldun (XIV asr)
✅ Abulg‘ozi Bahodirxon (XVII asr)
📚 O‘rta Osiyo va Sibir tarixiga oid o‘zbek olimlarining asarlari
📖 Rossiyalik va g‘arb olimlarining tadqiqotlari (A. Vamberi, N. Katanaev va boshqalar)
Muallif ayrim g‘arb olimlariga tanqidiy yondashgan bo‘lsa-da, ularning Sharq tarixi bo‘yicha fikrlarini tahlil qilgan.
🏰 "Farg‘ona xonlari haqida" bo‘limi
Asarning "Farg‘ona xonlari haqida" bo‘limida Farg‘ona vodiysining siyosiy tarixi yoritiladi. Jumladan, 1783–1833 yillar oralig‘ida O‘rta Osiyoda hukmronlik qilgan Qo‘qon xonlari haqida ma’lumotlar berilgan. Qashg‘ar va Jangiboz (Qashg‘ariya) hududlari bilan bog‘liq tarixiy voqealar batafsil yoritilib, Farg‘ona xonlarining siyosati va boshqa hududlarga ta’siri haqida fikr yuritilgan.
Qurbonali Xolidning "Tavorixi xamsai sharqi" asari turkiy xalqlarning o‘z tarixi, madaniyati va siyosiy rivojlanishi haqida muhim ma’lumot beruvchi manba hisoblanadi. Bu nodir asar turkiy xalqlarning buyuk o‘tmishi, shon-shuhrati va murakkab tarixiy yo‘li haqida bebaho ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan.
📜 Tarixni bilgan inson – kelajagini anglagan insondir! 📜
📖 💬 Bizni kuzatib boring
🔺Abdulla Avloniy muzeyi